Armagedon​—Ti Dina Kaipapanan

Ti papananyo ket maysa nga ababa laeng a panaglugan manipud Haifa. Iti sidong ti narangrang nga init ti Makintengnga a Daya, sipapartakto nga agturong ti luganyo nga agpaabagatan a mangsursurot iti agsikko-sikko a Karayan Kishon agingga nga umakikid ti lobong. Babaen iti ilalasat iti akikid a baet ti nakangatngato a bambantay Carmelo ken dagiti turturod ti Galilea agabantekayo agingga a giddato manglukatto ti lobong iti sanguananyo iti maysa a nalawa, a plastado a kasla plato​—ti Patad ti Esdraelon. Dakayonto ti agluglugan idiay makin-abagatan a deppaar ti patad inton ti matayo makitananto ti maysa a turod nga addaan iti di natural a napatad a tuktok ti plastado a disso. Daytoy ti adda a birbirukenyo! Ti turod, ti Megiddo, ti naggapuan ti sao nga Armagedon.

TI ARMAGEDON ket naabbungotan iti misterio ken di umiso a kapampanunotan. Dagiti idea maipapan iti kaipapananna ti aglaplapusanan. Ti sao nga Armagedon, nupay kasta, ket naadaw manipud Har–Magedon, wenno Bantay ti Megiddo.a Daytat’ maysa a sao iti Biblia a masarakan idiay Apocalipsis 16:16, a kunana: “Ket inurnongda ida amin idiay disso nga iti Hebreo Har–Magedon [wenno, Armagedon].”

Asinoda dagiti naurnong idiay Armagedon ken apay? Ti Apocalipsis 16:14 ti sumungbat: “Dagiti ar-ari ti amin a mapagnaedan a daga” naur-urnongda “iti gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.”

Dagidiay a sungbat ti mangpataud ti adu pay a sabsabali a salsaludsod. Iti siasino ti pakigubatan “dagiti ar-ari,” ken iti ania nga isyu? Sadino ti pagdadangadanganda? Agusardanto aya kadagiti nuklear nga ig-igam? Mabalin aya a malapdan ti gubat? Kinapudnona, ania aya ti Armagedon?

Saan a Maysa a Geograpiko a Disso

Saan a mabalin a ti Armagedon ket maysa a geograpiko a lugar. Awan aktual a bantay nga addaan ti kasta a nagan​—numan pay adda iti maysa a turod a maaw-awagan Megiddo agingga iti daytoy nga aldaw. Ti pudpudno a kaipapanan ti Armagedon ti addaan anniniwan a mangisubli kadatayo iti historia ti panagbabakal a naisentro iti dayta a lugar ti Megiddo.

Ti Megiddo ket isu ti lugar ti sumagmamano kadagiti nasaem unay ket makaikeddeng a panagbabakal iti historia ti Makintengnga a Daya. Nangrugi amin dayta bayat ti maikadua a milenio K.K.P. idi nagballigi ti agturay ti Egipto a ni Thutmose III a maibusor kadagiti agturay iti Palestina ken Siria, ket nagnatnat dayta kadagiti adu a siglo agingga iti tawen 1918 idi a ti Briton a field marshal a ni Vizconde Allenby pinarukmana dagiti Turko.

Ngem ti napatpateg pay kadagiti estudiante ti Biblia, naimatangan ti Megiddo dagiti naranga a panagbiktoria dagiti buybuyot nga Israelita iti sidong ti panangidaulo ni Ukom Barac a maibusor iti mannakabalin a buybuyot dagiti Cananeo ni Ari Jabin nga indauloan iti pangulo ti pannakigubatna a ni Sisera. Bimmallaet ni Jehova ket impaayanna dagiti Israelita iti agdindinamag a panagballigi.​—Oc-ocom 4:7, 12-16, 23; 5:19-21.

Gapuna, ti Armagedon ti nangrugi a maaddaan ti langa ti nakapatpateg a panagdadangadang, a maysa laeng ti nalawag a mangabak.

Saan a Gubat ti Nagbaetan dagiti Naindagaan a Nasnasion

Ti isyu a nanglikmut iti bakal ti Armagedon​—ti sangalubongan a kinaturay​—isu ti naindaklan nga isyu wenno salisal itatta. Ngem, numan pay dua dagiti agbimbinnusor a dadakkel a pannakabalin ti agin-innagaw ita a maipaay iti sangalubongan a panangdominar, ti Armagedon ket saanto a maysa a sangalubongan a gubat, a mangipasango iti maysa kadagitoy a maibusor iti sabali. Pudno, ti lubong ti adda iti kanginginaan unay ken nabara a panaglulumba iti armas iti amin a historia, a nangtignay iti daytoy a komento manipud India Today: “Amin daytoy ti mangidurduron iti planeta a nakabutbuteng nga agngangabit iti Armagedon​—ti ultimo a gubat kadagiti nasnasion.” Ngem impamatmat ti Apocalipsis 16:14 a “dagiti ar-ari ti amin a mapagnaedan a daga” ti nangbuangayda iti sangsangkamaysa a kasasaad “iti gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.”

