Usigem ti Ebidensia

IPAPANTAYON nga addaka iti adayo ken di mapagnanaedan nga isla. Bayat a magmagnaka iti igid ti baybay, nakakitaka iti “John 1800” a naisurat iti dakkel a bato. Gapu ta adayo ken awan ti aggigian iti isla, panunotem kadi a dayta ket gapuanan ti angin wenno danum? Siempre saan! Panunotem la ketdi nga adda nangisurat iti dayta. Apay? Umuna, ti agsasaruno a nalawag ti pannakaisuratna a letra ken numero—uray no iti ganggannaet a lenguahe—ket saan a timmaud lattan. Maikadua, addaan dayta iti napateg nga impormasion a mangipasimudaag nga intelihente ti nagtaudanna.

Inaldaw a maipaspasangotayo kadagiti impormasion a naisurat iti adu a porma—kas iti Braille wenno dagiti letra ti alpabeto, dagiti diagrama, nota ti musika, maibalikas a sasao, senias ti ima, signal ti radio, ken programa ti kompiuter nga agus-usar iti binary code nga addaan kadagiti 0 ken 1. Mayallatiw ti impormasion iti gistay amin a pamay-an—dagiti radio wave, lawag, agraman papel ken tinta. Aniaman dayta, kanayon a panunoten ti tattao a ti napateg nga impormasion ket nagtaud iti intelihente a panunot—malaksid no adda dagita iti uneg ti sibibiag a selula. Sigun kadagiti ebolusionista, dagita nga impormasion ket naiparna a timmaud wenno timpuar lattan. Ngem agpayso kadi a kasta? Usigem ti ebidensia.

Mabalin Kadi a Tumpuar Lattan ti Komplikado nga Impormasion?

Iti nukleo ti dandani amin a sibibiag a selula ti bagim, naitalimeng a naimbag ti nakaskasdaaw a code (wenno kodigo) a maawagan deoxyribonucleic acid (DNA). Masarakan dayta iti atiddog, dua ti linabagna a molekula a kasla nakunikon nga agdan ti langana. Ti bukodmo a DNA ket kasla instruksion, wenno programa, a mangkontrol iti pannakaporma, panagdakkel, pannakamantener, ken panagpaadu ti trinilion a selula a mangbukel iti bagim. Dagiti kangrunaan a yunit a mangbukel iti DNA ket maawagan iti nucleotide. Maawagan dagita iti A, C, G, ken T, depende iti linaonda a chemical base.a Kas kadagiti letra ti alpabeto, dagita nga uppat a letra ket mabalin a pagkakaduaen iti adu a kombinasion tapno makabukel kadagiti “sentensia”—dagiti instruksion a mangkontrol iti pannakakopia ti molekula ti DNA ken iti dadduma pay a proseso iti uneg ti selula.

Genome ti pangawag iti intero a pakabuklan ti impormasion a nakadulin iti bukodmo a DNA. Adda sumagmamano a pannakaurnos dagiti letra a masarakan laeng iti bukodmo a DNA. Naglaon ngamin dayta iti impormasion maipapan iti natawidmo—ti kolor dagiti matam, kolor ti kudilmo, sukog ti agongmo, ken dadduma pay. Iti simple a pannao, mayarig ti bukodmo a genome iti nagdakkel a libraria dagiti instruksion para iti tunggal paset ti bagim, ket sika ti resultana.

Kasano kadakkel dayta a “libraria”? Ti kaatiddogna ket agarup tallo a bilion a “letra,” wenno nucleotide (base). No maisurat iti papel, katupagna ti 200 a tomo a libro a sagsa-1,000 a panid ken kadkadakkel ti direktorio ti telepono, sigun iti Human Genome Project.

