KOMUNIKASION
Iti kadaanan a dagdaga a nadakamat iti Biblia, ti impormasion ken kapanunotan nayallatiw iti tunggal tao iti nadumaduma a pamay-an. Kaaduanna a dagiti kadawyan a damag iti mismo a pagilian ken iti sabali a nasion ket naipakaammo babaen iti panangisao. (2Sm 3:17, 19; Job 37:20) Dagiti managdaliasat, a masansan a nagbaniaga a kadua dagiti sangkakuyogan a managbiahe, nangisalaysayda iti damdamag manipud adayo a luglugar no agsardengda idi kadagiti siudad wenno disso a pagsardengan kadagiti ruta dagiti sangkakuyogan a managbiahe tapno agalada iti taraon, danum, ken dadduma pay nga abasto. Maigapu iti naisalsalumina a nagsaadanna mainaig iti Asia, Africa, ken Europa, ti daga ti Palestina ket paglasatan idi dagiti sangkakuyogan a managbiahe nga agdaliasat nga agturong ken aggapu kadagiti adayo a disso. Gapuna, dagiti agnanaed iti dayta nalaka a makagun-odda iti impormasion maipapan kadagiti naisangsangayan a pasamak iti sabali a dagdaga. Dagiti damag, agpadpada iti pagilian ken iti sabali a nasion, masansan a magun-odan idi iti plasa ti siudad.
No dadduma, ti komunikasion iti ababa a distansia nagun-odan babaen ti panagusar kadagiti mangngeg wenno makita a pagilasinan wenno babaen iti pannakaisao. (Jos 8:18, 19; 1Sm 20:20-22, 35-39) Kalpasan a ti Israel pimmanaw iti Egipto, naibilin ken Moises a mangaramid iti dua a trumpeta a pirak a maaramat iti pannakikomunikar. Dagiti pannakapaguni dagitoy a trumpeta babaen iti Aaroniko a papadi impasimudaagda ti bambanag a kas ti panaguummong ti gimong, ti panaguurnong dagiti panguluen, ti naurnos a panangrakrak iti pakarso, wenno ti awag maipaay iti pannakigubat iti kabusor. (Nu 10:1-10) Ti panangpuyot ni Gideon iti tangguyob nagpaay a pagilasinan kadagiti lallakina nga irugida ti mangparmek a pannakibakal iti Midian.—Uk 7:18-22; kitaenyo ti SARA, TANGGUYOB; TRUMPETA.
Dagiti berbal wenno naisurat a mensahe nga impatulod dagiti opisial ket masansan nga inawit dagiti tumataray. (2Sm 18:19-32) Dagiti tumataray a nagawit kadagiti surat manipud ken Ari Ezekias napanda iti intero nga Israel ken Juda, ket inayabanda dagiti umili nga umayda idiay Jerusalem maipaay iti rambak ti Paskua. (2Cr 30:6-12) Dagiti agitultulod nga agserserbi iti Persiano nga Ari Asuero nagsakayda kadagiti napartak a pagikoreo a kabalio. Iti kasta a pamay-an, nagsaknap ti pangsumra a bilin ti ari a nangtungday iti gandat ni Haman a mangtalipupos kadagiti Judio iti Imperio ti Persia. (Est 8:10-17) Ti kaaduan a gobierno idi un-unana nagaramatda kadagiti surat ken dokumento maipaay iti naannayas a panangtarawidwid. Agpannuray iti tiempo ken lugar, gagangay a naisurat dagitoy kadagiti material a kas iti pila a taptapi, papiro, ken lalat ti animal. Nakasarak dagiti arkeologo iti adu a komunikasion ti gobierno wenno dokumento iti negosio kadagidi nagkauna a tiempo. Dagiti naarian a bilin naipakaammo babaen kadagiti agiwarwaragawag. (Da 3:4-6) Siempre, dagiti mensahero inaramat met dagiti tattao, saan laeng a dagiti agtuturay.—Kitaenyo ti AGITULTULOD; AGIWARWARAGAWAG; MENSAHERO.
Ti komunikasion iti uneg ti maysa a pagilian wenno iti ad-adayo pay a distansia nagpannuray unay kadagiti dalan wenno kangrunaan a kalsada. Adda idi nasasayaat a daldalan iti nagkauna nga Israel ken Juda, ket nataginayon dagitoy a nasayaat ti kasasaadda. Idi agangay, nagaramid dagiti Romano iti nasasayaat a daldalan manipud Roma nga agturong iti amin a paset ti Imperio. Dagitoy ti nangpapartak iti opisial a komunikasion ken panagdaliasat dagiti buyot. Idi adda ni Jesu-Kristo ditoy daga, binungbunggoy dagiti tattao a nagdaliasat kadagiti kasta a dalan. Dagitoy a dalan ti nagnagnaan dagiti Kristiano, nangnangruna ni Pablo ken dagiti padana a misionero, no agbambaniagada idi a mangipasdek ken mangsarungkar manen kadagiti kongregasion Kristiano idiay Asia Menor ken Europa.
Dagiti opisial a komunikasion, agraman ti pangkaaduan a damdamag, inawit met dagiti barko a naglayag iti Baybay Mediteraneo, ken simmanglad iti nadumaduma a sasangladan. Iti sumagmamano a gundaway (gagangay nga iti kalgaw), nagaramat ti gobierno ti Roma kadagiti barko a mangawit kadagiti opisial a mensahe, ngem agparang a ti kaaduan kadagita a porma ti komunikasion ket nayallatiw kadagiti ruta iti takdang. Ad-adda a mapagpannurayan idi dagitoy.
Maysa nga opisial a serbisio iti koreo ti pinatanor dagiti Romano, ngem naaramat laeng kadagiti komunikasion ti gobierno. Kaaduanna a dagiti umili kasapulan idi nga agpannurayda kadagiti am-ammoda a mangitulod kadagiti suratda. Idi a ti isyu maipapan iti panagkugit rinisut ti bagi a manarawidwid idiay Jerusalem, maysa a surat ti naipatulod kas pamay-an a pannakikomunikar. Naitulod dayta iti direkta ken personal a pamay-an. (Ara 15:22-31) Kasta met laeng ti naaramid mainaig kadagiti naipaltiing a surat a kas iti daydiay impatulod ni Pablo kadagiti Kristiano idiay Colosas, a dayta ket inawit da Tiquico ken Onesimo.—Col 4:7-9; kitaenyo ti SURSURAT.
Ni Jehova ket mannakikomunikar a Dios, ken binigbigna a kasapulan ti ilina ti naisurat a komunikasion. Isu a mismo ti makinggapuanan iti pannakailanad ti Sangapulo a Bilin iti taptapi a bato. (Ex 31:18) Babaen iti nadibinuan a pannakapaltiing, ti sumagmamano a matalek a Hebreo a lallaki (mangrugi ken Moises idi 1513 K.K.P.) natignayda a mangisurat kadagiti pannakikomunikar ni Jehova.