NEFTALI

[Dagiti Pannakigubalko].

1. Ti maikadua nga anak a naipasngay ken Jacob idiay Padan-aram babaen ken Bilha, ti adipen a babai ni Raquel. (Ge 35:25, 26; Ex 1:1, 4; 1Cr 2:1, 2) Yantangay nagpasngay ni Bilha maipaay iti lupes idin nga apona a ni Raquel, imbilang ni Raquel kas bukodna nga anak ni Neftali, kas iti laklakay a kabsatna a ni Dan. Nupay adda idin uppat nga annak ni Lea (Ge 29:32-35), naragsakan unay ni Raquel idi naaddaan iti maikadua nga anak babaen iti adipenna a babai, isu a naikunana: “Buyogen dagiti napinget a pannakigubal nakigubalak iti kabsatko a babai. Nangabakak met!” Ti nagan a Neftali (kaipapananna ti “Dagiti Pannakigubalko”) a naipanagan iti daytoy nga anak ket mayanatup a mangiparangarang iti rikrikna ni Raquel idi impasngayna dayta.​—Ge 30:2-8.

Idi agangay, nagputot ni Neftali iti uppat nga annak, da Jazeel (Jaziel), Guni, Jezer, ken Sillem (Sallum). (Ge 46:24; 1Cr 7:13) Idi matmatayen ni patriarka Jacob, imbinsabinsana kadagiti annakna no anianto ti mapasamak kadakuada iti “kamaudianan a paset ti al-aldaw.” Nupay bassit laeng ti naibaga maipapan ken Neftali, bin-ig a naimbag dagita a sasao.​—Ge 49:1, 2, 21.

2. Ti tribu ti Israel a naawagan iti nagan ni Neftali ken buklen ti uppat a pamilia a nagtaud iti annakna a da Jazeel, Guni, Jezer, ken Sillem. (Nu 26:48, 49) Agarup makatawen kalpasan ti ipapanaw dagiti Israelita manipud Egipto, agdagup iti 53,400 dagiti mannakidangadang a lallaki iti daytoy a tribu nga agtawen iti 20 nga agpangato. (Nu 1:42, 43) Bayat ti kaadda ti Israel idiay let-ang, ti tribu ni Neftali nga idadauluan idi ti panguluenna a ni Ahira ket nagpakarso iti amianan ti tabernakulo iti sibay dagiti tribu da Aser ken Dan. Tallo a tribu ti mangbukel iti pakarso ni Dan, ti Neftali, Dan ken Aser. Ti tribu ni Neftali ti kaudian iti urnos ti panagmartsa ken adda iti napateg a puesto kas guardia iti likudan.​—Nu 1:15, 16; 2:25-31; 7:78; 10:25-28.

Bayat ti maikadua a panagsensus agarup uppat a dekada kalpasan ti ipapanaw dagiti Israelita manipud Egipto, ti bilang ti nabaneg a lallaki iti daytoy a tribu ket nagdagup laengen iti 45,400. (Nu 26:50) Maysa kadagidiay lallaki a napukaw iti tribu ket ni Nabi, maysa kadagiti sangapulo a managsimisim a nangyeg iti dakes a damag a nakaupayan dagiti Israelita a sumrek iti Naikari a Daga.​—Nu 13:14, 16, 31-33; 14:35-37.

Kalpasan a naballasiwda ti Jordan idi agangay ken nakiramanda a nangparmek iti Jerico ken Ai iti panangidaulo ni Josue, ti Neftali ti maysa kadagiti tribu nga ‘agtaktakder maipaay iti lunod’ idiay sango ti Bantay Ebal. (Jos 6:24, 25; 8:28, 30-35; De 27:13) Idi mabingbingayen ti daga tapno maited kas tawid dagiti tribu, timmulong ni Pedahel (ti dinutokan ti Dios kas pannakabagi ti tribu ni Neftali) kada Josue ken Eleazar a padi iti daytoy a trabaho.​—Nu 34:16, 17, 28; Jos 19:51.