Ipalagip dayta kadatayo ti nakaskasdaaw a kararag a naisurat agarup 3,000 a tawenen ti napalabas. Masarakan dayta iti Biblia iti Salmo 139:16: “Dagita matam nakitada uray pay ti maisiksikog a bagik, ket iti librom naisurat dagiti amin a pasetna.” Siempre, saan a siensia ti pampanunoten ti nangisurat iti dayta. Ngem iti simple a sasao, nadeskribirna ti nakaskasdaaw ken umiso a konsepto tapno mailadawanna ti makapaamanga a sirib ken pannakabalin ti Dios. Naiduma unay dayta iti nagkauna a narelihiosuan a sursurat a napno iti sariugma ken an-anito!

Siasino ti Nangaramid iti “Libraria”?

No nainkalintegan nga ibagatayo nga adda la ketdi intelihente a panunot a nangisurat iti “John 1800,” saan kadi a kasta met ti rumbeng a panunotentayo maipapan iti adayo a nakomkomplikado ken napatpateg nga impormasion nga adda iti DNA? Siempre, ti impormasion ket impormasion latta uray sadinoman ti pakasarakan wenno aniaman ti pakagun-odan iti dayta. Kinuna ti computer and information scientist a ni Donald E. Johnson a dagiti komplikado nga impormasion wenno sistema a mangproseso iti dayta nga impormasion ket saan a maaramid dagiti linteg ti chemistry ken physics. Ken nainkalintegan laeng a no nakomkomplikado ti impormasion, dakdakkel met a sirib ti kasapulan a mangisurat iti dayta. Kabaelan ti ubing nga isurat ti “John 1800.” Ngem ti laeng panunot nga adayo a nalalaing ngem iti isip ti tao ti makaisurat iti kodigo ti biag. Saan la a dayta, “rumikrikut a rumikrikut ti kinakomplikado ti biolohia” bayat nga umad-adu ti baro a madisdiskobre, kuna ti magasin a Nature.

Ti panangibaga a timpuar lattan a bukbukodna ti komplikado a libraria ti impormasion iti DNA ket di nainkalintegan ken maikontra iti kapadasan ti tao.b Narigrigat manen a patien dayta.

Iti panagregget dagiti ebolusionista a mangpaneknek nga awan Dios, pasaray mangaramidda kadagiti konklusion a mapaneknekan a palso inton agangay. Kas pagarigan, usigem ti kapanunotan nga agarup 98% kano iti genome-tayo ket “basura”—libraria dagiti instruksion nga addaan iti binilion a sasao nga awan serserbina.

Talaga Kadi a “Basura”?

Nabayagen a patien dagiti biologo a ti DNA ket instruksion para laeng iti panagaramid iti protina. Ngem idi agangay, bimmatad nga agarup 2% laeng iti genome ti buklen ti kodigo para kadagiti protina. Ania ngarud ti usar ti 98% iti DNA? Daytoy a misterioso a DNA ket “dagus a naipagarup a basura ti ebolusion,” kinuna ni John S. Mattick, propesor ti Molecular Biology iti University of Queensland idiay Brisbane, Australia.

Ti sientista a ni Susumu Ohno ti naikuna a nangimbento iti termino a “‘basura’ a DNA.” Iti suratna a “So Much ‘Junk’ DNA in Our Genome,” kinunana a dagiti nabatbati nga urnos ti DNA “ket tedda ti nagpalia nga eksperimento ti nakaparsuaan. Agkaiwara iti daga ti tedda dagiti naungawen a kita ti parsua; nakaskasdaaw kadi no uray ti bukodtayo a genome ket napno unay iti tedtedda dagiti naungawen a gene?”

Ania ti epekto ti konsepto ti “basura” a DNA iti panagadal kadagiti gene? Kuna ti molecular biologist a ni Wojciech Makalowski a dayta ti “nanglapped kadagiti kadawyan a managsirarak nga adalen ti awanan code [a basura] a DNA,” malaksid iti sumagmamano a sientista a “nagtultuloy latta a nagsirarak uray naum-umsida. Gapu kadakuada, ti panangmatmat maipapan iti basura a DNA . . . ket nangrugi a nagbalbaliw idi rugrugi ti dekada 90.” Kinunana pay a ti ibilbilang idi ti kaaduan a biologo kas basura ket maysa itan a “gameng.”

