Librot’ Biblia Numero 21​—Eclesiastes

Mannurat: Salomon

Lugar a Nakaisuratanna: Jerusalem

Nalpas a Naisurat: Sakbay ti 1000 K.K.P.

1. Naisurat ti Eclesiastes para iti ania a nangayed a panggep?

TI LIBRO nga Eclesiastes naisurat para iti nangayed a panggep. Ni Salomon, a lider ti ili a dedikado ken Jehova, rebbengna a pagkaykaysaen ida nga agkammatalek iti dedikasionda. Inkagumaanna nga akuen daytoy baeten kadagiti masirib a balakad ti Eclesiastes.

2. Kasano a nayebkas daytoy a panggep sigun iti Hebreo a nagan ti Eclesiastes, gapuna ad-adda a maikanatad daytoy ngem iti Griego ken Iloko a naganna?

² Iti Eclesiastes 1:1 tinukoynat’ bagina kas “ti managummong.” Ti sao iti Hebreo a lenguahe ket Qo·heʹleth, ket iti Hebreo a Biblia, daytat’ nainagan iti libro. Ti Griego a Septuagint intedna ti titulo nga Ek·kle·si·a·stesʹ, kayatna a sawen “miembro ti iglesia (kongregasion; asamblea),” a naggapuan ti Iloko a nagan nga Eclesiastes. Nupay kasta, ti Qo·heʹleth mas umno a maipatarus a “Ti Managummong,” ket ad-adda met a maikanatad nga inagan ken Salomon dayta. Ipalnaadnat’ gapu nga insurat ni Salomon daytoy a libro.

3. Kasano a ni Salomon ket managummong?

³ Kasano a ni Ari Salomon ket managummong, ket para iti ania ti nagumonganna? Inummongna ti ilina, dagiti Israelita, ken dagiti kaduada, dagidi temporario nga agnanaed. Inummongna amin ida nga agdaydayaw ken Jehova, a Diosna. Kasakbayanna binangonna ti templo ni Jehova idiay Jerusalem, ket idi maidedikar inawaganna, wenno inummongna, amin ida nga agdaydayaw iti Dios. (1 Ar. 8:1) Ita, babaen iti Eclesiastes, inkagumaanna nga ummongen ti ilina nga agaramid iti adda serserbina imbes nga iti ubbaw, sayang nga aramid toy lubong.​—Ecl. 12:8-10.

4. Kasano a mapasingkedan a ni Salomon ti mannurat?

⁴ Nupay di espesipiko a nainaganan ni Salomon, adu a teksto ti mangikeddeng nga isut’ nagsurat. Inyam-ammo ti managummong ti bagina kas “anak ni David” a “nagariak iti Israel idiay Jerusalem.” Agaplikar laeng daytoy ken Ari Salomon, ta dagidi sunona idiay Jerusalem ket arida laeng iti Juda. Sa, kas insurat ti managummong: “Siak a mismo nagun-odko ti dakkel a sirib a nangnangruna ngem kadagiti amin nga immun-una ngem siak idiay Jerusalem, ket ti pusok napasaranna ti dakkel a sirib ken pannakaammo.” (1:1, 12, 16) Maitutop daytoy ken Salomon. Ibaga kadatayo ti Eclesiastes 12:9 nga “inutobna ken sinukimatna a naan-anay, tapno urnosenna dagiti adu a proverbio.” Adda 3,000 a proverbio ni Ari Salomon. (1 Ar. 4:32) Saritaen ti Eclesiastes 2:4-9 dagiti programa ti mannurat iti panagbangon; dagiti kaubasan, hardin ken parke; pasayak; urnos kadagiti adipen a lallaki ken babbai; naurnong a pirak ken balitok; ken dadduma a gapuanan. Napasamak amin daytoy ken Salomon. Idi nakita ti reyna ti Seba ti sirib ken kinabaknang ni Salomon, kunana: “Ti kagudua saan a naibaga kaniak.”​—1 Ar. 10:7.