Gapuna, ti Armagedon ket saan a maysa a gubat ti tao. Daytat’ gubat ti Dios. Ti Armagedon dinanto masarakan nga amin dagiti naindagaan a nasnasion sangsangkamaysa a makibakal ‘kadagiti buybuyot ti langit’ iti sidong ti namilitariaan a panangidaulo ti “Ari dagiti ar-ari ken Apo dagiti ap-appo,” ni Kristo Jesus. Isu ti nainkalintegan nga agturay iti lubong agsipud ta ti Dios met “inkabilna dagiti amin a bambanag iti babaen dagiti saksaka [ni Kristo].”​—Apocalipsis 19:14, 16; Efeso 1:22.

Saan a Maysa a Nuklear nga Uram

Agpaay kadagiti adu a tattao, ti nuklear a gubat ket nakaam-amak unay a panunoten. Maysa a nagtipon a panagsirarak idi 1983 babaen kadagiti 40 a sientista pinattapatta nga iti interamente a gubat nuklear kakatlo aginggat’ kagudua ti intero a populasion ti lubong ti agsagaba ti insigida nga ipapatay. Ti reportda a naipablaak a magasin a Science, ti nangipadles ti maysa a nakaal-alingget a masakbayan nga agpaay kadagiti makalasat. Daytat’ namakdaar: “Iti aniaman a naindaklan a panagsinnukat a nuklear iti nagbaetan dagiti dadakkel a pannakabalin, dagiti sangalubongan a panagbalbaliw ti aglikmut ti supisienten a mangpataud ti pannakaikisap ti kadakkelan a paset dagiti mulmula ken biag dagiti an-animal ditoy Daga. Iti dayta a pasamak, ti posibilidad ti pannakaikisap ti Homo sapiens ti saan a mailaksid.”

Ipalubosto aya ni Jehova a Dios a Mannakabalin-amin ti kasta a nakabutbuteng a banag? Saan! Saanna a pinarsua ti daga “nga awan mamaayna,” no di ket impatalgedna kadatayo, a dayta ti “binukelna tapno mapagtaengan.” (Isaias 45:18) Inton Armagedon ti Dios “iyegnanto iti pannakadadael dagidiay mangdaddadael ti daga,” a saan ket a dayta iti kissetenna babaen iti nuklear nga uram.​—Apocalipsis 11:18.

Saan a Maysa nga Agtultuloy a Gubat iti Nagbaetan ti Naimbag ken Dakes

Patien dagiti sumagmamano a pangulo a relihiuso ti Armagedon ket maysa nga agtultuloy a panagsalisal iti nagbaetan dagiti puersa ti naimbag ken dakes, numan pay daytat’ iti sangalubongan wenno iti panunot laeng. “Ti Armagedon ti mapaspasamak iti sumagmamano a paset ti lubong iti tunggal aldaw,” kuna ti maysa a komentario ti Biblia. Kasano a kastoy idinto nga inkari ti Biblia a ti Armagedon ket mangyeg ti napartak a pannakadadael amin dagiti managdakdakes a nasnasion ken tattao? Ni Kristo, kas Ari a pinulotan ti Dios inton Armagedon, “rumekennanto ida iti pang-or a landok, a burakennanto ida a kasla ti [panangburak] iti banga ti agdamdamili.”​—Salmo 2:9; kitaenyo met ti Proverbio 2:21, 22; Apocalipsis 19:11-21.

Saan a Maysa a Pannakarpuog ti Ekonomia ti Lubong

Dagiti kapipigsaan a gobierno ti lubong pagbutbutnganda a ti saan a pannakapagbayadto ti Maikatlo a Lubong ti utangda iturongnanto ti sangalubongan a kasasaad ti ekonomia iti ibagbaga ti magasin a Business Life nga “Ekonomiko nga Armagedon.” Ti pannakarpuogto dagiti institusion ti panagibanko ti lubong ti agpaypayso a nakabutbutengto, ngem daytat’ saanto nga Armagedon. Ti Armagedon ti Biblia ket maysa a sangalubongan a situasion a ramanennanto ti gubat, saan nga iti ekonomia. Inladawan dayta ni mammadto a Jeremias kadagitoy nalalawag a termino: “Ni Jehova addaan suppiat kadagiti nasnasion. Isu sumrekto iti panangukom iti amin a lasag. No maipapan kadagiti nadangkok iyawatnanto ida iti kampilan.”​—Jeremias 25:31.

