Panangparmek ti Babilonia iti Jerusalem

TINAGIRAGSAK ti kadaanan a Jerusalem ti naisalsalumina a pannakaiduma: Dayta idi ti kakaisuna a naindagaan a siudad a nangikabilan ni Jehova iti naganna. (1Ar 11:36) Dayta met idi ti sentro ti nasin-aw a panagdaydayaw ken Jehova. Naibangon sadiay ti templona, ket gapu iti dayta mabalin a naisangsangayan a maawagan ti Jerusalem kas ‘paginanaan a lugar’ ti Dios.’ (Sal 132:13, 14; 135:21) Kas kanayonan, ti Jerusalem idi ti disso a nagtugawan dagiti ar-ari ti Davidiko a linia “iti trono ni Jehova,” a mangirepresentar kenkuana babaen ti panangipaalagadda iti linlintegna.​—1Cr 29:23.

Maisupadi iti dayta, ti kadaanan a Babilonia ti sentro a nagtaudan ti panagsaknap ti ulbod a panagdaydayaw iti isuamin a paset ti daga. Ngarud, adda naisangsangayan a kaipapananna idi a ni Jehova pinalubosanna ti Babilonia a dadaelenna ti di matalek a Jerusalem. Idi 620 K.K.P., ti Jerusalem naipasakup iti Babilonia. (2Ar 24:1) Tallo a tawen kalpasanna, idi 617 K.K.P., imbelleng dagiti taga Babilonia ti adu nga agnanaed iti Jerusalem​—dagiti natatan-okna, dagiti nabileg a lallakina, ken dagiti nasigo a trabahadorna​—ken sinamsamda dagiti gameng ti siudad. (2Cr 36:5-10) Kamaudiananna, ti siudad, agraman ti templo, nadadael ket rinibu a Judio ti naidestiero.​—2Cr 36:17-20.

Napasamak ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P., naisangsangayan unay a tawen manipud panirigan ti padto ti Biblia. Nupay daytoy a petsa naiduma iti daydiay inusar ti adu a komentarista iti Biblia, awan panagbalbaliwna a nausar dayta iti daytoy a publikasion. Apay? Agsipud ta ipaayanmi iti ad-adda a pateg ti pammaneknek ti Biblia ngem dagiti konklusion a nabukel dagiti eskolar manipud iti pirsapirsay a rekord ti pakasaritaan a magun-odan iti cuneiform a taptapi.