Ipatpategyo Aya ti Tawidyo?

“Surotenyo ti talna . . . , a kitaenyo a siaannad . . . di la ket ta adda asinoman a mannakikamalala wenno saan nga agraem kadagiti bambanag a nasantuan, kas ken Esau, isu a gapu laeng iti naminsan a pannangan inlakona ti kalinteganna nga inauna nga anak.”​—HEBREO 12:14-16.

1, 2. (a) Ania ti maysa a tawid? (b) Ania a salsaludsod ti tumaud maipapan iti maysa a natan-ok a tawid?

NAPAPATAY dagiti tattao a maipaay iti dayta. Dadduma ti natay a saanda a pulos a nagun-odan dayta. Adu, a nakagun-od iti dayta, ti nangsayang iti dayta. Ania dayta? Dayta ket maysa a tawid. Ket masansan a dayta ti pamay-an a mapasamak kadagiti bambanag no adda sanikua a matawid.

² Ti Biblia saritaenna (dagiti) tawid iti 229 a daras, ket kadagiti kaaduan nga okasion, dayta tuktukoyenna ti tawid a daga wenno sanikua. Ngem, ti Sao ti Dios saritaenna met ti maysa a tawid a natantan-ok ngem ti aniaman a mabalin a maipatawid iti maysa a testamento. Ket ti kasta a nakatantan-ok a tawid ti mabalin a magun-odanyo no dikay tagtagibassiten dayta. Ania daytoy a tawid? Siasino ti mangipaay iti dayta? Apay a dadduma ti makapukaw iti dayta? Kasano a maipakitatayo ti panangapresiartayo iti dayta?

Ania ti Tawid?

3. Ania ti Nakristianuan a tawid, ken siasino ti manangipaay iti dayta?

³ Idi a dagiti Judio idiay Antioquia dida inawat ti mensahe ni apostol Pablo a maipaay iti pannakaisalakan, nagturong kadagidiay saan a Judio, “dagidiay manipud kadagiti nasnasion.” “Nagragsakda ket indaydayawda ti sao ni Jehova, ket namatida amin dagidi natudingan iti biag nga agnanayon.” (Aramid 13:45-48) Wen, ti tawid isu ti agnanayon a biag. Para kadagiti sumagmamano dayta kaipapananna “ti di agrupsa ken di namulitan ken di agkupas a tawid . . . kadagiti langlangit.” Siasino ti manangipaay? “Ti Dios ken Ama iti Apotayo a ni Jesu-Kristo,” kinuna ni Pedro.​—1 Pedro 1:3, 4.

4. Ania a tawid ti mabalin a magun-odan ti kaaduan iti sangatauan?

⁴ Ngem ti ngay kaaduan iti sangatauan nga awanan iti nailangitan a namnama? Ti tawidda mabalin a ti naan-anay a biag kas paset iti “baro a daga,” maysa a baro a sosiedad dagiti tattao a nasubbot babaen iti daton ni Jesu-Kristo. Daytoy itukonna ti posibilidad iti biag nga agnanayon iti nabalbaliwan, awan mulitna a planeta. (Apocalipsis 11:18; 21:3, 4; Juan 17:3) Tarigagayanyo kadi ti manginanama iti dayta a kas tawid? No in-inanamaenyon dayta, pudno kadi nga apresiarenyo dayta?

Panangtagibassit ken Panangapresiar iti Kalintegan ti Kina-inauna

5, 6. (a) Siasino da Esau ken Jacob? (b) Ania ti naisangsangayan maipapan iti tawidda, ken siasino ti nangnangruna a magunggonaan?

⁵ Tapno nasaysayaat ti pannakaawattayo iti daytoy a banag a panangapresiar iti tawid, repasuentayo iti apagkanito ti ulidan iti dua nga agkabsat. Ti maysa addaan ti dakdakkel a panangapresiar kadagiti naespirituan a bambanag, ket ti sabali napukawna ti panangapresiarna iti kasta ket kas banagna napukawna ti nakapatpateg unay a tawid. Dagitoy isu da Jacob ken Esau, dagiti singin nga annak a lallaki ti Hebreo a patriarka a ni Isaac.

