MENAHEM
[Daydiay a Mangliwliwa].
Anak ni Gadi; ken ari ti Israel iti sangapulo a tawen manipud agarup 790 K.K.P. Apaman a naammuanna a ni Sallum pinapatayna ni Ari Zacarias, ni Menahem napan idiay Samaria manipud Tirza ket pinatayna sadiay ti mammapatay. Kalpasanna, innalana ti panagturay. Nabatad a kabayatan ti nasapa a paset ti panagturayna, kinabil ni Menahem ti Tifsa “ken isuamin nga adda iti dayta ken ti teritoriana iti ruar manipud Tirza, agsipud ta saan a naglukat dayta.” Mabalbalin a nagkedked ti ili a manglukat iti ruangan dayta maipaay kenkuana. (LXX, Vg, Sy) Naulpit a pannakatrato ti naipalak-am kadagiti umili: “Ginisaygisayna dagiti amin a masikog a babbai iti dayta.”—2Ar 15:10, 13-17.
Inaramid ni Menahem no ania ti dakes kadagiti mata ni Jehova. Intandudona ti panagdaydayaw iti kigaw a baka, ken saan a simmina kadagiti basol ni Jeroboam, ti immuna nga ari ti sangapulo-tribu a pagarian. Bayat ti panagturayna, ni Ari Pul (Tiglat-pileser III) sinerrekna ti Israel, ket ni Menahem napilitan a mangibayad iti dayta nga Asirio a monarka iti “sangaribu a talento a pirak.” ($6,606,000) Pinataudna daytoy a gatad babaen ti panangipatawna iti tunggal maysa kadagiti “maingel, nabileg a lallaki” ti Israel iti pakagatadan a 50 a siklo a pirak. Yantangay ti maysa a talento a pirak katupagna ti agarup 3,000 a siklo, napataud ti pirak manipud iti agarup 60,000 a tattao. Inted ni Menahem ti pirak iti Asirio nga ari, “tapno maadda kenkuana dagiti imana tapno papigsaenna ti pagarian iti bukodna nga ima.” Apaman a naawatna daytoy a gatad, pimmanaw ni Pul manipud iti daga.—2Ar 15:19, 20.
Iti maysa a kitikit ni Tiglat-pileser III, nadakamat ti nagan ni Menahem kas “Menahem ti Samaria” (Me-ni-hi-im-me alSa-me-ri-na-a-a). Isu nailanad sadiay kas ti agturay a manipud kenkuana, agraman ken Ari Rezon (Ra-hi-a-nu) ti Siria kasta met ken Ari Hiram (Hi-ru-um-mu) ti Tiro (saan a ti Hiram idi kaaldawan ni David), immawat dayta nga Asirio a monarka iti impuesto. (Ancient Near Eastern Texts, inurnos ni J. Pritchard, 1974, p. 282, 283) Natay ni Menahem idi agarup 781 K.K.P., ket ti anakna a ni Pekaias ti simmukat kenkuana iti trono ti Israel.—2Ar 15:22.