ISAIAS

[Panangisalakan ni Jehova].

Maysa a mammadto, anak ni Amoz (saan a ni mammadto Amos). Nagserbi idiay Juda ken Jerusalem idi kaaldawan da Ari Ozias, Jotam, Acaz, ken Ezekias ti Juda. (Isa 1:1) Agturturay idi da Ari Peca ken Hosea iti makin-amianan a pagarian ti Israel, a nagpatingga idi 740 K.K.P., bayat ti tiempo ti panagserbi ni Isaias kas mammadto. Kapanawenanna da mammadto Mikias, Oseas, ken Oded. Nalawag a naud-udi nga inrugi ni Isaias ti panagipadtona no idilig iti panagipadto ni Oseas, ngem nangrugi sakbay ti panangrugi ni Mikias.​—2Cr 28:9; Os 1:1; Mik 1:1.

Bayat ti panagserbi ni Isaias kas mammadto iti Juda, nangnangruna idi kaaldawan ni Ari Acaz, nakakaasi ti moral a kasasaad ti pagarian. Napnuan idi dayta iti iyaalsa agpadpada iti biang dagiti prinsipe ken dagiti umili. Kadagiti mata ni Jehova, ti nasion masaksakit iti puso ken iti ulo. Naawagan dagiti agtuturay kas dagiti “diktador ti Sodoma,” ket nayasping dagiti umili kadagiti “umili ti Gomorra.” (Isa 1:2-10) Nasaksakbay a naibaga ken Isaias a saan a mangipangag dagita a tattao. Kinuna ni Jehova nga agtultuloy daytoy a kasasaad agingga a madadael ti nasion, ket “maysa nga apagkapullo” laeng, ‘maysa a nasantuan a bin-i,’ ti mabati kas iti pungdol ti nakarangrangpaya a kayo. Ti panagipadto ni Isaias nangyeg la ketdi iti liwliwa ken pammabileg iti pammati daytoy bassit a bilang, nupay saan a nangipangag ti sabsabali pay a kameng dayta a nasion.​—Isa 6:1-13.

Nupay nangnangruna a nagipadto maipapan iti Juda, nangisawang met ni Isaias kadagiti padto maipapan iti Israel ken kadagiti nasion iti aglikmut, yantangay adda nakainaiganda iti kasasaad ken pakasaritaan ti Juda. Napaut ti panagserbina kas mammadto, a nangrugi idi agarup 778 K.K.P., idi natay ni Ari Ozias, wenno mabalin a nasapsapa pay, ken nagtultuloy agingga iti di masinunuo a tiempo kalpasan ti maika-14 a tawen ti panagturay ni Ezekias (732 K.K.P.).​—Isa 36:1, 2; 37:37, 38.

Pamilia ni Isaias. Naasawaan ni Isaias. Ti asawana ket naawagan iti “mammadto a babai” (Isa 8:3), nga agparang nga ad-adda pay ngem iti asawa ti mammadto ti kayatna a sawen. Kas ken Debora idi tiempo ti Uk-ukom ken kas ken Hulda bayat ti panagturay ni Josias, ti asawa ni Isaias ket mabalin nga addaan annongen a panagipadto manipud ken Jehova.​—Uk 4:4; 2Ar 22:14.

Inaganan ti Biblia ti dua nga annak ni Isaias, a naited kenkuana kas ‘pagilasinan ken kas milmilagro iti Israel.’ (Isa 8:18) Idi kaaldawan ni Acaz, nataenganen ni Sear-jasub a mangkuyog iti amana idi indanon ni Isaias ti maysa a mensahe iti dayta nga ari. Ti nagan a Sear-jasub kaipapananna ti “Natda Laeng (Dagidiay Nabatbati) ti Agsublinto.” Naimpadtuan daytoy a nagan ta no kasano a sigurado a naipanagan dayta iti anak a naipasngay ken Isaias, maduprak met inton agangay ti pagarian ti Juda ket ti laeng natda ti agsubli kalpasan ti maysa a periodo ti pannakaidestiero. (Isa 7:3; 10:20-23) Napasamak daytoy a panagsubli ti bassit a natda idi 537 K.K.P. idi nangyetnag ni Ari Ciro ti Persia iti bilin a mangwayawaya kadakuada manipud Babilonia kalpasan ti 70 a tawen a pannakaidestiero.​—2Cr 36:22, 23; Esd 1:1; 2:1, 2.

Ti sabali pay nga anak ni Isaias ket napanaganan sakbay ti pannakayinawna, ket ti nagan naisurat iti maysa a tapi ken pinatalgedan dagiti mapagtalkan a saksi. Nalawag a napagtalinaed a palimed daytoy a banag agingga a nayanaken ti ubing, idi mabalinen dagiti saksi ti umasideg ken mangpaneknek nga impakpakauna ti mammadto dayta a pannakayanak, iti kasta patalgedanda a ti banag ket addaan naimpadtuan a kaipapanan. Ti nagan a naited iti ubing babaen iti bilin ti Dios ket Maher-salal-has-baz, a kaipapananna ti “Darasem, O Samsam! Isu Nagganat iti Samsam; wenno, Agdardaras iti Samsam, Isu Nagganat iti Samsam.” Nakuna a sakbay nga ammo daytoy nga anak nga ipukkaw ti “Amak!” ken “Inak!,” maikkat ti pangta iti Juda a timmaud gapu iti kumplot ti Siria ken ti sangapulo-tribu a pagarian ti Israel.​—Isa 8:1-4.