⁶ Ti apoda a lakay a ni Abraham natay idi dagitoy agtawenda iti 15 años. Ti material a tawidda nga imbatina iti anakna a ni Isaac ramanenna ti dakkel nga arban dagiti an-animal ken maysa a talon a sadiay masarakan ti rukib a pakaitabonan ti pamilia. (Genesis 25:5-10) Nupay kasta, ti ad-adda a napateg a paset iti tawid saan a ti sanikua wenno ti aniaman a banag a makita. Isu ti kari nga inaramid ni Jehova ken Abraham ket kalpasanna inulitna ken Isaac: “Ket iti putotmo mabendisionanto iti isuamin dagiti nasnasion ti daga.” (Genesis 22:18; 25:24-26; 26:2-5) Daytoy ipalgakna a ti Mesias, kinapudnona ti naikari a “kaputotan” iti Genesis 3:15, ti agtaud iti linea ti kaputotan ni Abraham iti masanguanan a petsa. Agsipud ta ni Esau isu ti inauna kadagiti singin, iti ipapatay ti amana, ni Isaac, isu ti addaan iti legal a kalintegan iti daytoy a kari, agraman ti doble a bingay iti sanikua. Itan ti saludsod ket, Inapresiarna kadi ti tawidna?

7. Kasano a ni Esau ken ni Jacob nagduma ti panangapresiarda ken personalidadda? (Genesis 26:34, 35; 28:6, 9)

⁷ Bayat ti panagdakkel dagiti singin, nadlawen dagiti nagduma a personalidadda. Ni Esau, nagbalin a nalaing a mangnganup, “maysa a tao ti away,” ngem ni Jacob “maysa a di-natulawan a lalaki,” a “nagtataeng kadagiti sapsapaw.” (Genesis 25:27, The Jerusalem Bible; New World Translation; The New English Bible) Maysa nga aldaw idi a ni Jacob nagluto iti guisado, ni Esau dimteng a naggapu iti away a nabannogan idi ken mabisin. “Ket ni Esau kinunana ken Jacob: ‘Dawatek kenka, nga ikkannak iti kanek ita guisado​—a nalabaga, ta sikakapsutak!’”​—Genesis 25:30.

8. Ania a nakaskasdaaw a singasing ti inaramid ni Jacob iti kabsatna, ken kasano ti panagtignay ni Esau?

⁸ Iti daytoy a punto ni Jacob nangaramid iti nakaskasdaaw a singasing iti kasinginna, a kunkunana: “Ilakom kaniak ita nga umuna ti kina-inaunam!” (Genesis 25:31) Dawdawatenna ti tawid ni Esau a maisukat iti maysa a malukong a guisado! Pagarupenyo kadi a ni Jacob addaanto iti dakdakkel a namnama iti panagballigi iti kasta nga urnos iti pannakisinnukat? Nalawag a pinanunotna nga adda. Apay? Agsipud ta ammona dagiti kababalin ti kabsatna a lalaki ken dagiti panangipategna. Nagbiddut kadi? Ni Esau, a nalawag nga impangpangrunana ti pisikal a kasasaadna, simmungbat: “Adtoy ngangnganiak matay; ket ania ti pakaipaayanna kaniak ti saguday ti pannakaiyanak?”​—Genesis 25:32, NE.

9. Kasano ti takder ni Esau no maidilig iti kabsatna no maipapan iti tawid?

⁹ Ti panaglako napatalgedan babaen iti maysa a sapata, ket ni Jacob intedna ken kabsatna ti tinapay ken ti guisado a lentihas. Ket ni Esau nangan ket timmakder “ket napan iti dalanna.” Kalpasanna ti rekord nalawag ti panagkunana: “Kasta ti di panangipateg ni Esau ti saguday ti pannakaiyanakna.” (Genesis 25:33, 34, NE) Iti kasupadina, impatpateg unay ni Jacob ti saguday ti pannakaiyanakna! Saanna nga ag-aguman ti sanikua​—maysa a talon a pakaitabonan ken dadduma nga an-animal. Tarigagayanna ti kari iti Mesianiko a kaputotan a dumteng iti kaputotanna. Tarigagayanna ti naespirituan a tawid.​—Idiligyo iti Mateo 6:31-33.

