ALOE

[Heb., ʼaha·limʹ (pangadu a porma) ken ʼaha·lohthʹ (pangadu a porma); Gr., a·loʹe].

Nagan a tumukoy iti maysa a kita ti kayo a naglaon iti nabanglo, wenno nasayamusom, a banag a naaramat kas bangbanglo idi periodo ti Biblia. (Sal 45:8; Pr 7:17; Sol 4:14) Kaaduan a komentarista ibilangda a ti kayo nga aloe iti Biblia isu ti Aquilaria agallocha, a no dadduma maaw-awagan iti kayo nga eaglewood ket kangrunaan a masarakan ita idiay India ken kadagiti kabangibang a rehion. Ti kayo ket dakkel ken nagsalumpayak, a no dadduma dumanon iti katayag a 30 m (a. 100 pie). Ti bugas ti bunged ken ti sangsanga ket naslep iti tutot ken agayamuom a lana, a pagtaudan ti nakapatpateg unay a bangbanglo. Nalawag a magtengna ti kabangluanna no agruprupsa, no dadduma maikali ti kayo iti daga tapno madagdag ti panagrupsana. Kalpasanna, iti nakapimpino a pulbos komersial a mailako dayta kas “aloe.”

Ti panangyasping ni mammadto Balaam kadagiti tolda ti Israel “kadagiti mula nga aloe nga immula ni Jehova, kas kadagiti sedro iti igid ti dandanum,” mabalin a mainaig iti nagsalumpayak a sukog dagitoy nangato a kaykayo, rimmuok dagiti kayo nga aloe nga umarngi iti maysa a pakarso dagiti tolda. (Nu 24:6) Nupay kasta, daytoy a teksto nangpataud iti panagsusupiat, yantangay dagiti kayo nga Aquilaria agallocha saan a masarakan idiay Palestina. Siempre ti kaawanda itan saanna met ketdi a paneknekan a ti kakasta a kayo awan idi iti dayta a daga nganngani 3,500 a tawen ti napalabasen. Iti sabali a bangir, ti panangtukoy ni Balaam kadagitoy a kayo saanna nga ikalikagum nga agtubtuboda iti mismo a lugar a nagsawanna. No dagiti “sedro” a simmaruno a dagus a nadakamat iti daytoy a teksto ket dagiti sedro ti Libano, ngarud kaykayo dagitoy nga agtubtubo iti ruar dayta a disso, ket mabalin a pudno met laeng a kasta kadagiti aloe. Ti dadduma pay a teksto a mangdakdakamat kadagiti aloe tumukoy laeng iti kinasayamusomda ken mamagbalin kadagita kas maang-angkat iti sabali a pagilian.

Kalpasan ti ipapatay ni Kristo Jesus, nangyeg ni Nicodemo iti “sangalukot a mirra ken aloe” nga agdagsen iti agarup 100 a libra ti Roma (33 kg; 72 lb), a maaramat a pangisagana iti bagi ni Jesus maipaay iti panagitabon. (Jn 19:39) Ti kontribusion ni Nicodemo iladawanna la ketdi ti kalalainganna a panaggasto iti kuarta iti biangna, nupay saan a nadakamat ti kaadu ti nalaklaka a mirra a nairaman iti 100 a libra. Nupay ti sumagmamano iyaplikarda ti termino nga “aloe” iti daytoy a teksto iti mula a kameng ti pamilia ti lirio nga addaan itan iti botaniko a nagan nga Aloe vera, ti mapataud manipud iti daytoy a mula (napalet a tubbog manipud bulbulong) ket maar-aramat saan a gapu iti sayamusomna no di ket kas purga ken maipaay iti dadduma pay a nainaig iti salun-at a panggep. Dagiti aloe nga inyeg ni Nicodemo ket nalablabit isu met laeng a produkto ti kayo nga aloe a kas iti daydiay nadakamat iti Hebreo a Kasuratan.