TAMMUZ, II
Ti naipanagan iti maikapat a lunar a bulan iti sagrado a kalendario dagiti Judio kalpasan ti pannakaidestiero, ngem maikasangapulo dayta iti sekular a kalendario. Gapuna iti Targum ni Jonathan, ti sasao a “maikasangapulo a bulan” iti Genesis 8:5 ket naipatarus a “ti bulan a Tammuz.” Tammuz ti nagan ti maysa a didiosen ti Babilonia. (Eze 8:14) Iti rekord ti Biblia, saan a nayawag daytoy a nagan iti maikapat a bulan no di ket natukoy laeng ti bulan sigun iti bilangna iti panagsasaganad ti bulbulan. (Eze 1:1) Nupay kasta, agparang dayta a nagan iti Judio a Mishnah (Taʽanit 4:6) ken iti dadduma pay a reperensia a naaramid kalpasan ti pannakaidestiero. Ti pannakaaramat ti pagano a nagan a Tammuz kas tumukoy iti maikapat a bulan, kasta met ti pannakaaramat ti dadduma pay a nagnagan kalpasan ti pannakaidestiero, ket mabalin laeng a gapu ta nalaklaka nga aramaten dayta dagiti Judio. Laglagipen koma a naparmek idi dagiti Judio ken obligadoda a makilangen ken dumatag kadagiti ganggannaet nga agtuturay a mangiturturay kadakuada, ket maigapu itoy gagangay laeng nga usarenda ti nagan ti bulbulan nga inaramat dagitoy a ganggannaet a turay. Ti Gregorian a kalendario a maus-usar ita ket addaan bulbulan a napanaganan iti nagnagan ti didios a da Janus ken Mars, ken ti diosa a Juno, kasta met maipaay kada Julio Cesar ken Augusto Cesar, ngem kaskasdi nga intultuloy nga inaramat dayta dagiti Kristiano nga agpapaituray iti “nangatngato nga agtuturay.”—Ro 13:1.
Daytoy a bulan, Tammuz, kaibatoganna ti sumagmamano a paset ti Hunio agingga iti nasapa a paset ti Hulio, ket ngarud mangrugi bayat a pumudoten ti kalgaw. Iti daytoy a tiempo, mangrugin nga agluom ti bunga dagiti puon ti ubas.—Nu 13:20.
Iti maikasiam nga aldaw daytoy maikapat a bulan (Tammuz), giniwangan ni Nabucodonosor dagiti pader ti Jerusalem idi 607 K.K.P. kalpasan ti 18 a bulan a pananglakub. (2Ar 25:3, 4; Jer 39:2; 52:6, 7) Bayat ti simmaruno a 70 a tawen a pannakaidestiero dagiti Judio, kaugalianda ti agayunar iti maikasiam nga aldaw ti maikapat a bulan kas panglaglagip iti daytoy a pannakadadael ti Jerusalem. (Zac 8:19) Nupay kasta, kalpasan ti maikadua a pannakadadael ti Jerusalem, idi tawen 70 K.P., nangilinen ti panagayunar iti maika-17 nga aldaw ti maikapat a bulan, ti aldaw a giniwangan ti Romano a Heneral Tito dagiti pader ti templo. Awan pipiesta nga intuding ni Jehova iti daytoy a bulan.