Panangpadakkel iti Annak Manipud Kinamaladaga Agingga nga Agtin-edyer
“Agingga nga agtawen ti annakyo iti lima, natalged ti riknada iti dennayo ken nalaklaka a suruan ida kadagiti nasayaat a saguday. Ngem apaman nga ageskueladan, maimpluensiaandan iti nadumaduma a kababalin ken panagsasao.”—Valter, Italy.
BAYAT a dumakdakkel ti annak, padasendan a sukisoken ti lumawlawa a lubongda. Umad-adun ti kalangenda—dagiti kaay-ayam, kaeskuela, ken kakabagian. Kas iti kinuna ni Valter a nadakamat iti ngato, saan la a sikan ti pagrikrikusan ti biagna, saan a kas idi maladaga pay. Nasken ngarud nga usarem dagitoy a tawen tapno isuro kenkuana ti kinapateg ti panagtulnog ken dagiti nasayaat a kondukta. Napateg met nga isurom no ania ti umiso ken di umiso.
Saan a kaskarina a masursuroda dagita. Nalabit kasapulan a “mangtubngarka, mangtinggarka, mamagbagaka, buyogen ti isuamin a mabayag a panagitured ken arte ti panangisuro.” (2 Timoteo 4:2) No maipapan kadagiti linteg ti Dios, naibilin kadagiti Israelita a nagannak: “Masapul nga iyukuokmo ida iti anakmo ken sawem ti maipapan kadagita no agtugawka iti balaymo ken no magnaka iti dalan ken no agiddaka ken no bumangonka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Kas ipakita ti teksto, nasken ti agtultuloy a panangisuro.
Adda dagiti karit a kakuykuyog ti responsabilidad a panangpadakkel iti annak. Usigentayo ti sumagmamano kadagita.
Tiempo ti Panagdengngeg
Kuna ti Biblia a nupay adda “tiempo ti panagsao,” adda met tiempo ti panagdengngeg. (Eclesiastes 3:7) Kasano a maisurom iti anakmo nga agimdeng no agsasao ti sabsabali ken uray sika a mismo? Ti maysa a pamay-an ket babaen iti ulidanmo. Umim-imdengka kadi a naimbag no agsasao ti sabali, agraman ti annakmo?
Nalaka la a mapukaw ti atension ti ubbing, ket sigurado a masubok ti aanusam bayat a kasarsaritam ida. Agduduma ti tunggal ubing isu nga agobserbarka tapno maammuam no ania a pamay-an ti pannakikomunikar ti kasayaatan para iti anakmo. Kas pagarigan, kuna ti maysa a taga-Britania nga ama a ni David: “Ipaulitko iti anakko iti bukodna a sasao ti kaibagbagak. Ket nasursurona ti umimdeng a naimbag bayat a dumakdakkel.”
Idi bilbilinen ni Jesus dagiti adalanna, kinunana: “Siputanyo no kasano ti panagimdengyo.” (Lucas 8:18) No nasken nga aramiden dayta dagiti adulto, anianto la ketdin dagiti ubbing!
“Sibubulos a Pakawanen ti Maysa ken Maysa”
Kuna ti Biblia: “Itultuloyyo nga anusan ti maysa ken maysa ken sibubulos a pakawanen ti maysa ken maysa no ti asinoman adda pakaigapuan ti reklamona maibusor iti sabali.” (Colosas 3:13) Mabalin a sanayen dagiti annak a mangpakawan. Kasano?
Kas iti nailawlawagen maipapan iti panagimdeng a naimbag, masapul a mapagulidananka. Iti pannakilangenmo iti sabsabali, ipakitam iti annakmo a manangpakawanka. Kasta ti ikarkarigatan nga aramiden ni Marina a maysa nga ina idiay Russia. “Ikagkagumaanmi nga iyulidan iti annakmi ti kinamanangpakawan, kinamanagpabus-oy, ken di panagbalin nga arsagid,” sana innayon: “No agkamaliak, agpadispensarak kadagiti annakko. Kayatko a kasta met ti aramidenda iti sabsabali.”
Ti panangrisut kadagiti di pagkikinnaawatan ken panangpakawan ket napateg agingga iti kinaadultoda. Sanayem ti annakmo nga agbalin a nakonsiderar iti sabsabali ken aklonenda dagiti mismo a nagkamalianda. No aramidem dayta, mangipapaayka iti napateg a sagut a makatulong kadakuada bayat ti idadakkelda.
“Ipakitayo a Managyamankayo”
Kadagitoy “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan,” adu a ‘tattao ti managayat iti bagbagida.’ (2 Timoteo 3:1, 2) Ita ta ubing pay dagiti annakmo, ipasagepsepmon ti kinamanagyaman. Insurat ni apostol Pablo: “Ipakitayo a managyamankayo.”—Colosas 3:15.
Uray no naganusda pay laeng, kabaelandan a sursuruen nga ipakita dagiti nasayaat a kababalin ken agbalin a maseknan iti sabsabali. Kasano? “Ti kasayaatan a pamay-an tapno maisurom ti kinamanagyaman kadagiti annakmo ket ti kanayon a panagyamanmo kadagiti kapamiliam,” kinuna ni Dr. Kyle Pruett iti magasin a Parents. Innayonna: “Rumbeng ngarud a kanayonmo nga ibaga nga apresiarem unay ti maitultulongda wenno pannakaseknanda kenka . . . Kasapulan ti adu a praktis.”
