Librot’ Biblia Numero 51​—Taga Colosas

Mannurat: Pablo

Lugar a Nakaisuratanna: Roma

Nalpas a Naisurat: c. 60–61 K.P.

1. Sadinot’ yan ti ili a Colosas?

IDI pinanawanda ti Efeso, dua a lallaki ti nagpadaya a limmasatda iti Asia Menor a sinurotda ti Karayan Meander (Menderes). Idi nagtengda ti karayan a naawagan Licus, iti daga ti Frigia, nagpadayada nga abagatan ket nagpasurongda agingga iti tanap a linikmut ti bantay. Nagpintas ti naimatanganda: nadam-eg a berde a pagaraban nga aduan arban a karnero. (Delana ti kangrunaan a panguartaan daytoy a rehion.a) Bayat a simmang-atda, nakita dagiti biahero, iti kanawanda, ti nabaknang a siudad ti Laodicea, sentro ti Romano nga administrasion dayta a distrito. Iti katigidda, iti ballasiw ti karayan, matan-awanda ti Hierapolis, nalatak gapu kadagiti templo ken napudot nga ubbogna. Addada kongregasion Kristiano kadagitoy a siudad agraman ti bassit nga ili ti Colosas, agarup 10 kilometro idiay surong ti tanap.

2. (a) Asino dagiti dua a pannakabagi ni Pablo sadi Colosas? (b) Aniat’ impormasion maipapan iti kongregasion ti Colosas?

² Colosas ti turongen dagiti biahero. Kristianoda a dua. Maysa kadakuada met ketdi, kabisadona unay ti rehion, ta taga Colosas. Onesimo ti naganna, maysa nga adipen nga agsubli ken apona, a kameng ti kongregasion sadiay. Ni Tiquico ti kaduana, siwayawaya, ket parehoda a pannakabagi ni apostol Pablo, nga awitdat’ suratna a para “kadagiti matalek a kakabsat a naikanunong ken Kristo idiay Colosas.” Sigun iti impormasiontayo, di pulos binisita ni Pablo ti Colosas. Ti kongregasion, a kaaduan ket di Judio, nalabit binangon ni Epafras, a nagserserbi kadakuada ket kadua itan ni Pablo sadi Roma.​—Col. 1:2, 7; 4:12.

3. Aniat’ ipalgak ti surat kadagiti taga Colosas maipapan a mismo iti nagsurat, agraman ti tiempo ken lugar a nakaisuratanna?

³ Ni apostol Pablo ti nagsurat itoy, sigun iti panglukat ken pangserrana. (1:1; 4:18) Ibagat’ konklusionna nga idiay pagbaludanna nga insurat. Isu daytoy daydi damo a pannakaibaludna sadi Roma, idi 59-61 K.P., idi sumagmamano a surat a pammaregtat’ inaramidna, ket ti surat kadagiti Taga Colosas impatulodna agraman ti surat ken Filemon. (Col. 4:7-9; Filem. 10, 23) Agparang a pareho a tiempot’ pannakaisuratda iti Efeso, ta adu nga idea ken sasao ti agpada.

4. Aniat’ mamaneknek ti kinahusto ti Colosas?

⁴ Di pagduaduaan nga autentiko ti surat kadagiti Taga Colosas. Yantangay nairaktip kadagiti dadduma a surat ni Pablo sigun iti Chester Beatty Papyrus No. 2 (P⁴⁶) idi agarup 200 K.P. ipakitana nga inakseptar dagidi nagkauna a Kristiano kas surat ni Pablo. Pasingkedan dagiti isu met la a nagkauna nga autoridad a nangpasingked kadagiti dadduma a surat ni Pablo.

5. (a) Apay sinuratan ni Pablo dagiti Taga Colosas? (b) Aniat’ inggunamgunam ti surat?

