SANTIAGO, SURAT NI

Naipaltiing a surat iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Maysa dayta kadagiti maaw-awagan sursurat nga agpaay iti amin agsipud ta, kas iti Umuna ken Maikadua a Pedro, Umuna a Juan, ken Judas (ngem saan a kas iti kaaduan kadagiti surat ni apostol Pablo), saan a naiturong iti aniaman nga espesipiko a kongregasion wenno tao. Daytoy a surat ket naiturong iti “sangapulo ket dua a tribu a naiwarawara.”​—San 1:1.

Mannurat. Ti mannurat awaganna laeng ti bagina kas “Santiago, maysa nga adipen ti Dios ken ti Apo a ni Jesu-Kristo.” (San 1:1) Dua ti apostol ni Jesus nga agnagan iti Santiago (Mt 10:2, 3), ngem narigat a kunaen a maysa kadagitoy ti nangisurat iti dayta. Daydiay maysa nga apostol, ni Santiago nga anak ni Zebedeo, ket napapatay kas martir idi agarup 44 K.P. (Ara 12:1, 2) Kas ipatuldo a mismo dagiti linaon ti surat, nakaim-imposible a naisurat dayta kalpasan unay ti pannakabuangay ti kongregasion Kristiano. (San 1:1) Ti sabali pay nga apostol Santiago, ti anak ni Alfeo, ket saan a nalatak iti rekord ti Kasuratan, ken bassit unay ti ammo maipapan kenkuana. Ipakita ti kinaprangka ti surat ni Santiago a saan a ni Santiago nga anak ni Alfeo ti nangisurat, ta inyam-ammona koma ti bagina kas maysa kadagiti 12 nga apostol, tapno suportaranna ti nabileg a sasaona babaen iti apostoliko nga autoridad.

Imbes ketdi, ni Santiago a kabsat-iti-ina ni Jesu-Kristo ti ipatuldo ti pammaneknek, a nabatad a naidaddaduma a nagparangan ti napagungar a ni Kristo, ken nalatak kadagiti adalan. (Mt 13:55; Ara 21:15-25; 1Co 15:7; Ga 2:9) Ti mannurat ti surat ni Santiago iyam-ammona ti bagina kas “maysa nga adipen ti Dios ken ti Apo a ni Jesu-Kristo,” nga umasping unay dayta iti inaramid ni Judas, a nangyam-ammo iti surat ni Judas babaen ti panangawagna iti bagina kas “maysa nga adipen ni Jesu-Kristo, ngem kabsat ni Santiago.” (San 1:1; Jud 1) Kanayonanna pay, naaramat iti surat ni Santiago ti termino a “Dagiti kablaaw!” a kas iti pannakaaramat dayta iti surat a naipatulod kadagiti kongregasion maipapan iti pannakakugit. Nabatad nga ipakita daytoy naud-udi a nadakamat a surat a ti kangrunaan a nagsao iti ummong “dagiti apostol ken dagiti lallakay” idiay Jerusalem ket ni Santiago a kabsat ni Jesus iti ina.​—Ara 15:13, 22, 23.

Kinakanoniko. Ti surat ni Santiago ket adda iti Vatican Manuscript No. 1209, kasta met iti Sinaitiko ken iti Alexandrine a Manuskrito iti maikapat ken maikalima a siglo K.P. Karaman dayta iti Syriac a Peshitta, ken masarakan iti di kumurang a sangapulo a kadaanan a katalogo sakbay a naangay ti Konseho ti Cartago idi 397 K.P. Nagadaw iti dayta dagiti nagkauna a narelihiosuan a mannurat, da Origen, Cyril ti Jerusalem, Jerome, ken dadduma pay a nangbigbig iti dayta a surat kas pudpudno a Kasuratan.

Petsa ken Lugar a Nakaputaranna. Awan ti ipasimudaag ti surat a natnag idin ti Jerusalem kadagiti Romano (idi 70 K.P.). Sigun iti Judio a historiador a ni Josephus, ti nangyeg ken Santiago ken ti sabsabali pay iti saklang ti Sanhedrin ken nangipaubor kadakuada agingga ken patay ket ti nangato a padi nga agnagan iti Ananus, maysa a Saduceo. Insurat ni Josephus a napasamak daytoy kalpasan ti ipapatay ti Romano a prokurador a ni Festo, ngem sakbay ti idadateng ti sunona a ni Albinus. (Jewish Antiquities, XX, 197-203 [ix, 1]) No agpayso dayta, ken no umiso dagiti gubuayan nga agkunkuna a natay ni Festo idi agarup 62 K.P., insurat ngarud ni Santiago ti suratna iti kasanguanan dayta a petsa.

Posible a naputar dayta idiay Jerusalem ta sadiay a nagnaed ni Santiago.​—Ga 1:18, 19.

