HORMA

[Panangipaay iti Pannakadadael].

Siudad iti makin-abagatan a paset ti teritoria ti Juda (1Cr 4:30), ngem mabalin a ti nagan tumukoy iti nasursurok ngem maysa a disso, a ti sabali nalabit maysa a lugar wenno rehion.

Kalpasan ti panagsubli dagiti 12 nga Israelita a managsimisim idiay Cades (Nu 13:26), saan a kayat dagiti Israelita ti rumaut iti Canaan. Idi agangay, kalpasan ti panangkondenar ni Jehova iti rebelioso a kababalinda ken iti kaawan ti pammatida, inkeddengda a padasenda ti rumaut, nupay maikaniwas dayta kadagiti pammilinna. “Bimmangonda a nasapa iti bigat” tapno sumang-atda iti disso a dinakamat ni Jehova. Ti rekord dakamatenna ti panangikagumaanda a “sumang-at iti tapaw ti bantay.” (Nu 14:40) Nupay kasta, ti sasaoda maipapan iti isasang-atda “iti disso a dinakamat ni Jehova” mabalin a tumukoy iti “nakabambantay a rehion dagiti Amoreo” a dinakamat ni Moises iti panangisalaysayna manen iti paspasamak, imbes a maysa nga espesipiko a bantay. (De 1:19-21, 41-43) Saan nga ibaga ti rekord no kasano kaadayo ti nadaliasatda, saanna met nga espesipiko nga ipakita no dagiti tignay a nadeskribir ket napasamak bayat ti maymaysa nga aldaw wenno saan; ti teksto kasla ipasimudaagna laeng ti pannakaaramid ti paspasamak iti las-ud ti ababa a periodo ti tiempo.

Aniaman idi ti kasasaad, ipakita ti rekord a sinabet ida dagiti Amalekita ken Canaanita (iti De 1:44, “dagiti Amoreo,” termino a naaramat a pangtukoy kadagiti umili ti Canaan iti pangkaaduan; idiligyo ti Ge 48:22; Jos 24:15), ket dagitoy inabakda dagiti Israelita, a winarawarada ida “agingga iti Horma.” (Nu 14:45) Kunaen ti salaysay iti Deuteronomio 1:44 a naiwarawarada “idiay Seir agingga idiay Horma.” Ti Seir isu idi ti teritoria dagiti Edomita, ket ti sakupda agparang a dimmanon iti laud ti Wadi Arabah ken naglayon iti rehion ti Negeb. (Idiligyo ti Nu 20:14, 16; Jos 11:17.) Kalpasan daytoy a pannakaabak, nagsubli dagiti Israelita idiay Cades.​—De 1:45, 46.

Idi agngudon ti periodo ti panagallaalla dagiti Israelita, immabanteda manen nga agturong iti Canaan ket rinaut ida ti Canaanita nga ari ti Arad. (Kitaenyo ti ARAD Num. 2.) Manen, ditay ammo no kasano kaadayo ti dinaliasat ti ari ti Arad iti abagatan agingga a nasarangetna dagiti Israelita, ngem nagballigi dagiti Israelita maibusor iti daytoy nga ari kalpasan ti panagkarida ken Jehova ket ‘dagiti siudadna impaayda iti pannakadadael,’ a kalpasan dayta pinanagananda ti disso iti “Horma.” (Nu 21:1-3; kitaenyo ti NAIKEDDENGEN (NAIPAAYEN) A BANAG.) Inaramaten ni Moises daytoy a nagan iti immun-una a salaysayna maipapan iti panagballigi dagiti Canaanita maibusor iti Israel ta nalabit panggepna a tukoyen manen dayta iti maud-udi a paset ti rekord tapno ipakitana ti namunganayan ti nagan. (Nu 14:45) Nupay kasta, saan a nagyan dagiti Israelita iti dayta a rehion no di ket nagdaliasatda a nanglikaw iti Edom, sa nagpaamiananda, ken idi kamaudiananna simrekda iti Canaan babaen ti panangballasiwda iti Jordan iti amianan ti Natay a Baybay.​—Nu 21:4; 22:1.

