Ti Lubong ni Ibn Battuta

IDI 1325, adda agkabannuag a lalaki a nagluas idiay Tangier, Morocco. Daydi ti damo iti adu a panagdaliasatna iti nadumaduma a lugar. Nakadanon agingga iti kaadaywan a paset ti pagaammo idi a lubong a kas iti China, India, Indonesia, Mali, Persia, Russia, Syria, Tanzania, Turkey, ken amin a paset ti Arabia. Ni Abu Abdallah ibn Battuta dayta a lalaki a nagdaliasat iti agarup 120,700 a kilometro. Naisangsangayan dayta ta isu la ti nakaaramid iti kasta sakbay a naimbento dagiti makina ti lugan a paandaren ti sengngaw.

Ni Ibn Battuta ket naibilang kas ti Muslim a nakapagdaliasat iti kaaduan a lugar sakbay ti moderno a tiempo. Idi nakaawiden kalpasan ti dandani 30 a tawen a panagdaliasatna, naisurat ti pakasaritaanna. Makatulong dayta kadatayo a mangammo iti nadumaduma a kasasaad ti biag ken kultura idi 1300’s, nangruna iti luglugar dagiti Muslim.

Narelihiosuan a Panagpasiar Idiay Mecca

Pimmanaw ni Ibn Battuta idiay Tangier tapno agpasiar kadagiti sagrado a disso ken makipaset iti hajj—ti panagpa-Mecca dagiti Muslim—nga obligasion ti tunggal adulto a Muslim a makabael a mapan sadiay. Ti Mecca ket agarup 4,800 a kilometro iti daya ti Tangier. Kas iti kaaduan a Muslim nga agpa-Mecca, nakikuyog ni Ibn Battuta kadagiti bunggoy dagiti biahero tapno nataltalged a makadanon.

Gapu ta qadi (hues) ti tatangna, nakagun-od iti kasayaatan nga edukasion dagiti qadi idiay Tangier. Idi naammuan dayta dagiti kaduana a biahero, dinutokanda nga agserbi kas hues tapno marisut ti aniaman a dida pagkikinnaawatan iti dalan.

Nagpa-Alexandria, Cairo, ken Makinngato a Nilo

Tinaraigid ti bunggoy dagiti biahero ti kosta ti Amianan nga Africa nga agpa-Egipto. Dita a nakita ni Ibn Battuta ti nalatak a parola ti Alexandria nupay nadadaelen ti dadduma a pasetna. Sigun kenkuana, ti Cairo ket “aduan iti pasdek, nakapimpintas ken nakangayngayed, pagdudupudopan dagiti managpasiar, ayuyang dagiti nanumo ken natan-ok ken nagdadarisonan ti amin a kita ti tattao.” Nagustuanna unay dagiti barko, hardin, tiendaan, narelihiosuan a pasdek, ken kostumbre daytoy dakkel a siudad. Kas nakaugalianna, ginayyemna dagiti klero, eskolar, ken dadduma pay a natan-ok iti Egipto.

Manipud Cairo, nagpasurong iti Nilo agingga iti Makin-abagatan nga Egipto. Iti dalanna, isu ket sinangaili dagiti relihioso a tattao, nagdagus met kadagiti monasterio, simmangbay kadagiti madonasionan laeng a kasera ken kolehio, nga adu idi kadagiti siudad dagiti Muslim. Panggepna a ballasiwen ti desierto agingga iti Nalabaga a Baybay, aglayag agingga iti makinlaud nga Arabia, agpa-Medina, nga ayan ti moske ni propeta Muhammad, sa agpa-Mecca. Ngem gapu iti gubat, napilitan a nagsubli iti Cairo.

Nalikaw a Ruta

Gapu ta determinado latta nga agpa-Medina ken Mecca, ni Ibn Battuta ket nagpaamianan agingga idiay Gaza, sa nagpa-Hebron. Nakadanon met iti disso a patien ti adu a nakaitaneman da Abraham, Isaac, ken Jacob. Iti dalanna nga agpa-Jerusalem ken iti Dome of the Rock a pannakatemplo dagiti Muslim, dimmagas iti Betlehem ket napaliiwna sadiay ti panangpadayaw dagiti agkunkuna a Kristiano iti lugar a nakayanakan ni Jesus.

