HAR–MAGEDON

[manipud Heb., kaipapananna ti “Bantay ti Megiddo”].

Daytoy a nagan ket direkta a nainaig “iti gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” Ti termino espesipiko nga agaplikar iti kasasaad, wenno situasion, a nakaurnongan ti “ar-ari iti intero a mapagnaedan a daga” tapno bumusorda ken Jehova ken iti Pagarianna babaen ken Jesu-Kristo. Iti adu a bersion naipatarus nga “Armageddon.” (Apo 16:14, 16, AT; KJ; JB; RS; TEV) Ti nagan a Har–​Magedon, a naala iti Hebreo, kaipapananna laeng ti “Bantay ti Megiddo.”

Agparang nga awan idi ti literal a disso a naawagan “Bantay ti Megiddo,” uray iti uneg wenno ruar ti Naikari a Daga, sakbay wenno bayat ti kaaldawan ni apostol Juan, a nangilanad iti sirmata. Ngarud, nabatad a matarusan no ania ti Har–​Magedon manipud iti paspasamak a nainaig iti kadaanan a siudad ti Megiddo.

Ti Megiddo ket adda iti sumagmamano a milia iti abagatan a daya ti Bantay Carmelo, a matannawagan ken mawanawananna ti Tanap ti Esdraelon (Jezrael). Daytoy ti mangkonkontrol kadagiti ruta ti komersio ken militar, manipud amianan agingga iti abagatan, ken manipud daya agingga iti laud. Ni Josue ti immuna a nangparmek iti daytoy a siudad ti Canaan. (Jos 12:7, 8, 21) Idi agangay, ti buyot ni Jabin iti sidong ti panagbilin ni Sisera nadadael iti asideg daytoy a disso. Nagaramat sadiay ni Jehova kadagiti nainkasigudan a puersa a mangtulong iti buyot ti Israel iti sidong ni Barak. Mabasa iti salaysay: “Bimmaba ni Barak manipud Bantay Tabor nga addaan sangapulo a ribu a lallaki iti likudanna. Ket ni Jehova rinugianna a riribuken ni Sisera ken amin dagiti karuahena a pakigubat ken ti intero a pakarso babaen ti tadem ti kampilan iti sango ni Barak. Kamaudiananna dimsaag ni Sisera iti karuahe ket nagtalaw a nagnagna. Ket kinamat ni Barak dagiti karuahe a pakigubat ken ti pakarso agingga iti Haroset dagiti nasion, iti kasta napasag ti intero a pakarso ni Sisera babaen ti tadem ti kampilan. Awan nabati uray maysa.”​—Uk 4:14-16.

Kalpasan ti panagballigi, ni Barak ken ti mammadto a babai a ni Debora rinugianda ti agkanta, a nangikuna, iti pasetna: “Immay ti ar-ari, nakirupakda; iti daydin a nakirupak ti ar-ari ti Canaan idiay Taanac iti sibay ti dandanum ti Megiddo. Awan innalada a gunggona a pirak. Manipud langit nakirupak dagiti bituen, manipud kadagiti pagrikusanda nakirupakda ken Sisera. Inyanud ida ti napegges nga ayus ti Kison, ti napegges nga ayus ti kadaanan nga al-aldaw, ti napegges nga ayus ti Kison. Nangibaddebaddekka iti pigsa, O kararuak. Iti daydin a nagkarukay dagiti kuko ti kabkabalio gapu kadagiti panagdaruros kadagiti panagdaruros dagiti kabaliona a bulog.”​—Uk 5:19-22.

Idiay Megiddo ti nakatayan ni Ari Ocozias ti Juda kalpasan a nasugatan iti makapapatay kadagiti panagbilin ni Jehu. (2Ar 9:27) Napapatay sadiay ni Ari Josias ti Juda iti pannakisinnabetna ken Faraon Necoh. (2Ar 23:29, 30) Gapu iti tumantannawag a nagsaadanna, iti aglawlaw ti Megiddo a naggugubat ti adu a sabsabali pay a nasion, sigun iti sekular a pakasaritaan. ‘Amin dagiti Judio, Gentil, Saraceno, krusado, Egipcio, Persiano, Druse, Turko, ken Arabo imbangonda dagiti toldada iti tanap ti Esdraelon.’​—Word Studies in the New Testament, ni M. R. Vincent, 1957, Tomo II, p. 542.

