PUGO
[Heb., selawʹ].
Bassit, naalimpek-pammagina a tumatayab, agarup 18 cm (7 pul.) ti kaatiddogna, a busbosenna ti kaaduan a tiempona iti daga. Naimas unay a kanen ti lasagna, ket naipadamag nga idi 1920 tinawen a nagipapaangkat ti Egipto iti agarup tallo a milion a pugo kadagiti paglakuan iti sabsabali a pagilian, nupay sipud idin kimmapuyen daytoy a panagipaangkat.
Dagiti tumatayab a nadeskribir iti Biblia nabatad nga isuda ti kadawyan a pugo nga agakar-akar (Coturnix coturnix), nga umakar nga agpaamianan manipud las-ud ti Africa iti primavera, dumteng iti Egipto iti agarup Marso, kalpasanna lumasat iti Arabia ken Palestina, ket agsubli iti iyaadani ti kalam-ekna. Agdaliasatda iti dadakkel a pangen, a pagsasagadsadenda ti panagakarda ken masansan nga agtayabda bayat ti rabii. Kabaelan dagiti payakda ti napartak a panagtayab ngem saan a kadagiti nawatiwat unay a distansia. Gapu iti kinadagsen dagiti bagida a mainaig iti bileg ti payakda, no dadduma sipapaksuy a makagtengda iti papananda. No kasta, agtayab dagiti pugo a maibuyog iti angin ken kaugalianda ti agtayab iti nababa laeng. Isalaysay ni Colonel Richard Meinertzhagen nga idiay Port Said, Egipto, no dadduma agusar dagiti lallaki kadagiti iket ti kulibangbang a pagtiliw iti pugo bayat a dagita a tumatayab agtayabtayabda kadagiti kalsada iti parbangon.—Birds of Arabia, Edinburgh, 1954, p. 569.
Ti damo a pannakatukoy ti pugo iti salaysay ti Biblia (Ex 16:13) ket mainaig kadagiti pasamak iti primavera (Ex 16:1), ket ngarud mabalin nga agtaytayab idi dagiti tumatayab nga agpaamianan. Adda idi dagiti Israelita idiay Let-ang ti Sin iti Peninsula ti Sinai, nga agrekreklamoda maipapan kadagiti abastoda a taraon. Kas sungbat, impasigurado ni Jehova ken Moises nga “iti nagbaetan ti dua a rabii” manganda iti karne ket iti bigat mapnekda iti tinapay. (Ex 16:12) Iti dayta a rabii “nangrugi dagiti pugo a dumteng ken mangabbong iti pakarso,” bayat nga iti bigat, ti manna nagparang iti daga. (Ex 16:13-15; Sal 105:40) Manen, nabatad nga iti primavera (Nu 10:11, 33), agarup makatawen kalpasanna, dagiti panagdayengdeng dagiti Israelita gapu iti limitado a pagtaraonda a manna ti nangtignay ken Jehova a mangipadto a manganda iti karne “agingga iti makabulan nga al-aldaw” agingga a nagbalin dayta kadakuada a panagalsa. (Nu 11:4, 18-23) Kalpasanna ti Dios nangparnuay iti angin, mabalbalin a manipud iti daya wenno iti abagatan a daya, a mangabug kadagiti pugo manipud iti baybay ket ‘pinagtinnagna ida iti ngatuen ti pakarso,’ naruay a “kas kadagiti binukel ti darat” a nangsaklaw iti nalawa a disso iti sumagmamano a milia iti aglikmut dagiti pagbeddengan ti pakarso.—Nu 11:31; Sal 78:25-28.
Ti ebkas nga “agarup dua a kasiko [a. 1 m; 3 pie] iti ngatuen ti rabaw ti daga” nailawlawag iti nadumaduma a pamay-an. (Nu 11:31) Ti sumagmamano ibilangda a dagiti pugo aktual a nagtinnagda iti daga ket iti sumagmamano a disso namuntuonda agingga iti dayta a kangato. Ti dadduma, a sumupsupiat a ti kasta a tignay di pagduaduaan nga agbanag iti ipapatay ti dakkel a bilang kadakuada ket ngarud agbalinda a di maiparbeng a kanen dagiti Israelita, tarusanda a ti teksto kaipapananna a nagtayab dagiti pugo iti kasta a kababa iti ngatuen ti daga, iti kasta namagbalin a nalaka unay kadagiti Israelita ti panangibalat kadakuada iti daga ken panangtiliw kadakuada. Mangyeb-ebkas iti umasping a kapanunotan, mabasa iti Griego a Septuagint: “iti intero nga aglikmut ti pakarso, agarup dua a kasiko manipud iti daga”; ket kunaen ti Latin a Vulgate: “iti intero nga aglikmut ti pakarso, ket agtaytayabda idi iti angin iti kangato a dua a kasiko iti ngatuen ti daga.”
Nangbusbos dagiti Israelita iti maysa ket kagudua nga aldaw a nagur-urnong kadagiti pugo; “daydiay kabassitan ti naummong nakaurnong iti sangapulo a homer [2,200 L; 62 bu].” (Nu 11:32) Maigapu iti ‘innem a gasut a ribu a lallaki a magmagna,’ a dinakamat ni Moises (Nu 11:21), adu la ketdi a milion ti bilang ti pugo a naummong; no kasta saan a bassit laeng a panagtiliw dayta a nagbanag manipud gagangay a panagakar no di ket, imbes ketdi, maysa a nabileg a parangarang ti nadibinuan a pannakabalin. Nakaad-adu ngarud idi ti naummong a maipaay a kanen; gapuna dagiti naagum nga Israelita “insaksaknapda ida a nakalawlawa iti intero nga aglawlaw ti pakarso maipaay iti bagbagida.” (Nu 11:32) Mabalin nga agpaay daytoy iti panggep a panangpindang iti karne ti naparti a pugo tapno mapreserba ti kaaduan kadagita maipaay iti masanguanan a pannakausar. Ti kasta a tignay umasping iti kadaanan a kaugalian dagiti Egipcio, a dineskribir ni Herodotus (II, 77), a panangibilag iti ikan tapno madaing.