⁵ Aniat’ gapu a sinuratan ni Pablo dagiti Taga Colosas? Maysa, nagsubli ni Onesimo sadi Colosas. Ni Epafras kasangsangpetna ken Pablo, ket di pagduaduaan a ti impadamagna a kasasaad ti Colosas maysa pay a makagapu tapno agsurat. (Col. 1:7, 8; 4:12) Adda pagpeggadan ti kongregasion Kristiano sadiay. Dagidi agdama a relihion mawarawaradan, ket mabukbukel a naynay dagiti kabbaro babaen iti inda panangisugpon kadagiti daan. Adda dagiti pagano a pilosopia a nakainaigan ti asceticismo, espiritismo, ken idolatroso nga an-anito, ket dagitoy, agraman panangliklik dagiti Judio kadagiti taraon ken panagngilinda kadagiti aldaw, mabalin nga inimpluensiaanda dagiti dadduma a kameng. Ania man ti problema, umdas ti rason tapno agbiahe ni Epafras ti naunday inggat’ Roma tapno kitaenna ni Pablo. Nupay kasta, makita a ti kongregasion saan met nga agngangabit iti peggad gapu ta makaparegta ti report ni Epafras maipapan iti ayat ken kinatibkerda. Idi nadamagna dayta, inkaluya unay ni Pablo ti umiso a pannakaammo ken nadalus a panagdayaw ket insuratna daytoy iti kongregasion ti Colosas. Inggunamgunamnat’ panangitan-ok ti Dios ken Kristo no maidilig kadagiti pagano a pilosopia, panagrukbab kadagiti anghel, ken tradision dagiti Judio.

LINAON TI TAGA COLOSAS

6. (a) Aniat’ inkararag ni Pablo para kadagiti taga Colosas? (b) Aniat’ sinalaysay ni Pablo maipapan iti saad ken ministerio ni Jesus a nainaig iti kongregasion?

⁶ Mamatikay ken Kristo, ti ulo ti kongregasion (1:1–2:12). Kalpasan ti panglukat a kablaawna manipud kadakuada ken Timoteo, nagyaman ni Pablo gaput’ pammati dagiti taga Colosas ken Kristo agraman ti ayatda. Naadalda ti di kaikarian a kinamanangaasit’ Dios gaput’ panangaskasaba kadakuada ni Epafras. Nanipud pannakadamagna kadakuada, di namingga a nagkarkararag ni Pablo a mapnoda koma “iti umiso a pannakaammo iti pagayatanna, iti amin a sirib ken naespirituan a pannakaawat, tapno magna[da] a maikari ken Jehova” ken tapno inda “agibtur a naan-anay ken iti nabayag a panagitured buyogen ti rag-o.” (1:9-11) Ti Ama inyallatiwna ida “iti pagarian ti ay-ayatenna nga Anak,” a ladawan ti di makita a Dios, a naparsua amin baeten kenkuana ken maipaay kenkuana. Isut’ Ulo ti kongregasion ken inauna kadagiti natay. Baeten ti daran Jesus, inkappia ti Dios amin a banag kenkuana, wen, agraman dagidi dati a naisina a taga Colosas, ‘no la ket, siempre, agtalinaedda iti pammati.’​—1:13, 23.

7. Aniat’ ikaskasaban Pablo, ket iti ania a panggep?

⁷ Nagraguan ni Pablo nga akuen dagiti panagsagaba ni Kristo para iti kongregasion, kas isut’ ministrona. Inaramidna daytoy tapno naan-anayna a maikasaba a paglainganda ti saot’ Dios maipapan ‘iti sagrado a palimed, dagiti nadayag a kinabaknang a siraragsak nga impakaammo ti Dios kadagidiay nasantuanna.’ ‘Ni Kristo ti ipabpablaakmi,’ kunan Pablo, ‘a mamatigmaan ken mangisuro iti isuamin a sirib, tapno maidatagmi ti tunggal tao a naan-anay a naikanunong ken Kristo.’​—1:26-28.

8. Apay a nakilaban ni Pablo para kadagiti kakabsatna?

⁸ Nakidangadang ni Pablo para kadagiti taga Colosas, taga Laodicea, ken dadduma pay tapno maliwliwa ken agaallotda nga agtutunos iti ayat, tapno magun-odanda ‘ti umiso a pannakaammo ti sagrado a palimed ti Dios, nga isun Kristo, a nakaitalimengan a siaannad amin a gameng ti sirib ken pannakaammo.’ Dina kayat a matikawda kadagiti manguy-uyot a rason, no di ket, magnada koma a mayalubog ken Kristo, “a maparamut ken mapabilegda kenkuana ket mapalagdada iti pammati.” Itan mamakdaar ni Pablo: “Agannadkayo: di la ket ta adda mangkayaw kadakayo gapu iti pilosopia ken makaallilaw a sursuro a mayalubog kadagiti tradision dagiti tao.”​—2:2, 3, 7, 8.