Kalpasanna, nagpaamianan ni Ibn Battuta iti Damasco. Sadiay a nagadal iti kinamaestro kadagiti mararaem nga eskolar dagiti Muslim. Kinunana a ti Umayyad Mosque iti dayta a siudad ti “kangayedan” iti lubong. Dagiti tiendaan sadiay ket aglaklako kadagiti alahas, lupot, papel, libro, ken bambanag a naaramid iti sarming. Kadagiti met puesto dagiti notario publiko, “adda lima wenno innem a testigo ken maysa nga inautorisaran ti qádí a mangasar.” Kinapudnona, bayat ti kaaddana idiay Damasco, nagkasar ni Ibn Battuta. Ngem ti inkasarna ket maysa laeng iti adu nga assawa ken kamalalana nga apagbiit a nadakamat iti pakasaritaanna.

Idiay Damasco, nakikadua ni Ibn Battuta iti dadduma nga agpa-Mecca. Iti dalanda, nagkampoda iti abay ti maysa nga ubbog. Dagiti agsaksakdo dita ket agus-usar kadagiti lalat ti nuang kas pagurnongan wenno tangke ti danum. Dagitoy ti pagpainuman dagiti agdaldaliasat kadagiti kamelioda ken pangpunnuanda kadagiti lalat a pagkargaanda iti danum sakbay a ballasiwenda ti desierto. Kamaudiananna, nakagteng idiay Mecca. Dayta ti damo iti namimpito a narelihiosuan a panagdaliasatna sadiay. Agawid ti kaaduan kalpasan a maaramidda dagiti ritual. Ngem saan a kasta ti inaramid ni Ibn Battuta. Nagluas nga agpa-Baghdad “tapno laeng makapasiar sadiay,” kuna ti maysa a nangisurat iti pakasaritaanna.

Nagustuannan ti Agpasiar

Idiay Baghdad a kabesera idi dagiti Muslim, nagsiddaaw ni Ibn Battuta kadagiti publiko a pagdigusan. Kinunana: “Kada establisimiento ket aduan iti pribado a banio. Iti suli ti tunggal banio, adda lababo a dua ti gripona a pagruaran ti napudot ken nalamiis a danum.” Gapu iti maysa a mannakigayyem a heneral, naam-ammo ni Ibn Battuta ti sultan a ni Abu Sa’id. Idi agpinnakadadan, nakaawat ni Ibn Battuta iti agkakapateg a sagut—kabalio, seremonial a kawes, ken mangyam-ammo a surat a mangkidkiddaw iti gobernador ti Baghdad a mangted ken Ibn Battuta kadagiti kamelio ken abasto.

Kalpasanna, naglayag ni Ibn Battuta agingga kadagiti pier ti Mogadishu, Mombasa, ken Zanzibar iti Makindaya nga Africa sakbay a nagpa-Arabia sa naglayon iti Gulpo ti Persia. Dineskribirna idi agangay dagiti tattao, kostumbre, ken produkto a nakitana iti dalanna—ti pannakapadagus dagiti komersiante idiay Somalia, ti panagmama ken panagmula iti niog idiay Yemen, ken panagbatok kadagiti perlas idiay Gulpo ti Persia. Kalpasanna, nagdaliasat iti nakaliklikaw a ruta nga agpa-India—limmasat iti Egipto, Siria, ken Anatolia (Turkey); binallasiwna ti Nangisit a Baybay; linikawna ti amianan ti Baybay Caspiano; sa nagpaabagatan iti pagaammo itan a Kazakhstan, Uzbekistan, Afghanistan, ken Pakistan.

Manipud India Agingga iti China

Idiay India, walo a tawen a nagserbi ni Ibn Battuta kas qadi ti sultan ti Delhi. Gapu ta ammo ti sultan a pagay-ayat ni Ibn Battuta ti agpasiar, imbaonna kas embahador a mapan ken Togon-temür, ti Mongol nga emperador ti China. Apaman a makadanon, idatagna ti sagut ti sultan a “100 a napintas ti pulina a kabalio, 100 a puraw nga adipen, 100 a sumasala ken kumakanta a babbai a Hindu, 1,200 a nadumaduma a kita ti lupot, balitok ken pirak a kandelero ken palanggana, napnuan-borda a pagan-anay, kallugong, taguban ti pana, kampilan, guantes a nabordaan kadagiti perlas, ken 15 a eunuko.”