5. Sadino ken kaano a naisurat ti Eclesiastes?

⁵ Ibaga ti libro a Jerusalem ti lugar a nakaisuratanna ta kinunana a ti managummong ket ari “ti Jerusalem.” Nalabit sakbay ti tawen 1000 K.K.P. dayta, a nabayag a nangrugin ti 40 a tawen a turay ni Salomon, ket nabayagen nga as-asikasuenna dagiti adu a proyektona a nadakamat iti libro ngem sakbay ti pannakatnagna iti idolatria. Idi a tiempo adun ti nagun-odna a pannakaammo kadagiti panggedan toy lubong agraman panangikagumaanda a gumun-od kadagiti material a gunggona. Iti daydi a tiempo sagsagrapenna pay lat’ pabor ti Dios ket adda iti sidong ti pammaltiingna.

6. Aniat’ insuppiatda no iti pannakaipaltiing ti Eclesiastes, ngem kasano a maparmek dagitoy?

⁶ Kasanotay a masierto a ti Eclesiastes ket “impaltiing ti Dios”? Kuestionaran ti dadduma ti pannakaipaltiingna gapu ta dina nadakamat uray naminsan ti Jehova, a nadibinuan a nagan. Nupay kasta, intandudona ti pudno a panagdaydayaw iti Dios, ket inulit-ulitna ti ebkas a ha·ʼElo·himʹ, “ti pudno a Dios.” Ti sabali pay nga isuppiatda a ta, dagiti librot’ Biblia awan diretsa nga inadawda iti Eclesiastes. Ngem, dagiti naidatag dita a sursuro ken nailanad a prinsipio maitunosda iti intero a Kasuratan. Kuna ti Clarke’s Commentary, Tomo III, panid 799: “Ti libro, a natituluan Koheleth, wenno Ecclesiastes, inawat nga agpada dagiti Judio ken ti Iglesia Kristiana, a naisurat sigun iti pammaltiing ti Mannakabalin-amin; ket inakoda a maikanatad a paset ti sagrado a katalogo.”

7. Aniat’ kapadasan ni Salomon a mamagbalin kenkuana a kualipikado unay a mangisurat iti Eclesiastes?

⁷ Dagiti nailubongan a “masirib a mammabalaw” kunada a ti Eclesiastes saan nga insurat ni Salomon wenno di pudno a paset ti “amin a Kasuratan,” a kunada a ti lenguahe ken pilosopiana ket iti mas moderno a petsa. Malipatanda ti pundo ti impormasion a naurnong idi ni Salomon gapu iti progresibo a panangpatanorna iti internasional a negosio ken industria, ken manipud kadagiti agbambaniaga a dignitario ken dadduma a pannakilangenna iti makinruar a lubong. (1 Ar. 4:30, 34; 9:26-28; 10:1, 23, 24) Kas insurat ni F. C. Cook iti Bible Commentary, Tomo IV, panid 622: “Dagiti inaldaw a trabaho ken napili a ragpaten daytoy natan-ok a Hebreo nga ari ti mabalin a nangitag-ay a nangatngato kenkuana ngem iti ordinario a kabibiag, panunot ken lenguahe dagiti Hebreo.”

8. Aniat’ kabilgan a rason a ti Eclesiastes paset ti katalogo ti Biblia?

⁸ Ngem, talaga kadi a dagiti makinruar nga autoridad ti mangirupir no ti Eclesiastes ket paset ti Biblia? No usigentay ti mismo a libro saanna la nga ipalgak ti panagtutunos dagiti linaonna no di ket maitunos pay iti amin a Kasuratan, nga isut’ nakaipasetanna.

LINAON TI ECLESIASTES

9. Aniat’ natakkuatan ti managummong maipapan kadagiti trabaho dagiti annak dagiti tao?

⁹ Kinabarengbareng ti kabibiag ti tao (1:1–3:22). Dagiti sao a panglukat sawendat’ tema ti libro: “‘Ti kakaruan a kinabarengbareng!’ kuna ti managummong, ‘ti kakaruan a kinabarengbareng! Isuamin kinabarengbareng!’” Aniat’ gunggona ti panagtrabaho ken panagbannog ti sangatauan? Umay ken mapan dagiti kaputotan, maulit-ulit ditoy daga dagiti natural a siklo, ket “awan ti baro a banag iti baba ti init.” (1:2, 3, 9) Ti managummong impapusona a sapulen ken sukimaten ti sirib a nainaig kadagiti ubbaw a trabaho dagiti annak dagiti tao, ngem natakkuatanna nga iti sirib ken kinamaag, kadagiti gapuanan ken nagbannogan, iti pannangan ken panaginum, isuamin ket “kinabarengbareng ken panagagawa iti angin.” Inna ‘ginura ti biag,’ biag nga ubbaw ken materialistiko a yaagawa.​—1:14; 2:11, 17.