Impasimudaag ti padto a dandanin dumteng ti pannakabang-ar ti Juda; dimteng ti pannakabang-ar idi a ti Asiria nakibiang iti tignay da Ari Rezin ti Siria ken Ari Peca ti Israel maibusor iti Juda. Dagiti Asirio kinautiboda ti Damasco ket, idi agangay, idi 740 K.K.P., sinamsaman ken dinadaelda ti pagarian ti Israel, a naan-anay nga intungpalda ti naimpadtuan a kaipapanan ti nagan ti ubing. (2Ar 16:5-9; 17:1-6) Nupay kasta, imbes nga agtalek ken Jehova, pinadas ni Ari Acaz a lapdan ti pangta ti Siria ken Israel, a kinaykayatna a pasuksokan ti ari ti Siria tapno maipaayan iti pannalaknib. Gapu iti daytoy, impalubos ni Jehova nga agbalin ti Asiria a dakkel a pangta iti Juda ken pudno a dumaruros iti daga agingga iti Jerusalem a mismo, kas impakdaar ni Isaias.​—Isa 7:17-20.

Namin-adu a nagsao ni Isaias maipapan ‘kadagiti pagilasinan’ nga ited ni Jehova, nairaman kadagitoy isu ti dua nga annakna ken, iti maysa a gundaway, ni Isaias a mismo. Imbilin kenkuana ni Jehova nga agpagnapagna a lamolamo ken sakasaka iti tallo a tawen kas maysa a pagilasinan ken maysa a tanda maibusor iti Egipto ken maibusor iti Etiopia, a mangipamatmat a kautibuen ida ti ari ti Asiria.​—Isa 20:1-6; idiligyo ti Isa 7:11, 14; 19:20; 37:30; 38:7, 22; 55:13; 66:19.

Padpadto Maipapan iti Pannakaidestiero ken Pannakaisubli. Naaddaan pay ni Isaias iti pribilehio a mangipakpakauna a saanto a ti Asiria ti nasion a mangikkat iti trono ti ar-ari ti Juda ken mangdadael iti Jerusalem, no di ket aramiden daytoy ti Babilonia. (Isa 39:6, 7) Idi tiempo a ti Asiria linayusna ti Juda “agingga iti tengnged,” indanon ni Isaias ti makaliwliwa a mensahe ken Ari Ezekias a ti siudad saanto a maserrek dagiti puersa ti Asiria. (Isa 8:7, 8) Pinasingkedan ni Jehova ti saona babaen ti panangibaonna iti maysa nga anghel a mangdadael iti 185,000 kadagiti nabileg a lallaki ken papanguluen ti buyot ti Asiria, iti kasta inispalna ti Jerusalem.​—2Cr 32:21.

Naaddan la ketdi ni Isaias iti kasta unay a rag-o gapu iti pribilehio nga inted kenkuana ni Jehova a mangisawang ken mangisurat iti adu a padto ti pannakaisubli ti dungdungnguenna a Jerusalem. Nupay ipalubos ni Jehova a maidestiero ti ilina idiay Babilonia gapu iti panagrebelde ken iyaalsada kenkuana, ukomenna inton agangay ti Babilonia agsipud ta siraranggas a nagtignay daytoy ken pinanggepna a kautibuen ti ili ti Dios iti agnanayon. Adu kadagiti padto ni Isaias ket naipamaysa iti panangukom ti Dios iti Babilonia ken iti langalang a rebba a pagbalinanna, a saanto a pulos mabangon manen.​—Isa 45:1, 2; kap 13, 14, 46-48.

Dagiti padto ti pannakaisubli a masarakan iti intero a libro ti Isaias ipadayagda ti di kaikarian a kinamanangngaasi ken asi ni Jehova iti ilina ken iti intero a sangatauan. Ipakpakauna dagitoy ti tiempo inton maital-o ti Jerusalem iti baro a saad iti sanguanan ni Jehova, maysa a dayag a makitanto ti amin a nasion, ken inton agbalin ti Jerusalem kas bendision kadagiti amin a nasion. Pudno a naisubli ken nabangon manen ti Jerusalem ket nabendisionan iti kaadda ti Mesias, a “nangipaay ti lawag iti biag ken di panagrupsa babaen ti naimbag a damag.” (2Ti 1:10) Ti pannakaisubli ti Jerusalem ket addaan met iti dakdakkel ken nadadaeg a kaitungpalan iti masanguanan.​—Ro 15:4; 1Co 10:11; Ga 4:25, 26.

Dagiti Epekto ti Trabaho ni Isaias. Saan laeng nga insurat ni Isaias ti libro ti Biblia a napanaganan iti naganna no di ket nalawag nga insuratna ti maysa a historikal a libro, dagiti pasamak mainaig ken Ari Ozias, nga awan duadua a nagbalin a paset dagiti opisial a rekord ti nasion. (2Cr 26:22) Iti simamatalek a panangitungpalna iti panagipadto nga impaannong kenkuana ni Jehova, naaddaan ni Isaias iti napigsa nga impluensia iti pakasaritaan ti nasion, nangnangruna kas resulta ti pammatigmaan ken panangidalanna ken nalinteg nga Ari Ezekias. Adu kadagiti padto ni Isaias ti addaan met iti nalawlawa a kaitungpalan iti Mesias ken iti Pagarianna. Ti libro ni Isaias ket namin-adu a naadaw wenno natukoy iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Iti adu a kaso, dagiti Kristiano a mannurat iyaplikarda ken Jesu-Kristo ti sumagmamano a padto ni Isaias wenno ipatuldoda ti kaitungpalan dagiti padtona idi kaaldawanda.