Isukatyo Kadi ti Tawidyo?

10. (a) Ania a makapainteres a komento ti inaramid ni Pablo maipapan ken Esau? (b) Ania ti pakainaigan ti pannakikamalala ken ti panangisukat ni Esau iti sagudayna iti pannakaiyanak?

¹⁰ Agarup 19 a siglon ti napalabas, ni apostol Pablo inusarna ti ulidan ni Esau a mamakdaar kadagiti immuna a Kristiano, a kunkunana: “Surotenyo ti talna kadagiti isuamin, . . . a kitaenyo a siaannad di la ket ta adda siasinoman a tao a maiyadayo iti parabur ti Dios; . . . di la ket ta adda asinoman a mannakikamalala wenno saan nga agraem kadagiti bambanag a nasantuan, kas ken Esau, isu a gapu laeng iti naminsan a pannangan inlakona ti kalinteganna kas inauna nga anak.” Apay a ditoy innaig ni Pablo ti mannakikamalala kadagiti tigtignay ni Esau? Agsipud ta ti kaadda iti kapanunotan ni Esau ti mabalin a mangiturong iti saan a panangapresiar kadagiti sagrado a bambanag ket kalpasanna iti ad-adda pay a nakaro a panagbasol, kas iti pannakikamalala.​—Hebreo 12:14-16.

11. Ania ti napasamak kadagiti dadduma a Kristiano iti moderno a tiempo?

¹¹ Maallukoykayo kadi no maminsan a mangisukat iti Nakristianuan a tawidyo, ti biag nga agnanayon, a maipaay kadagiti bambanag nga aglabas kas iti ‘sangamalukong a guisado a lentihas’? Dakayo kadi, a nalabit dikay ipagpagarup, laisenyo dagiti “sagrado a bambanag”? Kas pangarigan, iti nabiit pay a tiempo dadduma a Kristiano ti nagbalin a biktima iti moderno a moral a kinalulok. Kasla addaanda iti saan a makaan-anus a tarigagay ni Esau a mangpennek iti pisikal a pagayatanda. Kas ti kinunana ken Jacob: “Dawatek kenka, ikkannak ti guisado a nalabaga,” saan kadi, a kunkunaenda: ‘Darasem! Apay nga urayem pay laeng ti nadayaw a panagasawa?’​—Genesis 25:30; idiligyo ti Genesis 34:1-4.

12. (a) Kasano a dadduma saanda nga impakita ti panangapresiarda kadagiti sagrado a bambanag? (b) Nupay kasta, ania a tignay ti innala dagiti dadduma?

¹² Gapuna ania ti napasamak? Ti tarigagay iti seksual a pannakapnek iti aniaman a gatad ti nagbalinen a ‘malukongda iti guisado a lentihas.’ Kas banagna, linaisda dagiti sagrado a bambanag, agraman ti pannakilangenda ken Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo. Tinagibassitda ti kinatarnawda, ti kinamatalekda ken ti kinadalusda. Dinadaelda ti tawidda. Nupay kasta, dadduma kadagitoy kalpasanna ti natignay iti pudpudno a panagbabawi ket nalawag a nagun-odanda manen ti nasayaat a takderda iti Dios.​—Idiligyo ti Salmo 51.

Apay a Dadduma Natnagda?

