“Dagiti Legal nga Isyu iti Medisina a Panangyalison”

“TI KABIBIITAN pay unay, ken mainanama a kapepeggadan a sakit iti maikaduapulo a siglo, AIDS.” Kasta ti panangiladawan ni Dr. L. A. Laskey (Senior Scientist, Genentech Corp.) a nangiturong iti maysa a kumperensia idi Setiembre 19-20, 1985, idiay Washington, D.C., E.U.A.

Nalabit ammoyon a ti AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) nainaigen kadagiti produkto ti dara ken kadagiti panangyalison. Ti naiyimprenta a programa kastoy ti panangibagana:

“Awan maymaysa a pakaseknan iti salun-at iti pakalaglagipantayo a nangpataud iti kasta unay a diskusion ken panagbuteng iti kaaduan iti publiko. Dagiti kaso ti AIDS ti mabalin nga agdoble iti sumaganad a tawen, ken sangamilion nga Americano [ken dagiti din mabilang kadagiti dadduma a dagdaga] ti mabalin a naapektaran. Ngarud, ti mainanama a legal a sungsungbatan nga agtaud iti AIDS, ket dakkel.”

Agangay 200 a dodoktor, abogado, ken dagiti kamkameng dagiti banko ti dara ti nagtataripnong a maipaay iti kumperensia maipapan “Dagiti Legal nga Isyu iti Medisina a Panangyalison.” Ti trabaho wenno karera ti kaaduan kadagitoy naisinggalut iti panangyalison iti dara. Ngem dadduma kadagiti Saksi ni Jehova ti timmabuno met. Palubosandakami a mangiranud kadakayo kadagiti panagadaw manipud kadagiti impanayag dagiti agpalpalawag.

Dagiti kangrunaan a pakaseknan isu ti risgo a panangisaknap iti AIDS babaen iti dara ken dagiti legal a risgo para kadagidiay gapu iti industriada agkolektada, agisaganada, wenno agilakoda iti dara. Daytoy naud-udi a pakaseknan ti nalawag manipud iti immuna a palawag maipapan iti ‘organisasion, panangtaming, ken pagalagadan iti sistema a panagibanko ti dara.’ Dayta a pagalagadan, kuna ni Dr. P. J. Schmidt, ti nangrugi nanipud pay 1600’s. Ni Denis a mangngagas a Pranses ti nairaman iti “historia iti immun-una a darum iti di umiso a panangagas babaen iti panangyalison,” gapu iti panangiyalisonna “iti dara ti karnero iti maysa a lalaki nga agtutubo, a natay.” Kasapulan pay kadi ti pagalagadan? Inamin ni Schmidt: “Kunaek nga adu dagiti di ammo. Kaskasdi, ti mismo nga aramid ti panangyalison ket maysa a nagdakkelan nga agtultuloy a karit. Iti minilmilion a daras iti kada bulan iti daytoy a pagilian daytat’ maysa nga eksperimento iti immunolohia, iti epidemiolohia, a masansan awan dagiti legal a pagtuladan.”

Kamaudiananna, nagpalawag ni Dr. Paul Ness (The Johns Hopkins Hospital) maipapan iti “Aniat’ Mabalin nga Agkamali iti Panangyalison.” Patienna nga iti “kagudua laeng nga oras nagrigat ti agpalawag maipapan iti amin a mabalin a panagkamali iti panangyalison iti dara.” Kinapudnona, pinanggepna ti panangipabuya iti maysa nga slide a nagkuna, “Pakdaar,” a kasla ket dayta ti maysa nga itiketa, “ti sumaganad ti mabalin nga agkamali iti panangyalison iti dara,” nga inlistana ti “agarup 50 a nagduduma a bambanag . . . [Ngem] ammok a dayta a listaan ket nikaanoman dinto agbalin a kompleto.”

Kinuna ni Dr. Johanna Pindyck (Greater New York Blood Program) a ti ‘non-A non-B hepatitis ti karirikutan a problema maipapan iti sakit a maiyallatiw babaen iti panangyalison a naipasango kadatayo iti tay-ak ti panangyalison.’ Daytoy a langa ti hepatitis “ti maipato a mabalin a patauden ti di agkurang a dua a viral agents, ngem ti eksakto a kababalinda ti saan pay a nailasin. Ti panagsirarak iti maar-aramiden iti adu a tawen​—iti agangay 10 agingga iti 15​—ngem dikam pay naduktalan ti makagapu agingga ita.” Maipapan iti kasayaatan a panangsubok nga adda a mangsagat ti dara a maipaay iti daytoy a hepatitis, kinunana: “Maikunak, nalabit 10 porsiento iti abasto ti dara ti agdama a masubsubok, wenno nalabit nababbaba pay bassit ngem dayta.”

