Ti Biblia​—Libro ti Umiso a Padto, Paset 4

Impadto ti Biblia nga Agsagaba ken Matay ti Kristo

Iti daytoy walo ti pasetna a serye, ibinsabinsa ti “Agriingkayo!” ti maysa a napateg nga aspeto ti Biblia​—dagiti padto wenno pakpakaunana. Tulongannaka dagiti artikulo a mangsungbat kadagitoy a saludsod: Dagiti kadi padto ti Biblia ket inim-imbento laeng dagiti nalaing a tattao? Wenno paneknekan kadi dagita a ti Dios ti nangipaisurat kadagita? Awisendaka a mangusig kadagiti ebidensia.

IDI adda ni Jesu-Kristo ditoy daga agarup 2,000 a tawenen ti napalabas, ammona a siuulpit a papatayen dagiti bumusbusor kenkuana. Apay nga ammona dayta? Pagaammona unay dagiti padto maipapan kenkuana a nailanad iti Hebreo a Kasuratan, wenno ti “Daan a Tulag.” Adu kadagita a pakpakauna ti insurat ni propeta Isaias nasurok a 700 a tawen sakbay a naipasngay ni Jesus. Kasanotayo a masigurado a nasaksakbay a naisurat ti sasao ni Isaias?

Idiay West Bank idi 1947, adda pastor a Bedouin a nakasarak kadagiti lukot a nailemmeng iti kueba idiay Qumran, iti amianan a laud ti Natay a Baybay. Dagita a lukot ken ti dadduma pay a nasarakan iti asideg a kueba ket naawagan iti Dead Sea Scrolls. Karaman kadagita ti maysa a kopia ti intero a libro ti Isaias.a Napetsaan dayta iti agarup maikadua a siglo sakbay a nayanak ni Jesus. No kasta, maysa a padto ti insurat ni Isaias. Ania ti impakaunana maipapan iti panagsagaba ken ipapatay ti Kristo, wenno Mesias?b Usigem ti dua a padto ni Isaias.

Naipakpakauna Dagiti Panagsagaba ti Kristo

Padto 1: “Ti bukotko impaayko kadagiti manangkabil.”​—Isaias 50:6.

Kaitungpalanna: Idi 33 C.E., ni Jesus ket impan dagiti Judio a bumusbusor kenkuana iti saklang ti Romano a gobernador a ni Poncio Pilato tapno mabista. Tangay nakitana nga inosente ni Jesus, kayatna a wayawayaan. Ngem gapu ta agtultuloy nga iririaw dagiti Judio ti panangipapilitda a mapapatay ni Jesus, “nangipaay ni Pilato iti sentensia tapno matungpal ti kalikagumda” ken inyawatna ni Jesus tapno mailansa. (Lucas 23:13-24) Sakbay dayta, “ni Pilato innalana ni Jesus ket sinaplitna,” wenno pinasaplitna iti kasta unay. (Juan 19:1) Kas impadto ni Isaias, saan a nakilaban ni Jesus no di ket intayana ‘ti bukotna kadagiti manangkabil.’

Ti ipakita ti historia:

● Patalgedan ti historia a gagangay idi a sapliten dagiti Romano ti biktimada sakbay a papatayenda. Sigun iti maysa a reperensia, ‘masapsaplit ti ussob a bukot ti biktima agingga a masugsugat. Ti pagsaplit ket addaan kadagiti akikid a lalat a napadagsenan iti buli wenno natirad a landok. No dadduma, dayta ti ipatay ti biktima.’ Nupay kasta, nalasatan ni Jesus daytoy a damo a pannakaparigatna.

Naipadto ti Ipapatay ti Kristo

Padto 2: “Imparukpokna ti kararuana agingga iti mismo nga ipapatay.” (Isaias 53:12)c Kanayonanna, kuna ti Salmo 22:16: “Ti bunggoy dagiti managdakdakes lawlawendak; . . . lasanglasangenda dagiti ima ken saksakak.”​—“Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.”

Kaitungpalanna: “Kalpasan a [ni Pilato] pinasaplitna ni Jesus, inyawatna tapno mailansa,” kuna ti Marcos 15:15. Iti kasasaad ni Jesus, daytoy naulpit a kadagsenan a dusa ramanenna ti pannakailansa dagiti ima ken sakana iti maysa a poste. (Juan 20:25) Kalpasan ti sumagmamano nga oras, “nangyesngaw ni Jesus iti natbag nga ikkis ket nauyos ti biagna.”​—Marcos 15:37.

Ti ipakita ti historia:

● Nupay bassit laeng ti nadakamat dagiti sekular a salaysay no kasano a natay ni Jesus, ti mararaem a Romano a historiador a ni Tacitus a nayanak idi agarup 55 C.E. insuratna a “ni Christus (Kristo) a nagtaudan ti nagan [a Kristiano], sinagabana ti kakaruan a dusa kadagiti ima ti maysa kadagiti prokuradortayo a ni Poncio Pilato bayat ti panagturay ni Tiberio.”d Naan-anay a maitunos ti kinuna ni Tacitus kadagiti salaysay ti Ebanghelio, a nangdakamat met kada Tiberio Cesar, Poncio Pilato, ken dadduma pay nga opisial.​—Lucas 3:1; 23:1-33; Juan 19:1-24.