10. Aniat’ sagut ti Dios, ngem aniat’ pagangayan ti managbasol a tao?

¹⁰ Tunggal banag adda naituding a tiempona​—wen, ti Dios ‘inaramidna amin a banag a naimnas sigun iti tiempona.’ Kayatna a dagiti parsuana tagiragsakendat’ biag ditoy daga. “Naammuak nga awanen ti naim-imbag para kadakuada ngem ti agragsak ken agaramid iti naimbag bayat ti panagbiagda; ken kasta met a tunggal tao mangan koma ken uminum ken sagrapenna amin a nagbannoganna. Isu ti sagut ti Dios.” Ngem, anian! Ta para iti managbasol a tao agpada ti pagtungpalanda kadagiti animal: “Kas ti pannakatay ti maysa, kasta ti pannakatay ti sabali; ket addaanda amin iti maymaysa nga espiritu, gapuna ti tao awanan kinasaysayaat ngem iti animal, ta isuda amin kinabarengbareng.”​—3:1, 11-13, 19.

11. Aniat’ nainsiriban nga imbalakad ti managummong iti daydiay managbuteng iti Dios?

¹¹ Masirib a balakad kadagiti agbuteng iti Dios (4:1–7:29). Pinadayawan ni Salomon dagiti natay, ta libredan kadagiti “amin a panangirurumen a maar-aramid iti baba ti init.” Sana dineskribir dagiti ubbaw ken makadidigra nga aramid. Nainsiriban pay nga imbalakadna a “ti dua naim-imbag ngem ti maysa” ket ti “tinallo a lubid saan a madaras a magsat.” (4:1, 2, 9, 12) Nagsayaat ti patigmaanna no aggigimong ti ilit’ Dios: “Aluadam ta sakam no mapanka iti balay ti pudno a Dios; ket ti yaadani isu koma iti panagdengngeg.” Dikay nadarasudos nga agsao iti sango ti Dios; ‘mammano koma dagiti saoyo,’ ket tungpalenyo koma ti kariyo iti Dios. “Agbutengka iti pudno a Dios.” No mairurumen dagiti napanglaw, laglagipen nga adda “maysa a nangatngato ngem daydiay nangato nga umim-imatang, ket adda dagidiay nangatngato ngem kadakuada.” Daydiay adipen laeng, napaliiwna, nasamsam-it ti turogna, ngem ti baknang nga agdandanag ket di makaturog. Ta, nayanak ditoy lubong a lamolamo, ket nupay aduan nagbannogan, awantot’ maitugotna manipud iti lubong.​—5:1, 2, 4, 7, 8, 12, 15.

12. Aniat’ patigmaanna no kadagiti serioso a kuestion ti biag, ken ti pagim-imbagan ti sirib no idilig iti kuarta?

¹² No ti tao awatennat’ kinabaknang ken dayag, aniat’ serserbina ti agbiag “iti sangaribo a tawen a namindua” no dina met nasagrap ti naimbag? Nasaysayaat nga ipapuso dagiti serioso a kuestion iti biag ken ipapatay ngem ti makitimpuyog kadagiti maag “idiay balay ti ragsak”; wen, naim-imbag a tubngarennaka ti masirib, ta kas iti “panagragutok dagiti siit iti sirok ti banga, kasta ti katawa ti maag.” Adda pagimbagan ti sirib. “Ta ti sirib maysa a salaknib a kas met laeng iti kuarta maysa a salaknib; ngem ti pagimbagan ti pannakaammo a ta ti sirib igagana ti biag ti agikut kenkuana.” Apay, ngarud, a ti dalan ti tao nagbalin nga ubbaw? “Ti pudno a Dios inaramidna ti sangatauan a nalinteg, ngem isuda binirukda dagiti adu a gakat.”​—6:6; 7:4, 6, 12, 29.