Pagpaayan ti Surat. Insurat ni Santiago daytoy a surat agpaay iti “sangapulo ket dua a tribu a naiwarawara,” iti literal, “(dagidiay) adda iti pannakaiwarawara.” (San 1:1, Rbi8 ftn) Ti sursuratanna ditoy ket dagiti naespirituan a ‘kakabsatna,’ dagidiay mangsalsalimetmet iti “pammati ni Apotayo a Jesu-Kristo,” nangnangruna dagidiay agnanaed iti labes ti Palestina. (1:2; 2:1, 7; 5:7) Ti kaaduan nga argumento ni Santiago ket imbatayna iti Hebreo a Kasuratan, ngem saan a pammaneknek daytoy a ti suratna agpaay laeng kadagiti Judio a Kristiano, no kasano a ti kinapamiliar ti maysa iti Hebreo a Kasuratan ita a tiempo ket saan a pammaneknek a Judio ti kapuonan dayta a tao. Ti panangtukoyna ken Abraham kas “amatayo” (2:21) ket maitunos iti sasao ni Pablo iti Galacia 3:28, 29, a sadiay ipakitana a ti panagbalin ti maysa kas pudno a bin-i ni Abraham ket saan nga agpannuray iti kina-Judio wenno kina-Griego ti maysa a tao. Gapuna, ti “sangapulo ket dua a tribu” a nakaiturongan ngarud ti surat isu ti naespirituan nga “Israel ti Dios.”​—Ga 6:15, 16.

Panggep. Agparang a dua ti panggep ti panagsurat ni Santiago: (1) tapno bagbagaanna dagiti kapammatianna nga iparangarangda ti pammati ken panagibtur iti baet dagiti pakasuotanda, ken (2) tapno pakdaaranna ida kadagiti basol a mangibunga iti panangilaksid ti Dios.

Natnag ti sumagmamano iti silo a panangipangpangruna kadagidiay nalatlatak ken nabakbaknang ken panangipakita iti paboritismo. (San 2:1-9) Saanda a nailasin no aniada a kita ti tao iti imatang ti Dios, ket managdengngegda iti sao ngem saan a managaramid. (1:22-27) Saanen nga umiso ti pangar-aramatanda iti dilada, ket agaapada gapu iti panaggartemda iti linalasag a ragragsak. (3:2-12; 4:1-3) Gapu iti panagtarigagayda iti namaterialan a bambanag, nagbalinen a gayyem ti lubong ti sumagmamano kadakuada ket ngarud, saandan a nadalus a birhen, no di ket naespirituan a “mannakikamalala,” a makibimbinnusor iti Dios.​—4:4-6.

Inlinteg ida ni Santiago nga agbalinda koma a managaramid ken kasta met a managdengngegda babaen ti panangipakitana manipud kadagiti Nainkasuratan a pagarigan a ti tao nga addaan iti pudpudno a pammati iparangarangna dayta babaen iti ar-aramid a maitunos iti pammatina. Kas pagarigan, ti addaan iti pudno a pammati saanna a kunaen iti maysa a kabsat a lamolamo ken agkurang ti taraon, ‘Mapanka a sitatalna, aginudo ken agbussogka,’ ngem saanna met nga ikkan kadagiti masapsapulna. (San 2:14-26) Saan nga ibagbaga ditoy ni Santiago a mategged ti maysa a tao ti pannakaisalakan babaen iti ar-aramid, a kasla konkontraenna ni Pablo. No di ket bigbigenna a ti pammati ti pakaibatayan ti pannakaisalakan ngem ipaganetgetna nga awan ti pudpudno a pammati a saan a mamataud iti naimbag nga ar-aramid. Maitunos daytoy iti panangiladawan ni Pablo iti bunga ti espiritu, iti Galacia 5:22-24, ken iti pammatigmaanna a panangikawes iti baro a personalidad, iti Efeso 4:22-24 ken Colosas 3:5-10, kasta met iti pammagbagana a panagaramid iti naimbag ken panangiranud iti sabsabali, iti Hebreo 13:16.

Estilo. Ti surat ni Santiago ket kasla nabileg a pammadto ken aduan iti piguratibo a sasao ken panamagdidilig, a makagapu nga adda pannakiarngina kadagiti bitla ni Jesu-Kristo, kas iti Sermon iti Bantay. Kas ken Jesus, nagaramat ni Santiago iti makita a bambanag​—ti baybay, mulmula, an-animal, barangay, mannalon, ti daga​—tapno mapagbalinna a makapainteres dagiti argumentona maipapan iti pammati, panangngednged iti dila, kinaanus, ken dadduma pay. (San 1:6, 9-11; 3:3-12; 5:7) Gapu iti daytoy, agraman ti panagaramatna kadagiti maikanatad a saludsod ken nasurok a 50 a bilin iti daytoy pangababaen a surat, nagbalin a nabileg ti surat ni Santiago.