13. Aniada a bambanag ti mabalin a mangpakapuy iti naespirituan a panangipategtayo?

¹³ Ania ti mangpataud kadagitoy nga immoral a pagannayasan? Mabalin kadi a dagitoy a tattao pinalubosanda dagiti naespirituan a panangipategda a kumapuy? Adu a bambanag ti mabalin a nasikap a mangpakapuy iti kapanunotantayo​—dagiti gagayyem ken kakabagian a di mangawat kadagiti prinsipiotayo, uray pay dagiti nakapuy iti naespirituan a tattao iti kongregasion, ti nalulok nga aglikmut iti pagtrabahuan, ti mapagduaduaan a panaglinglingay ken panagbasa, ti di umiso a pakaikabilan iti panagsapul iti ayat ken panangipateg manipud kadagiti di manamati. Amin dagitoy ket bambanag a mabalin a mangiturong iti immoralidad. Mabalin kadi nga aniaman kadagitoy apektaranna ti panangipategyo itan?​—2 Corinto 6:14; 2 Tesalonica 3:6.

14. Ania a peggad ti adda iti dadduma a modemo a panaglinglingay?

¹⁴ Kas pangarigan, masarakanyo kadi ti bagiyo nga agbuybuya iti telebision wenno sine a mangipalubos ken uray pay mangparang-ay iti immoralidad? Masapul nga aminen a dagitoy a pelikula ti makaparagsak iti managbasol a lasag​—kas iti alikuno a mangsusop iti saan a managsiput. Dagitoy mabalin nga addaanda iti nasikap nga epekto iti kapanunotan. Daytoy ti nalawag a makita iti nabileg nga impluensia dagiti homoseksual iti lubong iti panaglinglingay. Nakapatauddan kadagiti pelikula ken pabuya a mangikalintegan iti homoseksualidad. Kas banagna, ti dati a maibilang idi a seksual a kinarugit, ti makaparagsaken kas “maysa a maisukat nga estilo iti panagbiag”! Ti kasasaad a dineskribir ni apostol Pablo nagtenganen: “Nga idinto a napukaw ti amin a riknadan inyawatda ti bagida iti kinaderrep, tapno aramidenda a siaagum ti amin a kinarugit.”​—Efeso 4:19; 1 Corinto 6:9-11.

15. Kasano a maliklikanyo dagiti pagdaksan iti immoralidad?

¹⁵ Ania ti solusion? Umadayokayo manipud iti “panaglablabes iti kinadakes”! Namalakad ti Biblia: “Sapulenyo ti naimbag, a saan nga iti dakes . . . Guraenyo ti dakes, ket ayatenyo ti imbag.” Ket, adda sadiay ti pudpudno a pakasubokan​—aktibo a pananggura iti dakes.​—1 Pedro 4:4; Amos 5:14, 15.

16. Ania a pagalagadan ti impaay ni Pablo a maipaay kadagiti Kristiano?

¹⁶ No adda kadatayo ti panunot ni Kristo, saantayo kadi a mariribukan maipapan iti di nainkalintegan a kinaranggas, nakaro a kinadakes ken nalabes nga immoralidad a naiparang kadagiti kaaduan a paglinglingayan ita? Pudno, ania koma ti pagalagadantayo? Sumungbat ni Pablo: “Kamaudiananna, kakabsat, dagiti aniaman a bambanag a napudno, dagiti aniaman a bambanag a nadayaw, dagiti aniaman a bambanag a nalinteg, dagiti aniaman a bambanag a nadalus, dagiti aniaman a bambanag a makaay-ayo, dagiti aniaman a bambanag a naimbag ti damagda, no adda aniaman a kinasingpet, ken no adda aniaman a kinadayaw, panunotenyo dagitoy a bambanag.”​—Filipos 4:8.

17. (a) Ania ti pornograpia? (b) Kasano a dagiti dadduma namulitan dagiti panunotda? (c) Ania ti nainsiriban a dalan?

¹⁷ Sigurado nasaysayaat ken nataltalged ti agtungpal iti kapanunotan ti apostol. Daksanggasat ta dadduma ti ‘nagtultuloy a mangpampanunot’ kadagiti pornograpiko a TV, sine ken literatura.a Kas banagna, minulitanda dagiti pampanunot ken puspusoda iti immoralidad ken seksual a kinalulok. Anian a nasaysayaat koma ti panangiyaplikarda iti balakad ti apostol: “Kakabsat, saankay nga agub-ubingan iti pannakaawat [kadagiti naespirituan a bambanag], ngem iti kinadakes kasla kay la koma ubing”!​—1 Corinto 14:20.

