JEHOAS

1. Ari ti Juda iti 40 a tawen, manipud 898 agingga iti 859 K.K.P. Isu ti inaudi nga anak ni Ari Ocozias ti Juda; ti inana isu ni Zibia manipud Beer-seba. (2Ar 12:1; 1Cr 3:11) Iti Masoretiko a teksto, ti naganna ket masansan a napaababa iti Joas.

Idi natay ni Ocozias, naaddaan iti rason ni Athalia, ti nadangkes nga apong ni Jehoas, tapno pagbalinenna ti bagina a reyna. Ngem tapno awanto ti mangkuestion kenkuana iti panangagawna iti trono, pinapatayna amin nga annak ni Ocozias malaksid iti ubing a ni Jehoas, nga iti daydi a tiempo ket maysa a maladaga nga awan pay makatawenna. Nalisian ni Jehoas ti pannakapapatay agsipud ta ti ikitna a ni Jehoseba nga asawa ni Jehoiada a Nangato a Padi ket innalana ni Jehoas ken ti mangtagtagibi kenkuana sana sililimed nga inlemmeng ida iti templo iti innem a tawen.​—2Ar 11:1-3; 2Cr 22:10-12.

Idi a ti ubing ket agtawenen iti pito, kinasarita ni Jehoiada iti nalimed ti lima a panguluen ket impalgakna iti umuna a gundaway no siasino ti legal nga agtawid iti trono. Kalpasanna, ti 500 a lallaki nga idadauluan dagitoy a panguluen ket inarmasan ni Jehoiada iti kalkalasag ken ig-igam manipud iti templo ket binilinna ida palawlawanda a bantayan ni Jehoas iti seremonia ti panangkorona idiay paraangan ti templo. Mapapatay ti asinoman a manggandat a makibiang. (2Ar 11:4-12, 21; 2Cr 23:1-11) Idi mangngeg ni Athalia nga agpukpukkaw dagiti umili, immay a nagtartaray nga iyik-ikkisna, “Kumplot! Kumplot!” Dagus nga inruarda ni Athalia, ket pinapatayda idiay pagserrekan ti ruangan ti kabalio. Idin nangaramid ni Jehoiada iti tulag ti kinamatalek iti nagbaetan ni Jehova, ti kaisasaad nga ari, ken dagiti umili, kalpasan dayta rinebbada ti balay ni Baal ken dinadaelda dagiti altarna ken ladladawanna ket pinapatayda pay ni Mattan a padi ni Baal.​—2Ar 11:13-20; 2Cr 23:12-21.

Kalpasanna, rimmangrang-ay ti agtutubo a monarka bayat a sibibiag pay ken agak-akem idi ni Jehoiada a Nangato a Padi kas ama ken manangbalakad ni Jehoas. Yantangay nangasawa idi agtawen laeng iti 21, naaddaan iti dua nga assawa, a ti maysa ket agnagan Jehoaddan, ket babaen kadakuada nagbalin ni Jehoas nga ama ti annak a lallaki ken annak a babbai. Gapu itoy, timmibker manen ti linia ni David nga agturong iti Mesias, a dandani koman magessat a naan-anay.​—2Ar 12:1-3; 2Cr 24:1-3; 25:1.

Ti balay ni Jehova ket kasapulan unay idi a matarimaan saan laeng a gapu iti kinadaanna (iti daydi a tiempo agarup 150 a tawennan) no di ket gapu ta nabaybay-an ken nasamsaman bayat ti panagturay ni Athalia. Ngarud indagadag ni Jehoas kadagiti Levita a mangurnongda iti kuarta a pangtarimaan babaen ti ipapanda iti siniudansiudad iti intero a Juda, ngem saan a naimpusuan a nagtignay dagiti Levita, ket saan a naitungpal ti trabaho. (2Ar 12:4-8; 2Cr 24:4-7) Idi agangay, nabaliwan dagiti urnos iti panangurnong ken panangaramat kadagiti pondo. Nasayaat ti panagtignay dagiti umili, ket naisayangkat ti trabaho a panagtarimaan agingga a nairingpas.​—2Ar 12:9-16; 2Cr 24:8-14.

Kalpasan ti ipapatay ti matalek a Nangato a Padi a ni Jehoiada iti edad a 130, dagiti prinsipe iti pagturayan ket in-inut nga inyadayoda ni Ari Jehoas ken dagiti umili manipud ken Jehova nga agturong iti panagdaydayaw kadagiti pagano nga idolo ken kadagiti “sagrado a teddek” a simbolo ti mabagbagi ti lalaki. Ket idi nangisaad ni Jehova kadagiti mammadto a mangpakdaar kadakuada, saanda a nangipangag. (2Cr 24:15-19) Pinapatay pay ketdi ni Jehoas ni Zacarias, ti mismo nga anak ni Jehoiada, ta babaen kenkuana inyimtuod ti Dios kas pannubngar: “Apay a salsalungasingenyo dagiti bilin ni Jehova?” Ti sasao ni Zacarias idi matayen ket: “Kitaen koma ni Jehova dayta ket singirenna dayta.”​—2Cr 24:20-22.