9. Maikaniwas iti ania a panagdaydayaw ti impakdaar ni Pablo, ket apay a di koma agpatagabon dagiti taga Colosas iti Linteg?

⁹ Agbalinkay a natay kadagiti aramid ti lasag ngem sibibiag ken Kristo (2:13–3:17). Nupay nataydan kadagiti salungasing ken panagkugit, pinagbalin ti Dios ida a sibibiag ken Kristo, a pinunasna ti dokumento ti Linteg nga insurat ti ima, isu a bimmusor kadagiti Judio. Dida “koma ngarud paukomen” no iti Linteg wenno dagiti ngilinna, ta dagitoy aniniwan idat’ kinaagpayso, ni Kristo. Kasta met, no naikanunongdan a natay ken Kristo kadagiti pamunganayan a banag toy lubong, apay nga agpaadipenda manen kadagiti alagaden: “Dikay iggaman, dikay ramanan, dikay sagiden,” dagiti bilin ken sursuro ti tao? Ti naparammag a bukod a porma ti panagdaydayaw, panagimpapakumbaba, panangparigat ti bagi​—awan serbida dagita iti pananglaban kadagiti tarigagay ti lasag.​—2:16, 21.

10. Kasano koma a biruken ti maysa dagiti banag sadi ngato ken agkawes ti baro a personalidad?

¹⁰ Imbes ketdi, imbalakad ni Pablo: “Sapulenyo dagiti banag sadi ngato, isu a yan ni Kristo nga agtugtugaw iti makanawan ti Dios. Panunotenyo dagiti banag sadi ngato, saan a dagiti banag ditoy daga.” Posible daytoy no iwaksi ti daan a personalidad ket ikawes ti baro, a gapu iti umiso a pannakaammo dina paglalasinen ti Judio ken Griego, ta “ni Kristo ti isuamin ket adda kadagiti isuamin.” Kaipapananna a makawesanda “kas dagidiay pinili ti Dios” iti nadungngo a parabur, kinamanangaasi, kinapakumbabat’ isip, kinaemma, ken nabayag a panagitured. Kuna ti apostol: “Kas ti nabulos a pammakawan ni Jehova kadakayo, kastakayo met koma. Ngem, malaksid amin kadagitoy, agkaweskayo ti ayat, ta isu ti naan-anay a singgalut ti panagkaykaysa.” Iti sao ken aramid, aramiden amin “iti nagan ni Apo Jesus, nga agyamankayo iti Dios nga Ama baeten kenkuana.”​—3:1, 2, 11-14, 17.

11. (a) Aniat’ naibalakad maipapan iti pamilia ken dadduma pay a relasion? (b) Aniada a pakomusta ti adda iti konklusion?

¹¹ Relasion kadagiti sabali (3:18–4:18). No iti relasion ti pamilia, agpasakup koma dagiti babbai kadagiti assawada ket ayaten dagiti lallaki dagiti assawada, agtulnog koma dagiti annak kadagiti nagannak ket dagiti amma dida ruroden dagiti annakda. Dagiti adipen agtulnogda kadagiti appoda iti buteng ken Jehova, ket dagiti appo nalintegda koma kadagiti adipenda. Agkararag koma amin a di agressat ket magnakay a nainsiriban no maipapan iti ruar. Saritaento a personal kadakuada da Tiquico ken Onesimo dagiti banag maipapan ken Pablo ken dagiti katrabahuanna iti Pagarian ti Dios. Impaw-itda dagiti pakomustada sadi Colosas, ket kinablaawan pay ni Pablo dagiti kakabsat sadi Laodicea, nga imbagana a pagsinnublatanda dagiti suratna. Insurat ni Pablo ti pangserra iti mismo nga imana: “Laglagipenyo dagiti pannakabaludko. Ti di kaikarian a kinamanangaasi umapay koma kadakayo.”​—4:18.

NO APAY NAIMBAG

12. Aniada a makapabang-ar a kinapudno ti inlanad ni Pablo iti suratna kadagiti Taga Colosas, ket aniat’ magunggona ti kongregasion?