Paneknekan met ti historia nga inlansa dagiti Romano dagiti adipen ken dagidiay ibilangda a maum-umsi a kriminal. No dadduma, igalut dagiti Romano dagiti biktimada iti poste. Adda met gundaway nga ilansada ida. “Dagiti lansa ket maipalok kadagiti ima ken saka,” sigun iti maysa a reperensia, “sa mabaybay-an ti biktima a nakabitin sadiay nga agtutuok,” isu a “mawaw unay, ken agsagaba iti nakaro nga ut-ot.”

Kas nadakamaten, nabayagen nga ammo ni Jesus a siuulpit a mapapatay. Isu nga idi umas-asidegen ti ipapatay daytoy natured a lalaki, kinunana kadagiti nasungdo a pasurotna: “Sumang-attayo idiay Jerusalem, ket ti Anak ti tao mayawatto iti panguluen a papadi ken eskriba, ket kondenarendanto a matay, ket iyawatdanto kadagiti tattao iti nasnasion tapno pagang-angawanda ken tapno saplitenda ken tapno ilansada.” (Mateo 20:18, 19) Ngem isaludsod ti dadduma: Apay a masapul a matay ni Jesus? Apektarannatayo amin ti sungbat dayta a saludsod, ken ipaayna ti kasayaatan a damag a maammuantayo!

“Nailupitlupit Gapu Kadagiti Bidduttayo”

Kas imperpekto a tao, masansan nga agbidduttayo. Awagan dayta ti Biblia kas basol. Kayarigan dayta ti rinet iti uneg ti makina. Inton agangay, agpalia ken madadael ti makina gapu iti rinet. Umasping iti dayta, lumakay, agsakit ken mataytayo amin gapu iti basol. “Dagiti isupapak ti basol isu ti ipapatay,” kuna ti Roma 6:23. Ngem gapu iti ipapatay ni Kristo, mabalin a mawayawayaantayo manipud iti dayta a nakapimpiman a kasasaad. Kasano? Sigun iti sabali pay a nakaskasdaaw a padto nga insurat ni Isaias, matay ti Kristo “gapu iti salungasingtayo,” wenno “nailupitlupit gapu kadagiti bidduttayo,” ken “gapu kadagiti sugatna adda pannakapaimbag kadatayo.”e​—Isaias 53:5.

Ipalagip kadatayo ti padto ni Isaias ti kinuna ni Jesus iti Juan 3:16: “Ti Dios inayatna ti lubong iti kasta unay isu nga intedna ti bugbugtong nga Anakna, tapno tunggal maysa a mangwatwat iti pammati kenkuana saan koma a madadael no di ket maaddaan iti agnanayon a biag.”

Kasano a maaddaanka iti pammati ken Jesus? Babaen iti panagadalmo maipapan kenkuana. Inkararag ni Jesus: “Daytoy kaipapananna ti agnanayon a biag, ti pananggun-odda iti pannakaammo maipapan kenka, ti maymaysa a pudno a Dios, ken iti daydiay imbaonmo, ni Jesu-Kristo.” (Juan 17:3) Dayta a napateg a pannakaammo ket masarakam iti Biblia.​—2 Timoteo 3:16.

Natural laeng a kayat ni Jesus nga adu ti agbiag nga agnanayon. Maitunos iti dayta, sakbay la unay ti ipapatay ni Jesus imbagana daytoy naisangsangayan a padto: “Daytoy naimbag a damag ti pagarian [gobierno ti Dios a mangyaplikar kadagiti bendision nga ipaay ti daton ti Kristo] maikaskasabanto iti intero a mapagnaedan a daga maipaay a pangsaksi kadagiti amin a nasion.” (Mateo 24:14) Kas makitatayto iti sumaganad a dua nga artikulo iti daytoy a serye, napaneknekan met a dayta ti kauumisuan a padto.

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 20]

NAYANNINAW TI IPAPATAY NI KRISTO KAS DATON

Ti Linteg ti Dios a naited iti nasion ti Israel ramanenna dagiti pagannurotan a nangyanninaw, wenno nagserbi kas pagtuladan, iti aramiden ti Mesias. Kas pagarigan, no nakabasol ti maysa nga Israelita, wenno simmukir iti Dios, masapul a mangidaton iti nasalun-at nga animal. (Levitico 17:11; 22:21) Dagiti kadi naidaton nga animal naan-anay a maabbonganda ti basol? Saan. (Hebreo 10:4) Ngem mabalin, ken talaga, nga iladawanda ti daton a mangabbong iti basol​—ti daton “ti Kordero ti Dios a mangikkat iti basol ti lubong.” (Juan 1:29; Hebreo 10:1, 5-10) Amin a mangipakpakita iti pammati iti simboliko a Kordero a ni Jesu-Kristo ket addaan iti nagpateg a namnama nga agbiag nga agnanayon.​—Juan 6:40.