Saan a Gubat Idiay Makintengnga a Daya

“Dumtengto ti tiempo, a ti maudi a gubat mapasamakto idiay Makintengnga a Daya,” inkaskasaba ti agdindinamag ti lubong a manag-ebanghelio a ni Billy Graham. Iti daytoy a banag, iyal-allingagna ti panangmatmat ti adu kadagiti narelihiusuan a kapatadanna. Patien met ni Graham a ti Armagedon ti mabalin a maitantan. “Patiek met a ti lubong ket agturturong itan iti Armagedon,” kunana, “ket malaksid nga adda iti naespirituan a panagriing ket agsublitayo iti Dios, sangsanguen ti lubongen ti Armagedonna iti daytoy a dekada.”

Ti disso ti Megiddo ket saanna a marugian a laonen amin “dagiti ar-ari ti daga ken dagiti buybuyotda.” (Apocalipsis 19:19) Gapuna, saan aya a daytoy ti di mangipalubos ti aniaman a pannursuro a pundamentalista a ti Armagedon ket agbalinto a sanglubongan a gubat a naiseksekda amin iti daytoy literal a patad ti Megiddo? Impamatmat ni mammadto Jeremias a ti Armagedon ket saklawennanto uray dagiti “kaadayuan a pungto ti daga” ken dagiti mapapatay ti makitananto “manipud iti maysa a pungto ti daga agingga met laeng iti sabali a pungto ti daga.”​—Jeremias 25:32, 33.

Ket yantangay ti Armagedon kaipapananna “ti gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin,” awan asinoman a makalapped iti dayta. Awan maaramidan dagiti tattao a mangitantan iti dayta. Ni Jehova nangikeddeng ti “naituding a panawen” a maipaay iti panangrugi ti gubat. “Umayto a di agbayag.”​—Apocalipsis 16:14; 11:18; Habacuc 2:3.

Pakaibatayan ti Namnama

Ti Armagedon ket saan a maysa a pagbutngan dagiti tattao nga agayat iti kinalinteg. Iti kasunganina, dayta ketdi ti pakaibatayan ti namnama. Kuna ti Biblia: “Ket nakitak ti langit a silulukat, ket, adtoy! ti maysa a kabayo a puraw. Ket daydi nagsakay kenkuana managan idi ti Matalek ken Napudno, ket maipuon iti kinalinteg mangukom ken agaramid iti gubat.” (Apocalipsis 19:11) Ti gubat ti Armagedon punasennanto a nadalus ti daga manipud amin a kinadakes ken iwayaannanto iti pannakaisubli kadagiti nalinteg a kasasaad.​—Isaias 11:4, 5.

Iti nasurok itan a sangagasut a tawtawen, ti timek dagiti Saksi ni Jehova ti mangmangngegan a mangiwarwaragawag iti masanguanan a panagballigi ti Dios a maibusor kadagiti narugit, di managpasakop nga agturay daytoy a sistema. Nangnangruna nanipud idi tawen 1925 dagiti Saksi ti addaanen ti nalawag a panangmatmat no ania ti Armagedon ket madida a kayat ti agulimek maipapan iti dayta. Ti tarigagayda isut’ panangtulong kadagiti tattao nga agbalin a makalasat iti Armagedon, saan ketdi a mapapatay iti dayta. Gapuna igunamgunamda kadagiti amin nga agdengdengngeg a suroten ti pammagbaga ti Joel 2:31, 32, a “dumteng ti dakkel ken nakakigkigtot nga aldaw ni Jehova,” ket innayonna pay: “Uray siasino nga umawagto iti nagan ni Jehova maisalakanto.”

Kaskasdi, dadduma, ti mabalin nga agpanunotda pay: Numan pay ti Armagedon ket sangalubongan ti saklawenna, mangruginto aya dayta idiay Makintengnga a Daya? Kasano a ti Dios ti ayat ipalubosna ti Armagedon? Ti kadinto pudpudno a talna sumaruno iti Armagedon? Basaenyo dagiti sumaganad a tallo a ruar Ti Pagwanawanan, ta sungbatannanto dagita a salsaludsod.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 6]

Ania ti Armagedon?

Ti Armagedon ket SAAN a. . .

◆ maysa a geograpiko a lugar

◆ maysa a gubat dagiti nasnasion

◆ maysa a nuklear nga uram

◆ maysa a sangalubongan a pannakarba ti ekonomia

◆ maysa a panagsasalisal iti nagbaetan ti naimbag ken dakes

◆ maysa a gubat idiay Makintengnga a Daya

Ti Armagedon KET. . .

◆ maysa a sangalubongan a situasion a sadiay amin dagiti naindagaan a nasnasion makigubatdanto a maibusor ti Anak ti Dios, ni Kristo Jesus, ken dagiti angheliko a buybuyotna iti “gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin”

[Ladawan iti panid 4]

[Ladawan iti panid 7]

Inton Armagedon ti Ari ti Dios, a ni Jesu-Kristo, ‘burakennanto amin dagiti managdakdakes a nasnasion iti sarukod a landok, kas panangburak ti banga ti agdamdamili.’​—Salmo 2:9.