Ikagkagumaan nga iyaplikar dayta ni Richard a maysa nga ama idiay Britain. Kinunana: “Ipakpakitami nga agassawa no kasano ti panagyamanmi kadagiti naimbag kadakami a kas kadagiti mannursuro wenno apong. No adda pamilia a nangawis kadakami iti pannangan, agaramidkami iti kard a mangyebkas iti panagyamanmi sa pirmaan wenno drowingan ti amin nga annakmi.” No nadayaw ken managyaman ti anakmo, maaddaanto kadagiti manayon ken nasinged a relasion iti sabsabali.
“Saanmo nga Igawid ti Disiplina”
Bayat a dumakdakkel ti annakmo, nagpateg a masursuroda nga adda epekto ti aniaman nga aramid. Uray ubingda pay, masapul nga agpasakupda iti autoridad, saan la nga iti pagtaengan no di ket iti pay eskuelaan ken iti komunidad. Matulongam dagiti annakmo a makasursuro iti prinsipio nga apiten ti maysa ti aniaman nga imulana. (Galacia 6:7) Kasano?
Kuna ti Biblia: “Saanmo nga igawid ti disiplina.” (Proverbio 23:13) No nalawag nga imbagam a ti maysa a di umiso nga aramid ket adda katupagna nga espesipiko a dusa, dika bumdeng a mangipakat iti dayta. Sigun iti ina a ni Norma idiay Argentina, “Nasken ti panangsustiner, ta no saan, mabalin a gundawayan ti ubing ti kasasaad tapno maipapilitna ti kayatna.”
Maliklikan ti nagannak ti awan inggana a diskusion kalpasan ti isusukir ti annak no siertuenda a nasaksakbay a maawatan ti annak no ania dagiti epekto ti panagsukirda. Manmanoda nga agtukiad no ammoda dagiti pagannurotan ken dagiti mapasamak no sukirenda dagita ken no nalawag kadakuada a di agbaliw dagiti epekto ti dida panagtulnog.
Siempre, tapno epektibo ti disiplina, dika koma mangdisiplina no sipupungtotka. Kuna ti Biblia: “Maikkat koma kadakayo ti isuamin a makadangran a kinapait ken unget ken pungtot ken panagririaw ken nabassawang a panagsasao.” (Efeso 4:31) Ti disiplina ket saan koma a pulos nga abusado ken naulpit a pannusa—iti man pisikal wenno emosional.
Ngem kasanoka a makapagteppel no ib-ibusen ti anakmo ti pasensiam? “Saan a kaskarina dayta,” inamin ni Peter, maysa nga ama idiay New Zealand, “ngem nasken a masursuro dagiti ubbing a ti disiplina ket resulta ti inaramidda, saan a gapu ta di nakapagteppel ti nagannak.”
Ipapaamiris da Peter ken ni baketna kadagiti annakda ti manayon a gunggona ti disiplina. “Uray no nakaaramid ti annakmi iti nadagsen a basol,” kunana, “kasaritami ida maipapan iti kita ti tao a nasken a pagbalinanda imbes a ti di umiso nga inaramidda.”
“Ti Kinanainkalinteganyo Maammuan Koma”
Maipapan iti panangkorehirna iti ilina, kinuna ti Dios: “Kasapulan a dusaenkanto agingga iti umno a rukod.” (Jeremias 46:28) Masagrapmo dagiti kasayaatan a resulta no umiso ken maibagay ti disiplina nga ipatawmo iti nagkamalianda. “Ti kinanainkalinteganyo maammuan koma,” insurat ni Pablo kadagiti Kristiano.—Filipos 4:5.
Karaman iti panagbalin a nainkalintegan ti panangkorehir iti wagas a di maibabain dagiti annakmo. Ti maysa nga ama idiay Italy a ni Santi, kinunana: “Diak pulos tagibassiten dagiti anakko. Ammuek no ania ti puon ti problema sa tamingek dayta. Diak disiplinaen ida iti sanguanan ti sabsabali, uray pay iti imatang ti kabsatna no mabalbalin. Diak met pulos pagbalinen a pagkakatawaan dagiti pagkapuyanda iti man publiko wenno pribado.”
Ni Richard, a nadakamaten, nakitana met ti pagimbagan ti panagbalin a nainkalintegan. “Ti pannusa ket saan koma a maurnong, a manaynayonan tunggal agkamali,” kunana. “No naipakatmon ti disiplina, napateg a dimon ulit-uliten ken ipalagip iti ubing dagiti nagkamalianna.”
Narigat ken napakuyogan iti sakripisio ti panangpadakkel iti annak ngem mangyeg dayta iti adu a gunggona. Kasta ti napaneknekan ni Yelena, maysa nga ina idiay Russia. Kunana: “Inkeddengko ti agtrabaho iti sumagmamano laengen nga oras kada lawas tapno ad-adu ti tiempok iti anakko. Narigat ken basbassit ti masapulan. Ngem saan a bale ta naragragsak nga amang ti anakko ken nasingsingedkami nga agina.”
[Ladawan iti panid 11]
Masursuro dagiti ubbing ti agbalin a maseknan iti sabsabali
[Ladawan iti panid 12]
Korehirem dagiti ubbing iti wagas a dida mapabainan