Sigun ken Mattick, ti teoria maipapan iti basura a DNA ket maysa kadagiti kangrunaan a pagarigan ti nabayagen a patpatien dagiti sientista a “mangdadael iti balanse a panangusig kadagiti impormasion.” Kunana a “ti di panangamiris iti amin nga epekto dayta ket posible nga agbalin a kadakkelan a kamali iti pakasaritaan ti molecular biology.” Nalawag a ti kinapudno iti siensia ket masapul a mapasingkedan maibasar iti ebidensia, saan nga iti kayat ti kaaduan. Ania ngay ti ipakita ti kabaruan nga ebidensia maipapan iti akem ti “basura” a DNA?

Ti Usar ti “Basura”

Ti pabrika iti lugan ket agus-usar kadagiti makina a pagaramid kadagiti piesa. Ngem saan a gapu ta agar-aramid kadagiti piesa, automatiko metten a makaaramid iti lugan. Agkasapulan met dayta kadagiti alikamen ken sistema tapno agsasaruno a masangal dagita a piesa, agraman ti dadduma pay a mangkontrol iti linia ti produksion. Kasta met laeng ti mapaspasamak iti uneg ti selula. Dagiti piesa ti lugan ket mayarig kadagiti protina nga adda iti uneg ti selula. Ket dagiti ngay alikamen a mangsangal ken mangkontrol kadagiti piesa? Ania ti kayarigan dagita iti uneg ti selula? Ti “basura” a DNA! Sigun kadagiti managsirarak, kaaduan iti dayta ket naglaon iti instruksion para iti maysa a klase dagiti komplikado a molekula a maawagan iti reguleytor nga RNA (ribonucleic acid). Nagpateg ti akem dagita iti itatanor, panagdakkel, ken panagandar ti selula.c ‘Ti laeng kaadda dagitoy a karkarna a reguleytor ipakitana a kurang unay ti pannakaawattayo maipapan kadagiti kasisimplean a banag,’ kuna ti mathematical biologist a ni Joshua Plotkin iti magasin a Nature.

Tapno naannayas ti pabrika, kasapulan a nasayaat ti sistema ti komunikasion. Kasta met laeng ti selula. Inlawlawag ni Tony Pawson, maysa a cell biologist iti University of Toronto idiay Ontario: “Dagiti signal ti impormasion kadagiti selula ket naurnos babaen iti agkokonekta a network imbes a simple ken nagsisina a koneksion” isu nga “adayo a nakomkomplikado” dayta a proseso ngem iti sigud a pagarup. Pudno ti kinuna ti maysa a geneticist iti Princeton University, “misterio pay laeng ti adu kadagiti mekanismo ken prinsipio a mangkonkontrol kadagiti mapaspasamak iti uneg ken nagbabaetan dagiti selula.”

Ti tunggal baro a madiskobre maipapan iti selula ipakitana nga adda nangatngato a tukad ti kinaurnos ken kinakomplikado. Apay ngarud nga adu latta ti mamati a ti biag ken ti kakomplikaduan a sistema ti impormasion nga ammo ti tao ket produkto ti ebolusion wenno naiparna laeng a timmaud?

[Footnotes]

[Kahon iti panid 5]

KASANO KAATIDDOG TI BUKODMO A DNA?

No maunnat ti DNA ti maysa a selula iti bagim, agarup dua a metro ti kaatiddogna. No ikkatem ti DNA iti amin a trinilion a selula ti bagim sa pagsisilpuem dagita, mapattapatta a ti dagup a kaatiddogna ket agarup 670 a daras nga agsublisubli manipud iti daga agingga iti init. Agarup 185 nga oras ti kasapulan tapno madaliasat dayta iti kapegges ti lawag.