CALEB
[Aso].
1. Anak ni Hezron, kabsat ni Jerameel ken apoko-iti-tumeng da Juda ken Tamar (1Cr 2:3-5, 18); naawagan met iti Kelubai (1Cr 2:9). Ti maysa kadagiti kaputotanna ket ni Bezalel, ti nasigo a tumatrabaho a natudingan a mangaywan iti pannakaibangon ti tabernakulo. (1Cr 2:19, 20; Ex 35:30) Agparang a kaputotanna ti Num. 2 iti baba.
2. Anak ni Jefune a Kenizeo a kameng ti tribu ni Juda, uliteg ni Otniel, ken nalabit kaputotan ti Num. 1. (Nu 32:12; Jos 15:17; 1Cr 4:13, 15; kitaenyo ti OTNIEL.) Idi agtawen iti 40, maysa ni Caleb kadagiti 12 a managsimisim nga imbaon ni Moises iti 40-aldaw a panangsukimat iti daga ti Canaan. Idi nakasublidan, ni Caleb agraman ni Josue pinatalgedanda ti takderda maisupiat iti sangapulo a sabsabali pay ket nangipaayda iti nasayaat a damag, a kinunada: “Sumang-attayo a madagdagus, ket naikeddeng a tagikuaentayo dayta.” (Nu 13:6, 30; 14:6-9) Iti daydi a kaputotan dagiti adulto, isu laeng malaksid ken Josue ken iti sumagmamano a Levita ti nakastrek iti Naikari a Daga idi 1473 K.K.P., agsipud ta ‘sinurotna a naan-anay ni Jehova a Diosna.’ Innem a tawen kalpasanna, idi agtawen iti 85, inyebkas ni Caleb: “Ket ita adtoy ni Jehova tinaginayonnak a sibibiag, kas iti inkarina, kadagitoy uppat a pulo ket lima a tawen nanipud idi inaramid ni Jehova daytoy a kari ken Moises idi a ti Israel nagna idiay let-ang, ket adtoy ita nga aldaw walopulo ket lima ti tawenkon. Kaskasdi ita nga aldaw napigsaak a kas idi aldaw a panangibaon kaniak ni Moises. No kasano ti bilegko idi, kasta ti bilegko ita maipaay iti gubat, agpadpada iti iruruar ken iti iseserrek.”—Jos 14:6-11.
Naituding kas sanikua ni Caleb ti siudad ti Hebron (ti salindeg a naawagan iti Kiriat-arba, nga inikutan ti higante a ni Anakim) kasta met dagiti teritoriana iti aglikmut, agraman ti kabangibangna a Debir. Iti 1 Samuel 30:13, 14, a sadiay natukoy a nangaramid dagiti Amalekita iti panangrubbuot “iti abagatan ti Caleb,” nalawag a saan a matuktukoy ti maysa a siudad a kasta ti naganna, no di ket ti lugar a naituding ken Caleb ken naawagan iti naganna; no kasta, ti panangrubbuot napasamak ‘iti abagatan ti teritoria ni Caleb.’
Apaman a naawatna daytoy a sanikua, kinuna ni Caleb: “Siasinoman a mangkabil iti Kiriat-sefer [naawagan met iti Debir] ket kautibuenna, sigurado nga itedkonto kenkuana ni Acsa nga anakko a babai kas asawa.” Ni Otniel a kaanakanna (ti umuna nga ukom ti Israel kalpasan ti ipapatay ni Josue) kinautibona ti siudad ket nagun-odna ti gunggona. Idin inted ni Caleb ti kiddaw ti anakna a babai, ti Makinngato ken ti Makimbaba a Gulot kas sagut iti kasar, a mainayon iti “sangkadisso a daga iti agpaabagatan.”—Jos 15:13-19; Uk 1:11-15; 3:9-11.
Nailista ni Acsa kas anak ni “Caleb a kabsat ni Jerameel” (Num. 1) a nagbiag agarup maysa ket kagudua a siglo sakbay “ni Caleb nga anak ni Jefune.” (1Cr 2:42, 49) Kuna ti sumagmamano a komentarista a maymaysa laeng ti Caleb. Ngem imposible ti kasta a konklusion gapu iti kinaunday ti tiempo iti nagbaetan ni Hezron nga apoko ni Juda ken ti panagtaeng ti Israel idiay Canaan. Kunaen ti dadduma a ti dua a Caleb mabalin nga addaanda iti annak a babbai nga agpada ti naganda. Nupay kasta, nadakamat laeng ti babbai iti listaan dagiti kapuonan no adda napateg nga akemda iti pakasaritaan ti ili ti Dios. Ket yantangay adda laeng maymaysa a pagaammo nga Acsa, isu la ketdi ti anak a babai ti maikadua a Caleb, ti anak ni Jefune. Kaskasdi a ti dadduma a komentarista ikkatenda iti daytoy a bersikulo (1Cr 2:49) ti sasao maipapan ken Acsa kas biddut nga innayon dagiti eskriba, ngem awan ti teksto a pangibasaranda iti dayta. Nupay kasta, ad-adda a rasonable a panunoten a ti orihinal a mannurat inggagarana nga inraman daytoy di ninamnama nga impormasion iti bersikulo 49 gapu iti maysa a naisangsangayan a panggep, nga inusarna ti nalawlawa a kaipapanan ti termino nga “anak a babai” kas tumukoy iti maysa a kaputotan, iti kasta maitampok ti kinapudno a ni Acsa ket saan laeng nga anak ni Caleb nga anak ni Jefune no di ket mismo met a kaputotan ni Caleb nga anak ni Hezron.