Tawid a Daga. Ti teritoria a naituding iti tribu ni Neftali ket masarakan iti makin-amianan a paset ti Naikari a Daga. (De 34:1, 2) Ti makindaya a beddengna isu ti Baybay ti Galilea ken ti Karayan Jordan. Iti makinlaud a beddengna ti ayan ti teritoria ti Aser. Ti makinlaud ken makin-abagatan a beddeng ti rehion a naituding iti Zabulon ket isu ti Neftali, idinto ta ti makin-abagatan a beddengna isu ti Isacar. (Idiligyo ti Jos 19:32-34.) Natukoy ti beddeng ti Neftali kas adda iti “Juda idiay Jordan” (Jos 19:34), nupay kasta saanna a kayat a sawen a dimmanon dayta iti teritoria ti tribu ni Juda, nga adda iti adayo nga abagatan ti Neftali. Iti daytoy a kaso, ti “Juda” ket nalabit tumukoy iti rehion a nagnaedan ti pamilia ni Jair iti daya ti Jordan. Nupay naibilang ni Jair kas Manasesita gapu ta ti ina ni amana ket Manasesita (Nu 32:41; Jos 13:29, 30), maikuna met a nagtaud ken Juda gapu ta ti ama ni amana ket kameng ti tribu ni Juda. (1Cr 2:5, 21, 22) Gapuna, maikanatad a ti rehion a naited iti pamilia ni Jair ket maawagan iti Juda gapu iti kapuonan ni Jair.

Karaman iti teritoria ti Neftali ti 19 a nasarikedkedan a siudad ken dagiti purokda. (Jos 19:35-39) Maysa kadagitoy a siudad, ti Kedes, ket naited kadagiti Levita ken naituding kas sagrado a siudad a pagkamangan. (Jos 20:7, 9) Ti dua a sabali pay a siudad, ti Hamat (Hammot-dor wenno Hammon) ken Cartan (Kiriataim), ket naituding met kadagiti Levita. (Jos 19:35; 21:6, 32; 1Cr 6:62, 76) Kadagiti dua a sabali pay a siudad ti Neftali, ti Bet-semes ken Bet-anat, saan a napagtalaw dagiti agnanaed a Canaanita no di ket naitudingda nga agserbi iti pinuersa a panagtrabaho.​—Uk 1:33.

Nupay kabambantayan ti daga a nagnaedan ti tribu ni Neftali, nabunga dayta a lugar. (Jos 20:7) Ti kadadam-egan a paset isu ti trianggulo a tanap (ti Genesaret) iti amianan a laud ti Baybay ti Galilea kasta met ti rehion ti Hula. Ti pamendision ni Moises maipaay iti Neftali nalabit tumukoy iti daga a tawid ti tribu. “Napnek ni Neftali iti anamong ken napno iti bendision ni Jehova. Tagikuaem ti laud ken abagatan.” (De 33:23) Mabalin met nga ipatarus ti “laud” kas “baybay” (AS ftn) wenno “danaw” (RS) ket ngarud mabalin a tumukoy dayta iti Baybay ti Galilea; ket ti “abagatan” nalabit isu ti kaabagatanan a teritoria ti Neftali nga adda iti igid dayta a baybay. Nupay tumukoy dayta iti Baybay ti Galilea, mabalin met a maipatarus koma dayta a teksto kas: “Ti baybay ken ti ikanna isu kukuana.”​—Rbi8 ftn.

Manipud Tiempo ti Uk-ukom Agingga iti Pannakaidestiero. Iti padto ni Jacob idi matmatayen, dinakamatna ni Neftali kas “maysa a narapis a kabaian nga ugsa.” (Ge 49:21) Mabalin a tumukoy daytoy iti kinasiglat ken kinalaing ti tribu no iti pannakigubat, paneknekan ti pakasaritaan ti tribu. Sangapulo a ribu a lallaki manipud Neftali ken Zabulon ti situtured a nagtignay iti ayab ni Barak a makibakal kadagiti aduan iti armas a buyot nga indauluan ni Sisera, ket kalpasan dayta nabendisionanda iti balligi. Nabatad a ni Barak ket kameng ti tribu ni Neftali, yantangay nalawag nga agnanaed idiay Kedes iti teritoria ti Neftali. (Uk 4:6-15; 5:18) Timmulong met ti tribu ni Neftali iti pannakidangadang ni Ukom Gideon kadagiti Midianita.​—Uk 6:34, 35; 7:23, 24.

