Stress—Ti Epektona Kadatayo

Ania ti mapasamak no kamkamakamem ti bus wenno tren? Awan duadua a mariknam no kasano a rumesponde ti bagim ta ngumato ti presion ti daram ken pumaspas ti pitik ti pusom. Uray dimo nakamakam, dagus nga agsubli ti normal a panagpitik ti pusom ken ti panagangesmo.

NGEM mabalin a saan a kasta ti mapasamak no napaut ti mapaspasaram a makapa-stress a situasion. Nalabit saan a dagus a mapukaw ti panagdanag, panagut-ot dagiti masel, nangato a presion ti dara, ken ti panagsakit ti tian. Umad-adu dagiti kanayon a tensionado. Kas pagarigan, adu ti marigrigatan ken saan a naragsak iti trabahoda ngem awan ti maaramidanda. Ania ti epekto ti stress iti bagim ken iti salun-atmo?

Ti Reaksion ti Bagim iti Stress

Ni Dr. Arien van der Merwe nga eksperto iti daytoy a banag ilawlawagna no ania ti reaksion ti bagim iti stress. Insigida nga agtignay ken “agpataud iti adu a neurochemical ken hormone nga agwaras iti intero a bagim ken pagsaganaenna ti tunggal sistema ken paset ti bagim a mangsaranget iti di ninamnama a situasion.”

Dagus a nakasaganakan nga agtignay iti naisangsangayan a pamay-an. Agkurri amin a sentidom—a pakairamanan ti panagkita, panagdengngeg, ken panagrikna. Alisto nga agtignay ti utekmo, ken dagiti adrenal gland dagus a mangiruarda kadagiti nabileg a hormone a mangpapigsa kadagiti masel agraman iti puso, bara ken dadduma pay a paset ti bagim depende iti kasapulan tapno madaeram ti makapa-stress a situasion.

Isu a no adda di ninamnama a situasion, mabalin a masalbar ti biagmo gapu iti reaksion ti bagim iti stress, kas koma iti panaglisim no adda sumungsungad a lugan. Ngem interamente a naiduma ti kasasaad no kanayonka a ma-stress.

No Agbalin ti Stress a Kabusor

Kasanon no kanayonka a ma-stress? Nairteng dagiti maselmo, napartak ti pitik ti pulsom, nangato ti presion ti daram, ken agtalinaed iti daram ti adu a kolesterol, taba, asukar, hormone, ken dadduma pay a kemikal. Saan a peligroso no sagpaminsan laeng ti kasta a kaadu ti kemikal, ta kasapulan dagita para iti apagbiit, nadagsen, ken sagpaminsan nga aktibidad. Ngem no agbayag ti kasta a kasasaad, madadael dagiti napateg a paset ti bagim inton agangay. Ania dagiti ibungana?

Mabalin nga agsakiten ti bukotmo, ti ulom, dagiti masel iti tengngedmo, ken umirteng ti dadduma pay a maselmo. Sigun kadagiti doktor, dagita a sintoma ket masansan a nainaig iti chronic stress. Ti agtultuloy nga stress lapdanna ti abilidadmo nga agpanunot, kissayanna ti maaramidam agraman gaganaygayam, ken dadaelenna ti pannakirelasionmo iti sabsabali. Mabalin pay nga agresulta dayta iti irritable bowel syndrome, esophageal spasms, ken panagtakki. Mabalin a nakarkaro pay dagiti epekto ti chronic stress ta posible a pakaigapuan wenno mangpakaro iti pannakaistrok, pannakaatake ti puso, diabetes, panagpalia ti bato, ken kadagiti depekto ti puso ken ur-urat.

Insurat ni Van der Merwe a “no agpataud ti bagi iti adu a cortisol gapu iti napaut a pannaka-stress, posible nga umadu ti taba iti tian ken bukot.” Ti stress adda pakainaiganna wenno pakaruenna dagiti sakit ti kudil kas iti eksema ken psoriasis. Ti nakaro nga stress ket nainaig met iti depresion, napalalo a panagpungtot, ken pannakapaksuy. Ti agtultuloy a pannaka-stress mabalin met a permanente a dadaelenna ti memoria ken konsentrasion. No kimmapsuten ti resistensia gapu iti napaut a pannaka-stress, nalaklakan a makaptan ti maysa iti aniaman a sakit kas iti gagangay a panateng, kanser, ken kadagiti autoimmune disease.

Dakkel ti epekto ti stress iti amin nga aspeto ti biagtayo—mental, pisikal, emosional, ken espiritual—isu a nasken nga ammuentayo no kasano a kontrolen dayta. Ngem ditay kayat nga interamente nga ikkaten ti reaksion ti bagitayo iti stress. Apay?

Mabalintay nga iyarig ti stress iti maysa a naparagsit a kabalio. Makapagagar ken makaparagsak unay ti agsakay iti dayta. Ngem no agbuatit, agpeggad ti biagtayo. Kasta met laeng ti stress. No kalkalainganna, makapagagar ken makaparagsak ti biag ta tulongannatayo nga agbalin a managpartuat, naganaygay, nasalun-at, ken paaduenna ti maaramidantayo.

Ngem kasano a mapagtalinaedtayo a kalkalainganna ti stress tapno matagiragsaktayo ti biag? Ilawlawag ti sumaganad nga artikulo dagiti epektibo a pamay-an tapno makontroltayo ti stress ken ti reaksiontayo iti dayta.

[Kahon iti panid 5]

‘NAKASKASDAAW TI PANANGARAMID’ TI MASIRIB KEN NAAYAT A NAMARSUA

Sigun iti nalatak a teoria, ti kano reaksion ti bagitayo iti stress ket maigapu iti natawidtayo a panagbuteng dagiti nagkauna a tattao kadagiti peligroso a nagdadakkel nga elepante ken nagsangi a tigre. Ngem saan nga agpayso dayta ta dagiti komplikado a sistema ti bagitayo ket sisisigo a dinisenio ti Namarsua kadatayo. Kas pagarigan, ti komplikado a proseso ti panagbalay ti dara—ti nakaskasdaaw a kabaelanna a manglaban iti impeksion ken manglunit kadagiti sugat—agraman ti makapaamanga a reaksion ti bagi iti stress ket ebidensia nga adda masirib ken naayat a Diseniador.

Pasingkedan dagita a sistema ti bagitayo nga iti “nakaam-amak a pamay-an nakaskasdaaw ti pannakaaramid[tayo].” (Salmo 139:13-16) Ti naayat a panangipaay ti Dios iti naespirituan ken pisikal a kasapulantayo, agraman ti nakaskasdaaw a pamay-an ti panangparsuana kadagiti tattao tapno tagiragsakenda ti biag ket pammaneknek nga awanton ti pakaigapuan ti ut-ot, panagsangit, ken ipapatay iti umad-adanin a Paraiso a daga.—Apocalipsis 21:3-5.

[Diagram/Ladawan iti panid 5]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

DAGITI DAKES NGA EPEKTO TI NAPAUT NGA STRESS

Panagsakit ti ulo

Panagsakit ti tengnged

Panagngaretnget

Panagsakit ti bukot

Sakit ti puso

Ulser

Panagut-ot dagiti masel