IPES
[Heb., cha·silʹ].
Di masigurado no ania ti espesipiko nga insekto a tuktukoyen ti Hebreo a sao a cha·silʹ, a naikuna a nagtaud iti sao a kaipapananna ti ‘lamuten.’ (Idiligyo ti De 28:38.) Nadumaduma ti pannakaipatarusna kas “arabas,” “kuriat,” “manangukis,” “mananggetteng,” “dudon,” “rumsa,” ken “ipes.” (Idiligyo ti Isa 33:4 ken Joe 1:4 iti AS, AT, JB, Le, ken NW.) Sigun iti Hebreo ken Aramaiko a leksikon da Koehler ken Baumgartner (p. 319), ti makadangran nga insekto a tukoyen ti Hebreo a sao a cha·silʹ ket naiduma iti dudon (ʼar·behʹ) ken nalabit dayta ti ipes (Periplaneta furcata ken Blatta orientalis).
Ti ipes addaan iti atiddog ken napigsa a saksaka, iti kasta kabaelanna ti agtaray iti nakaskasdaaw a kapartak. Kinapudnona, maysa dayta kadagiti kapartakan nga agtaray nga insekto. Teppap ti rupa ken ababa ti ulo daytoy nga insekto, addaan iti atiddog nga antena a kasla sinulid ti kaingpisna, ket kasla nakadumog bassit. Gapu iti naingpis a bagi ti ipes, kabaelanna ti sumrek kadagiti akikid nga espasio. Natayengteng a nangisit wenno kayumanggi ti maris ti kaaduan a kita ti ipes, ket dippig ken nagalis ti bagida a nabalkut iti nasileng nga akkub. Yantangay saanda a kayat ti naraniag a lawag, gagangay a rummuarda iti rabii tapno manganda.
Impadto ni mammadto Joel ti makadidigra nga iraraut ti maysa a pangen dagiti insekto a pakaigapuan ti panaglangalang ti daga, a maudi a dinakamatna ti cha·silʹ, kas ti insekto a mangibus iti aniaman a natedda dagiti dadduma. (Joe 1:4) Kalpasanna, dinakamatna ti tiempo inton maadda dagiti bendision ken pammakawan. Mapagbaw-ingto ti manangraut ket masubadanto ti kinnan ti cha·silʹ ken ti dadduma pay a kameng ti “dakkel a puersa militar” ti Dios. (Joe 2:25) Maipapan iti kasta a nadibinuan ti pannakaipagtengna a saplit dagiti insekto, a pakairamanan ti cha·silʹ, inkararag ni Solomon a pakawanen koma ni Jehova ti ilina no agbabawida kadagiti basolda. (1Ar 8:37-40; 2Cr 6:28-31) Nadakamat met ti cha·silʹ iti panagwalangwalang nga impagteng ni Jehova iti Egipto bayat ti saplit dagiti dudon.—Sal 78:46.
Iti kapitulo 33 ti Isaias, napaliiw ti mammadto ti makapakullayaw nga al-aldaw ti iraraut dagiti Asirio. Iti daydi a tiempo, ti buyot ni Ari Senaquerib rebrebbekenda dagiti siudad, ket agdawat ni Isaias iti pabor ti Dios, nga ipalagipna nga iti napalabas timmakder ni Jehova maibusor kadagiti nasion. Ipasiguradona kadagiti umili a ti Mannakabalin-amin kabilennanto ti kabusor, iti kasta mapilitda a mangibati iti adu a samsam, nga ummongento dagiti Israelita. No kasano a ti cha·silʹ agwaras iti daga, nga agsublisubli nga awan ti mangsingsinga, nga urnongenda ti aniaman a madalapusda ken ibusenda ti isuamin—kasta met a ti ili ti Dios urnongenna dagiti samsam ti buyot ti Asiria. (Isa 33:1-4) Daytoy a piguratibo a sasao ket makaawis unay iti atension iti maysa a daga a makaammo iti kasta a pannakawalangwalang babaen kadagiti pangen dagiti cha·silʹ.