PANAGUYAW

Ti tignay a panangtagibassit, panangumsi, pananglais, wenno panangrabrabak. Adda sumagmamano a Hebreo ken Griego a sasao a mangyebkas iti nadumaduma a kakaro ti pananguyaw, a ti sao a maaramat ket agpannuray kadagiti kasasaad. Mabasatayo ngarud iti Biblia maipapan iti tattao a mangrabrabak, manguy-uyaw, manguy-uyong, manglalais, mangkatkatawa, wenno mangang-angaw iti sabsabali.

Kaaduanna a dagiti managuy-uyaw ket nakarimrimon iti sabsabali. (Pr 24:9) No dagita ket saanda nga awaten ti pannubngar, aglak-amda iti didigra. (Pr 1:22-27) Ket anian a makapasimron dagidiay manguyaw iti napanglaw, wenno kadagiti bukodda a nagannak! (Pr 17:5; 30:17) Dagiti managuy-uyaw masansan nga agkitakitda nga umimdeng iti pammabalaw (Pr 13:1) ket saanda nga ayaten dagidiay mangtubngar kadakuada. (Pr 9:7, 8; 15:12) Nupay kasta, rumbeng a maipaayanda iti disiplina agpaay a pagimbagan ti sabsabali. (Pr 9:12; 19:25, 29; 21:11) Imbes a makikadkadua kadagita a di nasantuan, nasaysayaat a pagtalawen ida; adayo a naragragsak dagidiay agkedked a makikatugaw kadagiti di nadiosan a managuy-uyaw.​—Sal 1:1; Pr 22:10.

Panaguyaw Maibusor Kadagiti Adipen ti Dios. Sinagaba dagiti matalek nga adipen ni Jehova ti tunggal kita ti di nainkalintegan a pannakauyaw. Di umiso a naakusar ni Job iti pananguy-uyaw iti sabsabali (Job 11:3), idinto ta, iti kinapudnona, isu ti nauy-uyaw, narabrabak, ken napagbalin a pagkakatawaan gapu iti kinatarnawna. (Job 12:4; 17:2; 21:3) Nauy-uyaw ken narabrabak ni David. (Sal 22:7; 35:16) Kasta met, ni Eliseo (2Ar 2:23), ni Nehemias ken dagiti kakaduana (Ne 2:19; 4:1), ken adu a sabsabali pay “inawatda ti suotda babaen ti pannakarabrabak” (Heb 11:36). Idi a ni Ari Ezekias ti Juda nangibaon kadagiti tumataray tapno mapanda iti amin a siudad ti Efraim ken Manases, nga idagadagda kadakuada nga umayda iti Jerusalem ket rambakanda ti Paskua, adu a tattao ti nangrabrabak ken nanguy-uyaw kadagiti mensahero. (2Cr 30:1, 10) Iti kinapudnona, kastoy ti panangtrato dagiti apostata iti dua a balay ti Israel kadagiti mammadto ken mensahero ti Dios agingga a pinunas amin ida ti pungtot ni Jehova.​—2Cr 36:15, 16.

Pannakauy-uyaw ni Jesus ken dagiti adalanna. Bayat ti ministeriona ditoy daga, ni Jesu-Kristo, ti Adipen ken Mammadto ti Dios, ket nauyongan, nakatkatawaan, napagang-angawan, sikukuspag a natrato, ken natupraan pay. (Mr 5:40; Lu 16:14; 18:32) Ti panaguy-uyaw dagiti Judio a papadi ken dagiti agtuturay ket nangnangruna a nabuyogan iti gura. (Mt 27:41; Mr 15:29-31; Lu 23:11, 35) Nakiraman dagiti Romano a soldado iti panangrabrabak idi isu nayawat kadakuada.​—Mt 27:27-31; Mr 15:20; Lu 22:63; 23:36.

Dagiti adalan ni Jesu-Kristo rinabrabak met dagiti awan pannakaammona ken dagiti di manamati. (Ara 2:13; 17:32) Ni apostol Pablo, iti panagsaona maipapan iti pannakauy-uyaw a sinagaba dagiti padana nga adalan iti im-ima dagiti Judio, impalagipna ti naimpadtuan a ladawan kadagidi kadaanan a tiempo, nga iti dayta, ni Isaac, iti edad nga agarup lima a tawen, ket inuy-uyaw ti 19 ti tawenna a kabsatna iti ama, ni Ismael, a gapu iti imon, ‘sinutsutilna’ (‘rinabrabakna,’ KJ, Yg) ni Isaac. (Ge 21:9) Kas panangyaplikar ni Pablo iti dayta a padto, kinunana: “Ita datayo, kakabsat, ket annak nga adda pakainaiganna iti kari a kas ken Isaac idi. Ngem no kasano idi a daydiay nayanak a kas iti lasag rinugianna nga indadanes daydiay nayanak a kas iti espiritu [yantangay ti Dios bimmallaet tapno pagbalinenna a posible ti pannakayanak ni Isaac], kasta met ita.” (Ga 4:28, 29) Idi agangay, insurat ni Pablo: “Iti kinapudnona, amin dagidiay agtartarigagay nga agbiag buyogen ti nadiosan a debosion a mainaig ken Kristo Jesus maidadanesdanto met.”​—2Ti 3:12.