13. Aniat’ patigmaan ken komendasion ti managummong, ket aniat’ nasaona maipapan iti disso a papanan ti tao?

¹³ Ti maymaysa a pagtungpalan dagiti amin (8:1–9:12). “Salimetmetam ti mismo a bilin ti ari,” impatigmaan ti managummong; ngem napaliiwna a gapu ta ti dakes nga aramid saan a dagus a madusa, “ti puso dagiti annak dagiti tao ipamaysada ti agaramid iti dakes.” (8:2, 11) Kinomendaranna ti panagragsak, ngem adda sabali a banag a makadidigra! Amin a klaset’ tao agpapadat’ pagturonganda​—ken patay! Dagiti nabiag ammoda a mataydanto, “ngem dagiti natay, dida ammo ti aniaman . . . Amin a masarakan ta imam nga aramiden, aramidem iti kabaelam, ta awan ti aramid wenno gakat wenno pannakaammo wenno sirib idiay Sheol, ti disso a papanam.”​—9:5, 10.

14. (a) Ania a praktikal a sirib ti inggunamgunam ti managummong? (b) Aniat’ pagnguduan ti banag?

¹⁴ Praktikal a sirib ken ti rebbengen ti tao (9:13–12:14). Adda pay dadduma nga ubbaw a nasao ti managummong, kas iti “kinamaag . . . kadagiti nangato a saad.” Intedna pay dagiti adu a proverbio maipapan iti praktikal a sirib, ket kinunana nga uray “ti kina-agtutubo ken ti kabanuagan ti biag kinabarengbareng”​—malaksid no ipangag ti pudno a kinasirib. Kunana: “Lagipem, itan, ti naindaklan a Namarsua kenka kadagiti aldaw ti kina-agtutubom.” Ta no saan, ti kinalakay isublinaka iti tapuk ti daga, agraman dagiti sao ti managummong: “Ti kakaruan a kinabarengbareng! . . . Isuamin kinabarengbareng.” Insurona a naynay ti pannakaammo kadagiti umili, ta “dagiti sao dagiti masirib kasda la kadagiti pagduyok,” a tignayennaka nga agaramid iti umiso, ngem maipapan iti nailubongan a sirib impakdaarna: “Iti panagaramid kadagiti adu a libro awan gibusna, ket ti adu a debosion kadagita isu ti babantot iti lasag.” Sa ti managummong inleppasna ti libro iti grande a tampokna, a ginupgopna amin a nasalaysayna maipapan iti kinabarengbareng ken kinasirib: “Daytoy ti pagnguduan ti banag, ta amin nangngeganen: Agbutengka iti pudno a Dios ket salimetmetam dagiti bilinna. Ta daytoy ti dagup ti rebbengen ti tao. Ta ti pudno a Dios yegnanto ti tunggal aramid iti pannakaukom a nainaig iti tunggal nailemmeng a banag, no isu naimbag wenno dakes.”​—10:6; 11:1, 10; 12:1, 8-14.

NO APAY NAIMBAG

15. Kasano nga indilig ni Salomon dagiti trabaho nga ubbaw ken aramid nga adda serserbina?

¹⁵ Imbes a pesimistiko daytoy, ti Eclesiastes aduan rumimatrimat nga alahas ti nadibinuan a sirib. Idi nadakawatna dagiti adu a gapuanan a kunana a barengbareng, saan nga inraman ni Salomon ti pannakabangon ti templo ni Jehova sadi Bantay Moria idiay Jerusalem, wenno daydiay nasin-aw a panagdaydayaw ken Jehova. Dina dineskribir ti biag a sagut ni Jehova a barengbareng, no di ket impakitana a nairanta a pagragsakan ti tao dayta ken tapno aramidennat’ naimbag. (3:12, 13; 5:18-20; 8:15) Dagiti ubbaw nga aramid isu dagidiay aramid a di mangikankano iti Dios. Ti ama agummong ti kinabaknang para iti anakna, ngem ti kalamidad dadaelenna amin ket awantot’ mabati kenkuana. Nasaysayaat nga amang no manayon a tawid ti naespirituan a kinabaknang ti ipaay. Kinaubbaw no nawadwad ti sanikua samonto di maramanan. Ti didigra kamakamenna amin a baknang inton “mapanda” ken patay, ket awanton maitugotda.​—5:13-15; 6:1, 2.