Kasano a Parang-ayentayo ti Panangapresiartayo?

18. Ania ti mabalin nga agserbi a salaknib ken mabalin a makatulong kadatayo a mangapresiar kadagiti sagrado a bambanag?

¹⁸ Ti nasinged a pannakilangen kadagiti dadakkel ti maysa ti mamagbalin iti maysa a managpanunot iti ayatda ken prinsipioda, isu a mamagbalin iti maysa a saan a mangupay iti pamiliana. Pudno met daytoy iti pannakilangentayo ken Jehova. Ngem kasano a pabilgentayo dayta a pannakilangen? Babaen iti nasinged a panangammo iti Dios. Ti napasnek a personal a panagadal iti Sao ti Dios tulongannatayonto a mangammo ken mangayat kenkuana a naimbag tapno maliklikantayo ti aniaman a pannakasulisog. Kas inyebkas ni David idiay Salmo 23, kanayonto a mariknatayo a ti Pastortayo ni Jehova, adda kadatayo. Anian a kinamaag ti mangaramid iti dakkel unay a biddut no adda iti asidegtayo ti Pastortayo!​—Hebreo 4:13.

19, 20. (a) Aniada a dua a parparikut ti adda maipapan iti personal a panagadal? (b) Apay a kasla adda basbassit a tiempo itan a maipaay iti personal a panagadal?

¹⁹ Nupay kasta, addada dua a kangrunaan a parikut. Umuna, para kadagiti adu, ti personal a panagadal ket maysa a dadagsen. Gapu iti saan a nasayaat a sistema ti edukasion, adu a tattao ita ti marigatan nga agbasa. Kadakuada, ti panagadal maysa a panangikagumaan. Ngem aniaman a banag iti biag nga addaan iti manayon a pateg ramanenna ti panangikagumaan. Saan kadi ngarud a napateg ti panangikagumaan a mangammo ken Jehova, ti Soberano nga Apo iti uniberso, ti Amatayo ken Dios iti di-kaikarian a kinamanangngaasi?​—Mateo 6:9; Santiago 4:8.

²⁰ Ti maikadua a parikut ket kasla ti kinakurang ti tiempo a maipaay iti personal a panagadal. Ket ti 30 wenno 40 a tawtawenen a napalabas kasla adda tiempo​—tiempo ti pannakisarita, ti panagbasa, ti panagsurat kadagiti sursurat, ti panagpasiar kas maysa a pamilia, ti panagmennamenna. Apay a nagbalbaliw dagiti bambanag? Maysa a porma iti implasion ti nangapektar iti tiempotayo. Iti pudpudno a termino ti maysa nga aldaw masansan ket saanen a katupag ti 24 nga oras. Apay? Agsipud ta maysa a “mannanakaw” ti nakastrek kadagiti adu a pagtaengan ket innalana dagiti adu a napapateg a tiempo. Mabigbigyo kadi dayta a “mannanakaw”? Wen, dayta ti telebision, nga addaan kadagiti makaparalisado nga impluensia. Maysa a panagadal ipamatmatna a “ti promedio nga Americano a pamilia agbuya iti telebision iti 7 nga oras ken 22 a minutos iti inaldaw.” Dayta ti ngangngani kakatlo iti maysa nga aldaw! Iti promedio, mano nga oras ti mabusbusbosyo iti panagbuya iti TV iti tunggal aldaw? Inaldaw, iti agliklikmut ti lubong, binilion a napapateg nga oras iti biag ti mapukaw bayat a dagiti tattao agmulenglengda iti sanguanan ti TV. Pudno, dadduma a programa ti nadalus, makalinglingay wenno edukasional. Ngem uray dagitoy ket makabusbos iti tiempo. Makaawis a naimbag ti panangallukoy ti TV.

21. (a) Ania a parikut ti adda kadagiti dadduma? (b) Ania ti pagarupenyo a solusion?