Panangibtur iti pannakauyaw buyogen ti umiso a panangmatmat. Ammo idin ni Jesu-Kristo a maipasango iti pannakauyaw, ken agpatingga dayta iti pannakapapatayna. Ngem binigbigna a dagiti pannakaumsi aktual a maibusor iti imbagianna, ni Jehova, ket ad-adda pay a nasaem daytoy ken Jesus, ta ‘kankanayon nga inaramidna ti bambanag a makaay-ayo ken Amana’ (Jn 8:29), ken ad-adda a maseknan iti pannakasantipikar ti nagan ni Amana ngem iti aniaman a sabali pay. (Mt 6:9) Gapuna, “idi narabrabngis, saanna a sinubadan iti panangrabngis. Idi agsagsagaba, saan a nagipangpangta, no di ket intultuloyna nga intalek ti bagina iti daydiay mangukom a sililinteg.” Daytoy a punto ti inyebkas ni apostol Pedro idi nagsurat kadagiti Kristiano, nangnangruna kadagiti adipen, a binagbagaanna ida a saanda nga ipalubos a ti kasta a pannakatrato gutugotenna ida a bumales; ta ni Kristo ti ulidanda, maysa a “pagwadan,” kuna ni Pedro, “tapno sisisinged a suroten[da] dagiti addangna.”​—1Pe 2:18-23; Ro 12:17-21.

Iti maysa a tiempo bayat ti panagserbi ni Jeremias kas mammadto ti Dios, kinunana, “Nagbalinak a katkatawaan iti intero nga agmalem; tunggal maysa aramidennak a mauy-uyaw.” Iti maysa a kanito, kimmapuy ket pinanunotna ti sumardeng iti panagipadto a trabahona gapu iti di agsarday a panangum-umsi ken pananguy-uyong kenkuana dagiti tattao. Ngem nabigbigna a ti kasta a pannakauy-uyaw ket maigapu iti “sao ni Jehova,” ket ti sao ti Dios iti pusona nagbalin a kas iti sumsumged nga apuy a saanna a nabaelan a medmedan. Gapu iti kinamatalekna, adda kenkuana ni Jehova “kas maysa a nakaam-ames a mannakabalin,” ket napabileg ni Jeremias nga agtultuloy a sisusungdo.​—Jer 20:7-11.

Ni Job sililinteg a tinaginayonna ti kinatarnawna iti laksid ti kasta unay a pannakauy-uyaw. Ngem nakapatanor iti di umiso a panangmatmat ket nakaaramid iti biddut, a gapu iti dayta isu nailinteg. Kinuna ni Eliu maipapan kenkuana: “Asino a nabaneg a lalaki ti kas ken Job, a manginum iti pananguyaw kas iti danum?” (Job 34:7) Ti bukodna a pannakapalinteg ti pakaseknan unay idi ni Job imbes a ti pannakaitandudo ti Dios, ket nagannayas a mangitan-ok iti bukodna a kinalinteg nga ad-adda ngem ti kinalinteg ti Dios. (Job 35:2; 36:24) Ti nakaro a pananguy-uyaw kenkuana ti tallo a “kakaduana” ket imbilang ni Job kas naiturong kenkuana imbes nga iti Dios. Gapu itoy, kayarigan ni Job ti maysa a tao a binay-anna ti bagina a mauy-uyaw ken malalais ket pakaragsakanna dayta, nga ibilangna a kasla umin-inum iti danum buyogen ti panagragsak. Ti Dios inlawlawagna ken Job idi agangay a dagitoy a managuy-uyaw ket, iti kinapudnona, agsasaoda iti kinaulbod maibusor iti Dios. (Job 42:7) Umasping iti dayta, imbaga ni Jehova ken mammadto Samuel idi nagkiddaw ti Israel iti ari: “Saan a sika ti linaksidda, no di ket siak ti linaksidda iti panagarik kadakuada.” (1Sm 8:7) Ket kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Puntiriakayto ti pananggura ti amin a nasnasion [saan a maigapu kadakayo a mismo, no di ket] maigapu iti naganko.” (Mt 24:9) Babaen iti pananglaglagipna kadagitoy a banag, ti Kristiano mabaelanna nga ibturan ti pannakauyaw buyogen ti umiso nga espiritu, iti kasta agbalin a kualipikado nga umawat iti gunggona maipaay iti panagibturna.​—Lu 6:22, 23.