Di nagbayag dimteng ti pannusa. Gapu ta inikkaten ni Jehova ti pannalaknibna, ti teritoria ti Juda ket nabaelan a rinaut ti bassit a puersa militar dagiti Sirio nga indauluan ni Hazael, iti kasta kapilitan nga inted ni Jehoas dagiti balitok ken gameng ti santuario, kasta met dagiti sanikuana a mismo, ket pinanawanda a kakaasi ken addaan sakit. (2Ar 12:17, 18; 2Cr 24:23-25) Di nagbayag kalpasan dayta, nangbukel iti kumplot ti dua kadagiti adipenna ket pinapatayda ni Jehoas iti agkabannuag pay laeng nga edad nga 47. Intabonda iti Siudad ni David a naitipon kadagidi ammana, ket ti anakna a ni Amazias ti nagturay a nangsandi kenkuana.​—2Ar 12:19-21; 2Cr 24:25-27.

2. Ari ti Israel; anak ni Jehoacaz ken apoko ni Jehu. Agparang met iti Masoretiko a teksto ti napaababa a porma ti naganna a Joas. (Os 1:1; Am 1:1) Nagturay iti 16 a tawen idi katengngaan ti maikasiam a siglo K.K.P. Bayat ti umuna a paset ti panagturay daytoy a Jehoas (anak ni Jehoacaz) iti makin-amianan a pagarian ti Israel, ni Jehoas nga anak ni Ocozias ti ari iti makin-abagatan a pagarian ti Juda.​—2Ar 13:10.

Ti kaaduan nga inar-aramid ni Jehoas ket no ania ti dakes kadagiti mata ni Jehova ken impalubosna nga agtultuloy ti panagdaydayaw iti kigaw a baka iti intero a daga. Nupay kasta, idi nagsakit ni mammadto Eliseo ken dandanin matay, simmalog ni Jehoas ket sinangitanna, a kunkunana: “Amak, amak, ti pakigubat a karuahe ti Israel ken dagiti kumakabaliona!” (2Ar 13:11, 14) Kas panagtungpal iti kiddaw ti mammadto, nangibiat ni Jehoas iti pana iti tawa nga agturong iti Siria sana kinabil ti daga babaen kadagiti panana. Nupay kasta, namitlo laeng a kinabilna. Nakapungtot ni Eliseo gapu iti daytoy, ta kinunana a no intuloy koma ni Jehoas a kinabil ti daga iti lima wenno innem a daras, ngarud naan-anay koma nga agballigi maibusor kadagiti Sirio; ngem itan, kinuna ti mammadto a mapasaranna laeng ti tallo a sangkabassit a balligi. (2Ar 13:15-19) Kadagiti tallo a pannakigubatna kadagiti Sirio, nagballigi met ni Jehoas ta nabawina ti adu a siudad ti Israel nga innala ti ama ni Ben-hadad a ni Hazael manipud iti makin-amianan a pagarian.​—2Ar 13:24, 25.

Impaabang met ni Jehoas iti ari ti Juda ti sangagasut a ribu kadagiti buyotna tapno makirupak kadagiti Edomita. Nupay kasta, napagawid dagitoy gapu iti balakad ti maysa a “lalaki ti pudno a Dios,” ket nupay adda naipaunan kadakuada a sangagasut a talento a pirak ($660,600), nakaungetda ti pannakapagawidda, nalabit gapu ta napukawen ti in-inanamaenda koma a binglay iti masamsam. Isu a kalpasan ti panagsublida iti amianan, sinamsamanda ti il-ili iti makin-abagatan a pagarian, manipud Samaria (nalabit ti pannakasentroda) agingga iti Bet-horon.​—2Cr 25:6-10, 13.

Mabalin a kas panagibales iti daytoy ti ari ti Juda sinugsoganna ni Jehoas a makirupak. Iti napasamak a panaggubatda, ni Ari Amazias ti Juda ket nakautibo idiay Bet-semes, ket iti simmaruno pay nga irarautda, binuttawan dagiti puersa ni Jehoas ti pader ti Jerusalem, a sinamsamda ti balitok ken pirak iti templo ken iti balay ti ari ket nangalada kadagiti kautibo iti panagsublida idiay Samaria. (2Ar 14:8-14; 2Cr 25:17-24) Kamaudiananna, natay ni Jehoas ket naitabon idiay Samaria, ket ti anakna a ni Jeroboam II ti nagturay kas sandina.​—2Ar 13:12, 13; 14:15, 16.