Iti Josue 12:14, nailista “ti ari ti Horma” a sarunuen ti ari ti Arad kadagiti 31 nga ar-ari a pinarukma ni Josue. Mabalin a saan a tumukoy daytoy iti immun-una a panagballigi ni Moises bayat nga isu sibibiag pay ken bayat nga agserserbi ni Josue kas komandante ti militar, yantangay nailanad a kasla napasamak dagita kalpasan ti ibaballasiw ti Israel iti Jordan a sumrek iti Canaan. (Jos 12:7, 8) Nupay saan nga espesipiko a nadeskribir daytoy a panagballigi ni Josue, mabalin a karaman dayta iti sasao a nadakamat iti Josue 10:40-42. Ipasimudaag daytoy a kalpasan a pinanawan ti Israel dayta a rehion tapno agdaliasatda a manglikaw iti daga ti Edom, nagyan manen dagiti Canaanita iti dayta a teritoria. Nupay naipakita a ni Josue pinarukmana ti ari ti Horma, saan nga ibaga ti rekord a dagiti Israelita iti daydi a tiempo nagnaedda iti siudad ti Horma.​—Idiligyo ti kaso ti Gezer iti Jos 12:12; Uk 1:29.

Nairaman ti siudad iti listaan ti il-ili “iti ungto ti tribu ti annak ni Juda iti turong ti beddeng ti Edom iti abagatan.” (Jos 15:21, 30) Nupay kasta, naituding dayta iti tribu ni Simeon kas “naipasngat” a siudad iti las-ud ti teritoria ti Juda. (Jos 19:1, 2, 4; idiligyo ti 16:9.) Yantangay ipakita laeng ti rekord a ni Josue pinarukmana ti ari ti Horma (nga awan aniaman a nadakamat a panangparmek iti siudad), dagiti tribu da Juda ken Simeon pinagtiponda dagiti puersada idi agangay tapno ‘kabilenda dagiti Canaanita nga agnanaed iti Zefat ken ipaayda dayta iti pannakadadael. Gapuna napanaganan dayta a siudad iti Horma.’ (Uk 1:17) Ti inaramidda ditoy a panangpanagan iti siudad mabalin a pammatalged wenno panangulit laeng iti nagan nga immun-una a naaramat a pangtukoy iti dayta. Ti pannakausar ti nagan a Horma idi tiempo ni Moises ket imbilang ti sumagmamano kas tumukoy iti intero a distrito wenno rehion imbes a daydiay siudad ti Zefat. Kayat a sawen daytoy a naikeddeng a madadael ti intero a distrito, kaanoman ti pannakaibanagna inton agangay.​—Idiligyo ti Commentary on the Old Testament, da C. F. Keil ken F. Delitzsch, 1973, Tomo II, Joshua, Judges, Ruth, p. 256; kitaenyo ti ZEFAT.

Saan a masigurado ti ayan ti Horma. Nadumaduma dagiti singasing a naidatag, ngem yantangay dagiti naisingasing a lugar addada amin iti nasurok nga 60 km (37 mi) iti amianan ti Cades-barnea, a damo a nagluasan dagiti Israelita “a nasapa iti bigat” (Nu 14:40), ken yantangay ti Horma ti naibaga a disso a nakaiwarawaraanda idi naabakda, a nabatad a nagtalawda a nagsubli idiay Cades, dagiti kasta a lugar iti adayo nga amianan ket saan a pulos tumutop iti salaysay ti Biblia.

Nupay ti Horma ket siudad pay laeng dagiti Simeonita idi tiempo ni David, maysa dayta kadagiti lugar a sinarungkaranna bayat nga isu ket pugante ken maysa kadagiti siudad a nangipatulodanna iti sagsagut idi agangay.​—1Sm 30:26-31; 1Cr 4:24, 28-31.