¹² Mapattapattatay ti kinapartak ti panagdinamag kadagiti taga Colosas ti isasangpet ti dua a kakabsat manipud Roma. Sigaganetget nga inda aguummong, nalabit iti balay ni Filemon, tapno denggenda ti pannakaibasa ti surat ni Pablo. (Filem. 2) Anian a makapabang-ar a kinapudnot’ itedna no iti eksakto a saad ni Kristo ken ti kinapateg ti umiso a pannakaammo! Anian a nagbatad ti panangiwaksida kadagiti pilosopiat’ tao ken tradision dagiti Judio, ket naitan-ok ti talna ken ti sao ni Kristo! Adtoy ti taraon ti isip ken puso para iti intero a kongregasion​—manangaywan, assawa a lallaki, babbai, amma, annak, appo, ad-adipen. Sigurado a nagsayaat ti balakad kada Filemon ken ni Onesimo ita ta nagbalinda manen nga apo ken adipen. Anian a nagsayaat a giya kadagiti manangaywan tapno isublida dagiti umiso a doktrina kadagiti arban! Anian ta pinagminar ni Pablo ti panangapresiar koma dagiti taga Colosas ti pribilehioda nga agtrabaho buyogen ti kararua a para ken Jehova! Ket ti makapabileg a balakad kadagiti taga Colosas a lumuk-atda koma kadagiti mangtagabo a kapanunotan ken aramid ti lubong, agtalinaed met kas nabiag a mensahe iti kongregasion ita.​—Col. 1:9-11, 17, 18; 2:8; 3:15, 16, 18-25; 4:1.

13. Aniat’ impatigmaan ni Pablo maipapan kadagiti makaay-ayo a sao, kararag, ken Nakristianuan a panagkakadua?

¹³ Ti ekselente a balakad para iti Kristiano a ministro nailanad iti Colosas 4:6: “Ti saoyo kanayon koma a makaay-ayo, natimplaan ti asin, tapno ammoyo no kasano ti isusungbat iti tunggal maysa.” Dagiti makaay-ayo a saot’ kinapudno naimasto kadagiti nasingpet ket agpaay iti manayon a pagimbaganda. Kasta met, ti sisasalukag a kararag ti Kristiano, manipud mangapresiar a puso, agbungantot’ nabaknang a bendision ni Jehova: “Agtalinaedkayo iti kararag, nga agsalukagkayo kenkuana buyogen ti panagyaman.” Ket anian a nagrag-o ken makapabang-ar ti Nakristianuan a panagkakadua! “Agsisinnurokayo ken agbibinnalakadkayo,” kunan Pablo, “a kantaanyo ni Jehova kadagiti pusoyo.” (4:2; 3:16) Adu pay ti mabirukanyo a gameng ti natalged, praktikal nga instruksion no sukimatenyo ti surat kadagiti Taga Colosas.

14. (a) Ania a kinaagpayso ti naitampok iti Colosas? (b) Kasano a naigunamgunam ti namnamat’ Pagarian?

¹⁴ No iti panangsalimetmet ti Linteg, kuna ti surat: “Dagitoy a banag isuda ti aniniwan dagiti banag nga umay, ngem ti kinaagpayso kukua ni Kristo.” (2:17) Daytoy a kinaagpayson Kristo ti naitampok iti Colosas. Naynay a tukoyen ti surat ti nadayag a namnama nga agur-uray idiay langit kadagiti naikanunong ken Kristo. (1:5, 27; 3:4) Agyaman unay dagita a ti Ama inyallatiwna ida manipud autoridad ti sipnget ket impanna ida “iti pagarian ti ay-ayatenna nga Anak.” Gapuna nagpaituraydan iti Dayta “ladawan ti di makita a Dios, ti inauna kadagiti amin a naparsua; ta gapu kenkuana amin a dadduma a banag naparsuada sadi langit ken ditoy daga, dagiti banag a makita ken dagiti banag a di makita, uray pay no dagita ket trono wenno appo wenno gobierno wenno autoridad.” Kualipikado unay Daytoy nga agturay a sililinteg idiay Pagarian ti Dios. Gapuna, binalakadan ni Pablo dagiti napulotan a Kristiano: “Ngem, no napagungarkayo a naikuyog ken Kristo, sapulenyo dagiti banag sadi ngato, isu a yan ni Kristo nga agtugtugaw iti makanawan ti Dios.”​—1:12-16; 3:1.

[Footnotes]