Pannakainaigna iti Immun-una a Naipaltiing a Kasuratan. Inadaw wenno tinukoy ni Santiago ti Hebreo a Kasuratan no maipapan iti pannakaparsua ti tao (San 3:9; Ge 1:26); kada Abraham ken Rahab (San 2:21-26; Ge 15:6; 22:9-12; Jos 2; Isa 41:8); ken Job (San 5:11; Job 1:13-22; 2:7-10; 42:10-17); iti Linteg (San 2:8, 11; Ex 20:13, 14; Le 19:18; De 5:17, 18), ken ni Elias (San 5:17, 18; 1Ar 17:1; 18:1). Aduan iti nabileg a pagarigan nga addaan iti direkta a pannakitunos iti sasao ni Jesu-Kristo. Ti sumagmamano ket: maipapan iti pannakaidadanes (San 1:2; Mt 5:10-12); panagdawat ken panangawat iti bambanag manipud iti Dios (San 1:5, 17; Lu 11:9-13); panagbalin nga agpada a managdengngeg ken managaramid (San 1:22; Mt 7:21-27); pannakaisina iti lubong (San 4:4; Jn 17:14); saan a panangukom iti sabsabali (San 4:12; Lu 6:37); kinamapagtalkan ti sao ti maysa (San 5:12; Mt 5:33-37).

Adda tumaud a parikut iti Santiago 4:5 agsipud ta mapagduaduaan ti (wenno, dagiti) bersikulo nga inadaw (wenno nalabit tinukoy laeng) ni Santiago. Mabasa iti daytoy a teksto: “Wenno pagarupenyo kadi nga awanan panggep a kunaen ti kasuratan: ‘Ti espiritu a nagtaeng kadatayo agtultuloy nga agtarigagay buyogen iti panagannayas nga umapal’?” Naisingasing nga iti sidong ti nadibinuan a pannakapaltiing nga inadaw ni Santiago dagitoy a sasao manipud iti gagangay a kababagas dagiti teksto a kas iti Genesis 6:5; 8:21; Proverbio 21:10; ken Galacia 5:17.

[Kahon iti panid 1105]

DAGITI TAMPOK TI SANTIAGO

Surat a mangipagpaganetget a ti pammati kasapulan nga iparangarang babaen kadagiti aramid

Naisurat sakbay ti 62 K.P., nasurok a walo a tawen sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem babaen kadagiti Romano

Adda rason nga agragsak dagiti Kristiano a simamatalek nga agib-ibtur iti sidong ti pannakasuot (1:1-18)

Ti Dios sipaparabur nga ipaayannatayo iti sirib a kasapulan iti panagibtur no itultuloytayo a dawaten dayta buyogen ti pammati

Pulos a saannatayo a suoten ti Dios iti dakes a bambanag; no di ket ti bukod a dakes a derrep ti maysa a tao ti manggargari kenkuana nga agaramid iti dakes

Amin a banag nga ipaay ni Jehova ket naimbag

Ti panagdaydayaw a makaay-ayo iti Dios mangalikagum iti umiso nga ar-aramid a mangiparangarang iti pammati ti maysa (1:19–2:26)

Iwaksi ti isuamin a kinadakes ket awaten ti sao ti Dios buyogen ti kinaalumamay; agbalin a managtungpal iti sao ket saan a managdengngeg laeng

Sursuruen a medmedan ti dila, taripatuen dagiti ulila ken dagiti balo a babbai, ken agtalinaed nga awanan mulit manipud iti lubong

Ti panangpabor kadagiti nabaknang ken di panangikankano kadagiti napanglaw ket panangsalungasing iti “naarian a linteg” ti ayat

Ti sibibiag a pammati maipalgak babaen kadagiti aramid, kas nabatad kadagiti ulidan da Abraham ken Rahab

Addaan dagiti mannursuro iti dakkel a pagrebbengan iti sanguanan ni Jehova (3:1-18)

Isuda, ken dagiti amin a Kristiano, masapul a sursuruenda a medmedan ti dilada

Maaramidanda daytoy no iparangarangda ti sirib manipud ngato

Dagiti nailubongan a pagannayasan apektaranda ti relasiontayo iti Dios (4:1–5:12)

Dagidiay nagbasol iti pannakiapa tapno laeng magun-odda dagiti managimbubukodan a kalatda wenno dagidiay mangkonkondenar iti kakabsatda ket kasapulan nga agbabawi

Ti pannakigayyem iti lubong ket pannakibusor iti Dios

Ti materialistiko a panaggakat a di ikankano ti pagayatan ni Jehova ket kinapangas

Nakasagana ti nadibinuan a pannakaukom kadagiti nabaknang, mangsasaur a manangirurumen

Masapul nga agaluadtayo iti panagbalin a di makaan-anus ken managsensennaay no adda pakarigatan bayat nga ur-urayentayo ti panangukom ni Jesu-Kristo

Tapno umimbag manipud naespirituan a sakit gapu iti panagbasol, daydiay masakit rumbeng nga ayabanna dagiti panglakayen tapno matulongan (5:13-20)

Ti awan kalkalubanna a panangipudno iti basol ken kasta met ti panangikararag dagiti panglakayen iti daydiay nagbasol ket makatulong unay iti naespirituan a pannakapaimbag

Ti panangpasubli iti nagbiddut a kabsat ket panangisalakan kenkuana manipud naespirituan nga ipapatay