PAGIKKAN ITI APUY
Dagiti pagikkan iti apuy ket naaramat iti nadumaduma a pamay-an mainaig iti panagserbi iti santuario. Adda dagiti balitok a pagikkan iti apuy a mabalbalin a nagpaay a pakaikabilan kadagiti pedaso ti napuoran a pabilo a naikkat kadagiti pagsilawan nga adda iti nabalitokan a pagsaadan ti silaw. (Ex 25:38; 37:23; Nu 4:9) Dagiti gambang a pagikkan iti apuy ti altar ti daton a mapuoran nabatad a nagpaayda kas pagikkan iti dapo wenno aruaten a pangikkat kadagiti beggang manipud iti apuy. (Ex 27:3; 38:3) Kanayonanna pay, dagiti pagikkan iti apuy ket naaramat a pagpuoran iti insienso. (Le 10:1) Iti tunggal bigat ken iti nagbaetan ti dua a rabii, ti nangato a padi namagasuk iti napabanglo nga insienso iti rabaw ti nabalitokan nga altar ti insienso.—Ex 30:7, 8.
Dagiti pagikkan iti apuy kasta met ti dadduma pay nga aruaten a naaramat iti pagsaadan ti silaw ken iti altar ti daton a mapuoran masapul idi a maabbongan no panawan dagiti Israelita ti nagpakarsuanda ken no mayakar ti tabernakulo iti sabali a lugar bayat dagiti panagdaliasatda.—Nu 4:9, 14.
Nangaramid ni Solomon kadagiti balitok ken pirak a pagikkan iti apuy maipaay iti templo, a dagiti plano dagita ket naited ken David babaen iti paltiing. Mabalbalin a nalablabor dagitoy ngem dagidiay naaramat iti tabernakulo idiay let-ang. (1Ar 7:48-50; 1Cr 28:11-19; 2Cr 4:19-22) Nadakamat a dagiti pagikkan iti apuy a naaramid iti pudpudno a balitok ken pirak ket naala idiay templo idi tiempo ti pannakaidestiero idiay Babilonia.—2Ar 25:15; Jer 52:19.
Iti Hebreo 9:4, natukoy ti maysa a banag nga, agraman ti lakasa ti tulag, nainaig wenno naisinggalut iti Kasasantuan. Iti Griego, naawagan dayta iti thy·mi·a·teʹri·on. Dayta a sao tumukoy iti maysa a banag a nainaig iti panagpuor iti insienso. Dayta kadi ti altar ti insienso? Kasta ti panangidatag ti sumagmamano a patarus. Ti panangusar da Philo ken Josephus iti dayta a sao mainaig iti altar ti insienso ti naisitar kas pammatalged. (NIV, NE, JB, RS) Siempre, pagaammo unay a ti altar ti insienso awan iti uneg ti Kasasantuan. (Ex 30:1, 6) No di ket adda iti ruar laeng ti kortina, wenno “tumurong iti kaunggan a siled,” kas panangilanad ti 1 Ar-ari 6:22. (Idiligyo ti Ex 40:3-5.) Iti sabali a bangir, mabalin a siuumiso a maipatarus ti thy·mi·a·teʹri·on kas “paginsiensuan,” ket maysa a paginsiensuan ti aktual nga inserrek ti nangato a padi iti Kasasantuan, iti Aldaw ti Panangabbong. (Le 16:12, 13) Iti Griego a Septuagint, ti sao a thy·mi·a·teʹri·on kanayon a naaramat a tumukoy iti paginsiensuan (2Cr 26:19; Eze 8:11, LXX), nupay sabali a sao ti naaramat iti Levitico 16:12 iti panangdeskribirna iti paspasamak iti Aldaw ti Panangabbong. Nupay kasta, ipatuldo ti Judio a Mishnah nga adda naisangsangayan a nabalitokan a paginsiensuan a naaramat iti Aldaw ti Panangabbong. (Yoma 4:4; 5:1; 7:4) Gapuna, adda naimbag a rason a ti sumagmamano a managipatarus kaykayatda nga ipatarus ti thy·mi·a·teʹri·on kas “paginsiensuan.”—NW, CC, Dy, Yg, Da, Kx.
Dagiti Di Umiso a Pannakaaramat. Da Nadab ken Abihu nga annak ni Aaron inaramatda dagiti pagikkanda iti apuy tapno mangidatonda iti di mayalubog nga apuy iti sanguanan ni Jehova, ket napukawda ti biagda gapu iti dayta. (Le 10:1, 2) Kasta met, dagiti rebelioso a 250 a lallaki nga indauluan ni Kore ket linamut ti apuy idi indatagda iti sanguanan ni Jehova dagiti gambang a pagikkanda iti apuy. (Nu 16:16-19, 35, 39) Nakabil ni Ari Ozias iti kukutel bayat nga agar-aramat idi iti paginsiensuan, nupay iparit ti Linteg nga aramidenna ti kasta. (2Cr 26:18, 19) Ti 70 a lallakay ti Israel a nakita iti sirmata ni Ezequiel agar-aramatda idi kadagiti paginsiensuan tapno agidatonda iti insienso kadagiti idolo.—Eze 8:10, 11; kitaenyo ti INSIENSO.