Ti Israel Idi Kaaldawan da David ken Solomon
INKARI ti Dios nga itedna iti bin-i ni Abram ti daga “manipud iti karayan ti Egipto agingga iti . . . karayan Eufrates.” (Ge 15:18; Ex 23:31; De 1:7, 8; 11:24) Kalpasan ti iseserrek ni Josue idiay Canaan, limmabas pay ti agarup uppat a siglo sakbay a dimmanon ti Naikari a Daga kadagidiay a pagbeddengan.
Pinarmek ni Ari David ti Aramaeano a pagarian ti Zoba, a nakagteng idiay Eufrates iti makin-amianan a Siria.a Iti abagatan, limmawa ti teritoria ni David agingga iti pagbeddengan ti Egipto gapu ta naparmekna dagiti Filisteo.—2Sm 8:3; 1Cr 18:1-3; 20:4-8; 2Cr 9:26.
Nagturay ni Solomon “manipud iti Karayan [Eufrates] agingga iti daga dagiti Filisteo ken agingga iti beddeng ti Egipto,” nga inyanninawna ti natalna a panagturay ti Mesias. (1Ar 4:21-25; 8:65; 1Cr 13:5; Sal 72:8; Zac 9:10) Nupay kasta, normal idi a kunaen a ti lugar a nasakup ti Israel ket “manipud Dan agingga iti Beer-seba.”—2Sm 3:10; 2Cr 30:5.
Nagsukir ni Ari Solomon iti Dios gapu ta nagurnong kadagiti kabalio ken karuahe. (De 17:16; 2Cr 9:25) Maipalasatna idi dagita kadagiti nagsasangal a dalan ken kangrunaan a kalsada. (Jos 2:22; 1Ar 11:29; Isa 7:3; Mt 8:28) Addaantayo iti detalyado nga impormasion maipapan iti sumagmamano laeng kadagidiay a kalsada, a kas iti “kangrunaan a kalsada a sumang-at manipud Bethel agingga iti Siquem ken tumurong iti abagatan ti Lebona.”—Uk 5:6; 21:19.
Kuna ti libro a The Roads and Highways of Ancient Israel: “Narigat unay nga adalen dagiti kalsada ti nagkauna nga Israel gapu ta awanen ti nabati a nalawag a pisikal a pakailasinan kadagiti kalsada ti pagilian idi tiempo ti Daan a Tulag, gapu ta saan pay a sementado dagiti kalsada iti [daydi a tiempo].” Nupay kasta, ti topograpia ken dagiti nakabakab a tedda dagiti siudad ipasimudaagda ti direksion ti adu kadagita a kalsada.
Ti direksion a pagturongan dagiti soldado ket masansan nga agpannuray idi kadagiti kalsada. (1Sm 13:17, 18; 2Ar 3:5-8) Tapno marautda ti Israel, nagmartsa dagiti Filisteo manipud Ekron ken Gat agingga iti “nagbaetan ti Socoh ken Azeca.” Sadiay ti nangsabatan kadakuada ti buyot ni Saul “iti nababa a tanap ti Elah.” Kalpasan ti panangpapatay ni David ken ni Goliat, naglibas dagiti Filisteo a nagsubli idiay Gat ken Ekron, ket napan ni David idiay Jerusalem.—1Sm 17:1-54.
Masarakan idi ti Laquis (D10), Azeca (D9), ken Bet-semes (D9) kadagiti gagangay a ruta a lumasat iti Sefela ken agturong kadagiti turturod ti Judea. Gapuna, napateg unay dagita a siudad a mangbangen kadagiti kabusor a lumasat iti Via Maris tapno saanda a makastrek iti sentro ti Israel.—1Sm 6:9, 12; 2Ar 18:13-17.
[Footnote]
a Dimmanon ti teritoria dagiti Rubenita iti Desierto ti Siria. Masarakan idi ti Eufrates iti makindaya a pungtona.—1Cr 5:9, 10.
[Kahon iti panid 16]
DAGITI LIBRO TI BIBLIA ITI DAYTOY A TIEMPO:
1 ken 2 Samuel
Dagiti Salmo (pasetna)
Dagiti Proverbio (pasetna)
Kanta ni Solomon
Eclesiastes
[Dagiti Mapa iti panid 17]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Ti Teritoria ken Dagiti Kalsada Kabayatan ti Nagkaykaysa a Monarkia
Dagiti Beddeng (tiempo ni Solomon)
Tifsa
Hamat
Tadmor
Berotai (Cun?)
Sidon
Damasco
Tiro
Dan
Jerusalem
Gaza
Aroer
Beer-seba
Tamar
Ezion-geber
Elat (Elot)
[Karayan ken waig]
Eufrates
N.G. ti Egipto
David ken Solomon (dagiti kalsada)
B10 Gaza
C8 Joppe
C9 Asdod
C10 Ascalon
C11 Siclag
C12 LET-ANG TI PARAN
D5 Dor
D6 Hefer
D8 Afek
D8 Rama
D9 Saalbim
D9 Gezer
D9 Macaz
D9 Ekron
D9 Bet-semes
D9 Gat
D9 Azeca
D10 Soco(h)
D10 Adullam
D10 Keila
D10 Laquis
D11 Jattir
D12 Beer-seba
E2 Tiro
E4 Cabul
E5 Jocneam (Jocmeam?)
E5 Megiddo
E6 Taanac
E6 Arubot
E7 Piraton
E8 Lebona
E8 Zereda
E8 Bethel
E9 Makimbaba a Bet-horon
E9 Makinngato a Bet-horon
E9 Geba
E9 Gabaon
E9 Gabaa
E9 Kiriat-jearim
E9 Nob
E9 Baal-perazim
E9 Jerusalem
E9 Betlehem
E10 Tecoa
E10 Hebron
E11 Zif
E11 Hores?
E11 Carmelo
E11 Maon
E11 Estemoa
F5 En-dor
F5 Sunem
F5 Jezrael
F6 Bet-sean
F7 Tirza
F7 Siquem
F8 Zaretan
F8 Silo
F8 Ofra?
F9 Jerico
F11 En-gedi
G2 Abel-bet-maaca
G2 Dan
G3 Hasor
G3 MAACA
G5 Lo-debar (Debir)
G5 Rogelim
G6 Abel-mehola
G7 Succot
G7 Mahanaim
H1 SIRIA
H4 GESUR
H6 Ramot-galaad
H8 Rabba
H9 Medeba
H11 Aroer
H12 MOAB
I4 Helam?
I9 AMMON
[Kangrunaan a kalsada]
C10 Via Maris
H6 Dalan ti Ari
[Bambantay]
F5 Bty. Gilboa
[Dandanum]
C8 Baybay Mediteraneo (Dakkel a Baybay)
F10 Asin a Baybay (Natay a Baybay)
G4 Baybay ti Galilea
[Karayan ken waig]
E9 En-rogel
[Dagiti Ladawan iti panid 16]
Kannawan: Tanap ti Elah, nga agpadaya agingga kadagiti turturod ti Juda
Baba: Makapagdaliasatda idi iti Naikari a Daga gapu kadagiti nagsasangal a dalan