Nainkalintegan a Pannakauyaw. Mabalin a ti pannakauyaw ket pakaikarian ken nainkalintegan unay. Ti tao a saanna nga ammo ti agsakbay wenno di mangikankano iti nasayaat a pammatigmaan mabalin a magna iti maag a dana a mamagbalin kenkuana kas puntiria ti pananguyaw. Nangipaay ni Jesus iti pagarigan maipapan iti kasta a tao, a nangrugi a mangbangon iti torre a saanna nga umuna a kuentaen ti magastos. (Lu 14:28-30) Ni Jehova insaadna ti Israel “kas um-umsien dagiti kaarruba[na], uy-uyawen ken lalaisen dagidiay adda iti isuamin nga aglawlaw[na],” nainkalintegan a kasta, gapu iti mismo a kinasungit ken kinasukirna iti Dios, a nagbanag pay ketdi iti pannakaumsi ti nagan ti Dios iti nagtetengngaan dagiti nasion. (Sal 44:13; 79:4; 80:6; Eze 22:4, 5; 23:32; 36:4, 21, 22) Ni mammadto Elias maiparbeng a rinabrabakna ti papadi ni Baal gapu iti iyiingarda ken Jehova. (1Ar 18:26, 27) Ni Senaquerib rinurodna ni Jehova ken nagsao a sibabassawang maipapan kenkuana iti sanguanan ni Ari Ezekias ken dagiti umili ti Jerusalem. Ngem nabaliktad ti kasasaad; pannakauyaw, pannakaumsi, ken nakababain a pannakaabak ti naipagteng iti daytoy natangsit nga ari ti Asiria ken iti buyotna. (2Ar 19:20, 21; Isa 37:21, 22) Iti umasping a pamay-an, nagbalin ti Moab a puntiria ti pananguyaw. (Jer 48:25-27, 39) Dagiti nasion ti daga naglablabesda a nanguy-uyaw iti Dios, ngem katawaan ida ni Jehova ket aramidenna ida a mauy-uyaw gapu iti nakuspag nga ibubusorda iti sapasap a kinasoberanona, bayat nga apitenda ti dakes a bunga ti danada.​—Sal 2:2-4; 59:8; Pr 1:26; 3:34.

Dagiti Managuy-uyaw Kadagiti “Maudi nga Aldaw.” Ti maysa a paset ti pagilasinan a mangtanda kadagiti “maudi nga aldaw” ket “dagiti managuy-uyaw [iti literal, dagiti makisalsalip iti ay-ayam (ti panangrabrabak)] agraman ti panguy-uyawda, nga agtultuloyda maitunos iti bukodda a tartarigagay [“kadagiti bukodda a panagtarigagay iti di nadiosan a bambanag”; Jud 17, 18] ket kunkunada: ‘Sadino ti ayan daytoy naikari a kaaddana? Ay ket, nanipud iti aldaw a naturog ken patay dagidi ammami, amin a bambanag nagtultuloy nga isu latta nanipud idi panangrugi ti sangaparsuaan.’” (2Pe 3:3, 4) Nabatad a dagita a tattao saanda nga ipangag ti balakad ti Isaias 28:21, 22, a mamakpakdaar maipapan iti nakaro a peggad ti pananglais ken Jehova.

“Ti Dios Saan a Maysa a Marabrabak.” Mamakdaar ni apostol Pablo maipapan iti nakaro a peggad a naipakuyog iti pananggandat a mangrabrabak iti Dios, awan sabali, ti peggad a dumteng iti daydiay mangipagarup a dagiti prinsipio ti panangtarawidwid ti Dios ket mabalin nga umsien wenno mabalin a sibaballigi a maliklikan. Insuratna kadagiti Kristiano a taga Galacia: “Ta no ti asinoman pagarupenna nga adda pategna idinto ta awan, al-allilawenna ti bukodna a panunot. . . . Dikay payaw-awan: Ti Dios saan a maysa a marabrabak. Ta aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna; agsipud ta ti agimulmula a maipaay iti lasagna apitennanto ti panagrupsa manipud iti lasagna, ngem ti agimulmula maipaay iti espiritu apitennanto ti agnanayon a biag manipud iti espiritu.”​—Ga 6:3-8.

Ipakpakita ditoy ti apostol a ti maysa a tao saanna koma nga allilawen ti bagina iti di umiso a panangpattapatta iti bukodna a pateg, iti kasta saanna nga ikankano ti Dios ken ti Saona. Dalusanna koma ti biagna tapno magna babaen iti espiritu maitunos iti panangidalan ti Sao. No saan nga aramiden daytoy ti maysa a tao, no di ket itultuloyna ti agmula maipaay iti nainlasagan a tartarigagay, ‘aw-awatenna ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios ket maikapkapis iti panggepna’ ken tratuenna ti pammilin ti Dios kas maum-umsi. (2Co 6:1) Mabalin nga allilawenna ti bagina iti panangipagarup nga isu natalged. Nupay kasta, ti Dios ammona ti puso dayta a tao ket ukomennanto maitunos iti dayta.