Iti pier ti Calicut iti makin-abagatan nga India, nakakita iti dadakkel a barko dagiti komersiante a lumasat iti ruta a kayatna a pagdaliasatan nga agpa-China. Dagiti barko ket addaan iti 12 a layag a naaramid iti tinidtid a kawayan, ken agarup 1,000 a tripulante—600 a marino ken 400 a soldado. Iti barko met ti pagnanaedan ti pamilia dagiti marino, a sadiay adda “mulmulada a berde a natnateng ken laya kadagiti kayo a masetera,” kinuna ni Ibn Battuta.

Gapu iti pannakarba ti barko, saan a natungpal ni Ibn Battuta ti misionna kas embahador idiay China. Nagserbi ketdi iti Muslim nga agturay iti Maldives ket isu ti damo a nangdeskribir kadagiti kostumbre iti dayta a lugar. Idi agangay, nakapan met laeng idiay China. Nagustuanna dagiti nakitana sadiay ngem adda met dagiti makarimon kenkuana gapu iti patpatienna. Bassit laeng ti naisuratna maipapan iti China isu nga agduadua ti dadduma no narikusna dayta a kas iti ibagbagana. Nalabit nakagteng laeng kadagiti pier iti makin-abagatan a China.

Naladingit a Panagawid

Idiay Damasco, naammuan ni Ibn Battuta a ti anakna a lalaki nga imbatina agarup 20 a tawen sakbayna ket 12 a tawenen a natay. Ni met tatangna nga agnanaed iti Tangier ket 15 a tawenen a natay. Tawen 1348 idin ket agraraira ti epidemia a Black Death iti Makintengnga a Daya. Kinapudnona, impadamag ni Ibn Battuta a 21,000 a tao ti inaldaw a matmatay idiay Cairo!

Makatawen kalpasanna, ti 45 anyos idin a ni Ibn Battuta ket nakaawiden idiay Morocco. Naipasabat kenkuana a natay ti inana gapu iti epidemia sumagmamano la a bulan sakbayna. Agtawen iti 21 idi pimmanaw. Kalpasan ti 24 a tawen a panagdaliasatna, napnek kadin? Nabatad a saan ta di nagbayag, nagrubuat manen nga agpa-Espania. Tallo a tawen kalpasanna, nagluas iti maudi a panagdaliasatna, a nangidanon kenkuana idiay Karayan Niger ken Tombouctou (Timbuktu), ti siudad iti pagilian a pagaammo itan kas Mali idiay Africa.

Nabilin nga Isuratna ti Pakasaritaanna

Idi naammuan ti sultan ti Fez, Morocco ti maipapan kadagiti panagdaliasat ni Ibn Battuta, impaisuratna dagita kenkuana agpaay iti palasio ket naipaayan iti sekretario a ni Ibn Juzayy. Ti libro ket saan unay a nasaknap a naiwaras iti Arabic, ken naipatarus laeng dayta kadagiti lenguahe iti Laud kalpasan a natakuatan manen dagiti eskolar iti Europa idi maika-19 a siglo.

Ti libro ket dineskribir ni Ibn Juzayy kas napaababa a bersion ti estoria ni Ibn Battuta ngem nalawag nga adu ti binaliwanna iti dayta. Agpapan pay kasta, adu ti maammuantayo maipapan iti biag, negosio, kostumbre, relihion, ken politika kadagiti lugar a pinasiar ni Ibn Battuta, nangruna iti luglugar dagiti Muslim idi 1300’s.

[Ladawan iti panid 14]

Ladawan nga inaramid ni al-Wasiti idi maika-13 a siglo a mangipakpakita kadagiti Muslim nga agpa-Mecca

[Credit Line]

Scala/White Images/Art Resource, NY

[Ladawan iti panid 16]

Ti Catalan Atlas idi 1375 a mangipakita iti sumagmamano a lugar a napanan ni Ibn Battuta

[Credit Line]

Snark/Art Resource, NY