Ti salaysay ti Apocalipsis iladawanna ti nagtipon a puersa ti ar-ari ti daga kas naurnong “iti disso [Gr., porma ti toʹpos] nga iti Hebreo maaw-awagan iti Har–​Magedon.” (Apo 16:16) Iti Biblia mabalin a tumukoy ti toʹpos iti maysa a literal a lugar (Mt 14:13, 15, 35); iti waya, wenno “gundaway” ti maysa (Ara 25:16); wenno iti piguratibo a lugar, kasasaad, wenno situasion (Apo 12:6, 14). Maigapu iti konteksto, ti pagmarmartsaan dagiti nagtitipon a puersa militar ti daga ket iti “disso” a kaipapanan ti naudi a nadakamat.

Ti “gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin” iti Har–​Magedon ket saan a maysa a napalabasen a pasamak no di ket nailadawan iti Apocalipsis nga iti masanguanan manipud tiempo ti pannakasirmata ni Juan. Ti pannakaurnong ti ar-ari iti Har–​Magedon ket nadeskribir kas bunga ti pannakaibuyat ti maikanem kadagiti pito a malukong a naglaon kadagiti “maudi” a saplit a mamagleppasto iti unget ti Dios. (Apo 15:1; 16:1, 12) Kasta met, ti mangipatuldo a ti gubat iti Har–​Magedon ket nasinged ti pannakainaigna iti kaadda ni Kristo isu ti pakdaar maipapan iti iyaayna kas maysa a mannanakaw, a naisaad iti nagbaetan ti bersikulo 14 ken 16 ti Apocalipsis kapitulo 16.

Naipaganetget iti konteksto a ti gubat ket iti intero a globo. Nayam-ammo sadiay dagiti kabusor ni Jehova kas “ar-ari iti intero a mapagnaedan a daga,” a tigtignayen dagiti “ebkas nga impaltiing dagiti sairo.”​—Apo 16:14.

Iti panangitultuloyna, kuna ni Juan: “Ket nakitak ti atap nga animal ken ti ar-ari ti daga ken dagiti buyotda a naurnong a sangsangkamaysa tapno makigubatda iti daydiay sisasakay iti kabalio ken agraman ti buyotna.” (Apo 19:19) Daytoy a kapitulo iyam-ammona ti panguluen ti nailangitan a buybuyot, a sisasakay iti puraw a kabalio, kas daydiay maaw-awagan “Matalek ken Napudno” ken “Ti Sao ti Dios.” (Apo 19:11-13) Gapuna, ni Jesu-Kristo, Ti Sao, ti agtignay kas komandante ti nailangitan a buybuyot ti Dios. (Jn 1:1; Apo 3:14) Ti kanayonan pay a mangipakita nga idauluan ni Kristo dagiti nailangitan a puersa isu ti sasao a dagiti naindagaan a puersa “makibakaldanto iti Kordero [a ni Jesu-Kristo (Jn 1:29)], ngem, agsipud ta isu ti Apo ti ap-appo ken Ari ti ar-ari, parmekento ida ti Kordero. Kasta met, dagidiay naayaban ken napili ken matalek kenkuana aramidendanto ti kasta.”​—Apo 17:13, 14.

Yantangay ti sirmata iti Apocalipsis kapitulo 19 ipalgakna a ti laeng buybuyot idiay langit ti makipaset iti pannakigubat kas manangsuporta ni Jesu-Kristo, Ti Sao ti Dios, ipatuldona nga awan kadagiti Kristiano nga adipen ni Jehova ditoy daga ti makipasetto iti dangadang. Maitunos daytoy iti sasao ni Jesu-Kristo iti Mateo 26:52 a dagiti adalanna saanda nga agaramat kadagiti igam ti pisikal a pannakigubat. (Idiligyo ti Ex 14:13, 14; 2Cr 20:15, 17, 22, 23; Sal 2:4-9.) Dagiti tumatayab nga agtaytayab iti nagtangatangan lamutendanto dagiti bagi dagidiay napapatay.​—Apo 19:11-21.

Ngarud makita a ti Har–​Magedon ket dangadang, saan laeng nga iti nagtetengngaan ti tattao, no di ket dangadang a pakipasetan ti di makita a buybuyot ti Dios. Sigurado ti iyaay dayta ken mapasamakto iti tiempo nga inkeddeng ni Jehova a Dios, nga “agar-aramid maitunos iti bukodna a pagayatan iti tengnga ti buyot ti langlangit ken dagiti agnanaed iti daga.”​—Da 4:35; kitaenyo met ti Mt 24:36.