ELAT

[mabalin a, Kalakian a Karnero; wenno, Disso ti Kalakian a Karnero], Elot [pangadu a porma]).

Maysa a disso a damo a dinakamat ni Moises idi imbinsabinsana ti napapateg a pasamak bayat ti 40-tawen a panagdaliasat dagiti Israelita idiay let-ang. (De 2:8) Nadakamat ti Elat a kadua ti Ezion-geber, ken adda dayta iti “takdang ti Nalabaga a Baybay iti daga ti Edom.” (1Ar 9:26) Tumukoy daytoy iti maysa a lugar iti makin-amianan a daya a sanga wenno luek ti Nalabaga a Baybay a pagaammo kas ti Gulpo ti ʽAqaba. Kaaduanna a dagiti eskolar umanamongda ken Jerome (nagbiag idi maikapat ken maikalima a siglo K.P.) a nangikuna a ti Elat isu ti siudad a pagaammo idi kas Aila, a nainaig kadagiti Nabataeano. Gapu itoy, maikuna nga adda ti Elat iti uneg wenno iti asideg ti agdama-aldaw nga ʽAqaba a siudad dagiti Arabo, iti makin-amianan a daya a nagsulian ti gulpo (a ti moderno a siudad dagiti Judio a maawagan Elat adda iti makin-amianan a laud a nagsulian).

Ti Elat ket paset ti teritoria dagiti Edomita idi limmasat dagiti Israelita iti dayta a rehion iti panagturongda idiay Canaan. Nasarakan idiay Elat dagiti selio nga addaan iti Edomita a nagan ni “Qosʽanal, adipen ti ari,” nga addan dagita idi maikapito a siglo K.K.P. sigun kadagiti arkeologo.

Nabatad a kas nagbanagan ti panangparmek ni David iti Edom, ti Elat ken ti kabangibangna nga Ezion-geber ket nagbalin nga iturturayan ti Juda (2Sm 8:13, 14), nadakamatda met mainaig kadagiti panagaramid ni Solomon iti barko. (1Ar 9:26; 2Cr 8:17) Yantangay natukoy ti Ezion-geber kas adda iti “igid ti Elot,” mabalin a nalatlatak ti Elat (Elot) ngem iti Ezion-geber iti daydi a tiempo.

Bayat ti panagturay ni Jehoram ti Juda, nabatad a naisubli ti Elat iti panangituray ti Edom. (2Ar 8:20-22) Iti simmaruno a siglo, ti siudad naisubli iti Juda ket tinarimaan dayta ni Ari Ozias (Azarias). (2Ar 14:21, 22; 2Cr 26:1, 2) Kalpasanna, bayat ti turay ni Acaz (761-746 K.K.P.), inagaw dayta dagiti Sirio manipud iti panangituray ti Juda ket pinagnaedan manen dagiti Edomita, a kalpasanna pulos a saanen a naisubli iti Juda. (2Ar 16:6) Iti Masoretiko a teksto, mabasa ditoy ti “Siria” wenno “Aram” (Heb., ʼAramʹ) imbes nga “Edom” (ʼEdhohmʹ). Nupay kasta, ti kaaduan a moderno nga eskolar paboranda ti Edom a nailanad iti marhin, a patienda a ti maysa nga eskriba biddut nga impapanna a rehsh (ר) ti daʹleth (ד) agsipud ta gistay agpadpada ti porma dagitoy a Hebreo a letra.

Yantangay nadam-eg a lugar ti Elat, maysa idi dayta a disso a pagsarsardengan dagiti sangkakuyogan a managbiahe iti rutada manipud makin-abagatan nga Arabia nga agturong iti Egipto, Canaan, wenno Damasco. Agpada a ti Elat (Elot) ken ti Ezion-geber ket masarakan iti pagserkan dagiti “barko ti Tarsis” a kanayon a naglayag iti dandanum iti panagturongda (wenno panaggapuda) idiay Arabia, Makindaya nga Africa, ken mabalin nga idiay India. (1Ar 10:22; 9:26, 27) Iti dayta a lugar, adda a nasarakan nga Aramaiko a sursurat, a kas kadagiti resibo ti arak manipud idi panawen ti Imperio ti Persia, kasta met kadagiti natda a paspaset dagiti de kalidad a damili a naaramid iti Griego nga estilo, nalabit nairanta a maibiahe idiay Arabia.