²¹ Kasano a maliklikan dagiti Kristiano ti matakawan babaen iti daytoy a “mannanakaw”? Babaen laeng iti nainget a panangimaton iti tiempo. Limitaranyo iti tiempo a panagbuyayo iti TV. Ikeddengyo dagiti bambanag nga iyun-una​—dagiti tattao ken pannakilangen napatpategda ngem ti TV. Kas pangarigan, marurodkayo kadi ti idadagas dagiti bisita bayat ti pannakaipabuya ti paboritoyo a pabuya iti TV? Ket masarakanyo kadi a narigatyo nga iddepen ti TV, no ti programa ket makariro wenno dakes? Ngarud addaankayo ti parikut.​—1 Corinto 9:24-27.

22. Kasano a gundawayantayo ti tiempo a panagbuya iti TV a maipaay kadagiti dadduma a panggep?

²² Ania dagiti praktikal nga addang a mabalinyo nga alaen tapno gundawayanyo dagitoy a napateg nga or-oras a maipaay iti personal a panagadal ken pannakilanglangen? Siputanyo dagiti programa a maikari a buyaen ti maysa a Kristiano ket buyaenyo laeng dagitoy no awan ti napatpateg pay a banag nga aramiden. Dadduma ti nangala pay iti nakarkaro nga addang​—awan a pulos ti TV iti pagtaengan! Dayta ket maysa a personal a pangngeddeng. Ngem pudno a saanda a napanglaw iti naespirituan gapu iti kaawan iti telebisionda.​—Efeso 5:15, 16.

23, 24. Aniat’ mabalintayo nga aramiden a mangipakita iti pudno a panangapresiar iti tawidtayo? (Hebreo 11:26)

²³ Ania, ngarud, ti mabalintayo nga aramiden no kayattayo a taginayonen ti napateg a tawidtayo ket saantayo nga ilako a maipaay iti ‘sangamalukong a guisado a lentihas’? Siguraduenyo dagiti ad-adda a napatpateg a bambanag iti Nakristianuan a panagbiag. Ikeddengyo dagiti maiyun-una a bambanag ket agtalinaedkayo kadakuada. Surotenyo a sigaganetget ti pananggun-od iti sagut a biag nga agnanayon, kas iti inaramid ni apostol Pablo ‘a sipipinget a nagturong iti kalat maipuon iti gunggona iti natan-ok a panangawis.’ Kas ken Jacob, ipakitayo ti nauneg a panangapresiar iti tawidyo. Kas ken Moises, ‘sigaganetget a kitkitaenna idi ti gunggona.’​—Filipos 1:9, 10; 3:13, 14; Hebreo 11:24-26.

²⁴ Kasano ti panangtignaytayo kadagiti bagbagitayo a mangaramid amin iti dayta? Babaen iti napinget a panagadal iti Biblia. lyaplikaryo dayta iti inaldaw a panagbiagyo. Kanayon nga agatenderkayo kadagiti Nakristianuan a gimgimong ket agimdengkayo a naimbag bayat ti kaaddayo sadiay. Ayatenyo ti kinalinteg ken guraenyo ti dakes. Saan, dikay laisen ti tawidyo tapno penken ti dadduma a naganetget a nainlasagan a tarigagay. Ti tawidyo, ti biag nga agnanayon, adayo a napatpateg ngem ti aniaman a ‘sangamalukong a guisado a lentihas,’ aniaman a moderno-aldaw a porma dagitoy!​—Hebreo 10:24, 25; 12:12-16.

[Dagiti Footnote]

Malagipyo Kadi?

◻ Ania ti Nakristianuan a tawid?

◻ Kasano ti panangtagibassit ni Esau ti saguday ti pannakaiyanakna?

◻ Ania a peggad ti adda kadagiti Kristiano ita maipapan iti tawidda?

◻ Iti ania a nagduduma a pamay-an a maparang-aytayo ti panangapresiartayo?

[Ladawan iti panid 11]

Isukatyonto kadi ti tawidyo a maipaay iti ‘sangamalukong a guisado a lentihas’?