16. Kasano a maitunos ti Qo·heʹleth, wenno Eclesiastes, kadagiti pannursuro ni Jesus?

¹⁶ Iti Mateo 12:42, tinukoy ni Kristo Jesus ti bagina kas “maysa a nangnangruna ngem ni Salomon.” Yantangay ni Jesus ti inladawan ni Salomon, maitunos kadi dagiti saon Salomon iti libro a Qo·heʹleth kadagiti pannursuro ni Jesus? Adut’ agkapareho! Kas pangarigan, inyunay-unay ni Jesus ti dakkel a trabaho ti Dios idi kinunana, “Ni Amak agtartrabaho ingga ita, ket agtartrabahoak met.” (Juan 5:17) Tinukoy met ni Salomon dagiti aramid ti Dios: “Ket nakitak amin nga aramid ti pudno a Dios, no kasano a di matuntonan dagiti tao ti aramid a gapuanan iti baba ti init; uray pay no kasano ti kaadu ti panagbannog dagiti tao nga agsukimat, kaskasdi a dida masarakan. Ket uray pay no kunaenda nga ammoda ta masiribda, didanto kabaelan a saraken.”​—Ecl. 8:17.

17. Ania pay dagiti pagparehuan dagiti saon Jesus ken ni Salomon?

¹⁷ Imparegta nga agpada da Jesus ken Salomon nga aggigimong dagiti pudno nga agdaydayaw. (Mat. 18:20; Ecl. 4:9-12; 5:1) Dagiti komento ni Jesus maipapan iti “pagnguduan ti sistema dagiti banag” ken “dagiti naituding a panawen dagiti nasion” maitunosda iti sao ni Salomon nga “amin a banag adda naituding a tiempona, ken tiempo para iti tunggal aramid iti baba dagiti langit.”​—Mat. 24:3; Luc. 21:24; Ecl. 3:1.

18. Kumanunong da Jesus ken dagiti disipulona kadagiti ania a pammakdaar ni Salomon?

¹⁸ Kangrunaanna, ni Jesus ken dagiti disipulona kimmanunongda ken Salomon a namakdaar iti palab-og ti materialismo. Ti sirib isut’ pudno a salaknib, ta “igagana ti agikut kenkuana,” kunan Salomon. “Itultuloyyo, ngarud, a biruken nga umuna ti pagarian ken ti kinalintegna, ket amin dagitoy dadduma a banag mainayondanto kadakayo,” kunan Jesus. (Ecl. 7:12; Mat. 6:33) Iti Eclesiastes 5:10 naisurat: “Ti agayat la iti pirak dinto mapnek iti pirak, wenno asinoman nga agayat iti kinabaknang [dinto mapnek] iti pamastrekan. Kinabarengbareng met daytoy.” Umarngi unay ti balakad ni Pablo iti 1 Timoteo 6:6-19 a “ti ayat iti kuarta isu ti ramut ti amin a kita dagiti makadangran a banag.” Adu dagiti agkaarngi a teksto maipapan kadagiti sabali pay nga instruksion ti Biblia.​—Ecl. 3:17​—Ara. 17:31; Ecl. 4:1​—Sant. 5:4; Ecl. 5:1, 2​—Sant. 1:19; Ecl. 6:12​—Sant. 4:14; Ecl. 7:20​—Roma 3:23; Ecl. 8:17​—Roma 11:33.

19. Aniat’ naragsak a namnamatayo no makitimpuyogtay itan iti panagdaydayaw ken Jehova?

¹⁹ Ti turay ti Pagarian ni Jesu-Kristo, a dungdunguen nga Anak ti Dios, nga idi naglasag ket kaputotan ni masirib nga Ari Salomon, ipasdeknanto ti baro a naindagaan a sosiedad. (Apoc. 21:1-5) Ti insurat ni Salomon a nangigiya kadagiti inturayan daydi mangiladawan a pagarianna nesesita unay kadagidiay mangnamnama itan iti Pagarian ti Dios iti sidong ni Kristo Jesus. Iti babaen ti turayna agbiagto ti sangatauan mayalubog kadagita met la a masirib a prinsipio nga inlanad ti managummong ket agrag-odanto nga agnanayon iti dayta naragsak a biag nga isagut ti Dios. Tiemponan tapno maummongtayo iti panagdaydayaw ken Jehova, tapno masagraptayto a naan-anay dagiti rag-o ti biag iti sidong ti Pagarianna.​—Ecl. 3:12, 13; 12:13, 14.