Adu a tawen kalpasanna, 1,000 a panguluen ken 37,000 a sabsabali pay a mannakigubat a kameng ti tribu ni Neftali ti napan idiay Hebron tapno pagbalinenda ni David nga ari iti intero nga Israel. Naiyeg dagiti taraon manipud Isacar, Zabulon, ken Neftali agpaay iti dayta nga okasion. (1Cr 12:23, 34, 38-40) Bayat ti panagturay ni Ari David, agparang nga adda nagpateg a paset ti tribu ni Neftali iti pannakaparmek dagiti kabusor ti Israel.​—Sal 68:Sup, 1, 27.

Sumagmamano a dekada kalpasan ti pannakabingay ti pagarian ti Israel, ti Neftali ket riniribuk ni Ari Ben-hadad I ti Siria. (1Ar 15:20; 2Cr 16:4) Agarup dua a siglo kalpasanna, bayat ti panagturay ni Peca, indestiero ni Tiglat-pileser III idiay Asiria dagiti agnanaed iti Neftali. (2Ar 15:29) Gistay maysa a siglo kalpasan ti pannakaduprak ti makin-amianan a pagarian, situtured nga intultuloy ni Josias nga ari ti Juda a dinadael ti nabatbati pay a ramit ti idolatria agingga iti amianan nga ayan ti nadadael a disso ti Neftali nga iturturayan idi ti Asiria.​—2Cr 34:1-7.

Ti Padto ni Isaias. Ti nakababain a pannakaabak ti Neftali iti im-ima dagiti Asirio ket natukoy iti Isaias 9:1: “Awanto ti kinalidem a kas idi naaddaan ti daga iti pakarigatan, kas iti immun-una a tiempo idi a ti maysa inumsina ti daga ti Zabulon ken ti daga ti Neftali.” Kalpasanna, impasimudaag ni Isaias nga iti maud-udi a tiempo maitedto ti dayaw iti daydiay naumsi​—“ti dalan iti igid ti baybay, iti rehion ti Jordan, Galilea dagiti nasion.” Intuloyna a kunaen: “Dagiti umili a magmagna idi iti sipnget nakakitada iti dakkel a lawag. No maipapan kadagidiay agnanaed iti daga ti napuskol a kinasipnget, ti met laeng lawag nagsilnag kadakuada.” (Isa 9:1, 2) Dagitoy a mismo a sasao ket inadaw ni Mateo (4:13-17) ken iyaplikarna ken Kristo Jesus, “ti silaw ti lubong,” ken iti aramidna. (Jn 8:12) Yantangay ti Capernaum iti teritoria ti Neftali ti imbilang ni Jesus kas “siudadna” (Mt 4:13; 9:1), maikuna met ngarud nga isu ket kameng ti Neftali. No kasta, maiparbeng laeng nga agaplikar met ken Jesus ti naimpadtuan a sasao ni Jacob maipapan ken Neftali, “Isu mangipapaay iti sasao ti kinangayed.” (Ge 49:21) Pudno a nangipaay ti Anak ti Dios iti “sasao ti kinangayed,” nga uray la naikuna dagiti opisial a naibaon a mangaresto kenkuana: “Awan pay a pulos sabali a tao a nagsao iti kastoy.”​—Jn 7:46.

Natukoy Kadagiti Sirmata. Iti sirmata ni Ezequiel, ti naituding a daga ti Neftali ket adda iti nagbaetan ti Aser ken Manases (Eze 48:3, 4), ket napanaganan iti Neftali ti maysa kadagiti ruangan ti siudad a naawagan iti “Ni Jehova a Mismo Adda Sadiay.” (Eze 48:34, 35) Iti dayta a sirmata, nangngeg ni apostol Juan a naselioanen dagiti 12,000 manipud (naespirituan a) tribu ni Neftali.​—Apo 7:4, 6.