Idi pinagsasaritaanda ti AIDS, inyebkas ni Dr. Pindyck ken dagiti dadduma pay ti makainanama a panangmatmat kadagiti agdama a panangsubok a panangsagat a namagbalin itan kadagiti banko ti dara a ngangngani nakaikkaten iti “panangyalison iti produkto iti dara a kas pagtataudan ti pannakaiyallatiw ti AIDS.” Kabaelanda kadi dayta? Iti kamaudiananna kinuna ni Dr. Laskey a dagiti agdama a panangsubokda ‘ket napalalo unay ti kinanginana ket napeggadda a patauden, ket saanda a naan-anay nga umiso.’ Ngem ti met ngay kabarbaro a napartuat a pamay-an a pagarupenna a nasaysayaat? Imbagana dagiti eksperimento kadagiti pasiente nga addaan iti AIDS wenno ti Saksakit a Mainaig iti AIDS. Iti sumagmamano kadakuada, napaay nga impanayag ti panangsubok ti pakainaigan ti AIDS. ‘Awan asinoman [kayatna a sawen, awan kadagiti panangsubok] ti [nakadlaw]’ iti AIDS, kinunana.

Ngarud matarusanyo no apay adu dagiti mangpampanunot a mangidulin kadagiti kabukbukodanda a dara wenno panangawat laeng iti dara manipud iti gayyemda wenno kabagianda. Ngem binusor ni Dr. Joseph Bove (Yale-New Haven Hospital) daytoy, a kinunana a dayta ti agbalin a nakangingngina ken agturong iti panagkurang ti dara. Kinunana pay: “Maysa kadagiti kangrunaan a makagapu kadagiti ipapatay a mainaig iti panangyalison isu ti panagerrado iti panangitudok iti dayta​—ti panangikabil iti di umiso a dara iti di umiso a tao. Mababainak pay . . . a mangibaga nga idi 1985, kadagiti amin a teknolohia nga adda kadatayo, babaen kadagiti kompiuter ken dadduma pay a sabsabali, saantay a makaipaay iti umiso a yunit ti dara iti umiso a pasiente. Ngem ti kinapudno iti banag a ta, ditay kanayon nga ar-aramiden dayta, ket kastat’ panangpappapataytayo kadagiti tattao.”

Kas resultana, dagiti nagtataripnong adut’ makunada maipapan kadagiti legal nga isyu. Kasano a masalakniban ti maysa a banko ti dara ti bagina a maibusor kadagiti darum maipapan iti di umiso a panangagas? Itan ta mabalin a magun-odanen dagiti panangsubok, no ti pannakasubok ti dara ti nagdonar ket positibo nga addaan kadagiti AIDS antibodies, rebbeng kadi a pakaammuan ti banko ti dara daydiay umawat iti darana kadagiti maudi a sumagmamano a tawtawen? Kuna ni Dr. Schmidt (direktor iti banko ti dara): “Maysaak kadagiti kumontra iti panangipakaammo iti daytoy a kanito. Ar-aramidenmi laeng ti rebbeng nga inkam aramiden ket awanen ti ania pay nga aramidenmi.” Rebbeng kadi a magun-odan ti mando ti korte tapno ipilit ti dara kadagidiay madi iti dayta, kas kadagiti Saksi ni Jehova a madi nga umawat iti dayta maigapu kadagiti narelihiusuan a rason?

Kinapudnona, inusig ni Dr. William Dornette dagiti Saksi ni Jehova iti palawagna a, “Ti Kinaliway ken dagiti Sungsungbatan nga Isyu.” Inlawlawagna a maysa kadagiti pakaibatayan iti di pangawatan dagiti Saksi iti dara “ket isu daytoy kapitulo manipud Genesis [9:3, 4]. Ket espisipiko a kinunana nga ‘Itedkon amin kadakayo. Ngem ti lasag agraman ti kararuana​—nga isu ti darana​—saanyonto a kanen.’” Kasano ti kinanainkalintegan dayta a takder, ket aniat’ legal a kalintegan nga adda kadagiti Saksi a di mangawat iti dara?

Ni Dornette, maysa a doktor agpadpada iti medisina ken iti linteg, ti namatigmaan: “Iti nakaad-adu a tawtawenen ti pammati dagiti miembro ti Saksi ni Jehova ti maibilbilang a kas maysa a bunggoy dagiti agmauyong a dida ammo ti ar-aramidenda, agsipud ta ‘siak ti medikal a propesion​—ti doktor​—ammok ti isuamin.’ Rebbeng a bigbigentayo nga, umuna ngem amin, dagitoy ti relihiuso unay. Maikadua, umilida nga Americano . . . Maikatlo, addaandat’ kalintegan a mangannurot iti relihionda, ken interesadoda nga umimbag . . . Mamatida iti panagpaagas. Ket kunaek a rebbeng a pagraemantayo ti kalinteganda kas indibidual a mangannurot a siwayawaya ti relihionda.” Innayonna pay: “Ti di pananggun-od iti pammalubos ket saan a legal a pannakibiang. Ti di pananggun-od iti pammalubos a mangyalison ket saan a legal a pannakibiang. . . . No nagun-odanyo ti panagmadi ti maysa a makabael nga addaan iti pannakaammo a pasiente, naabsueltoyon ti bagiyo manipud iti pannakaisarang iti aniaman a susungbatan iti maysa a korte ti linteg.”

Ti maysa pay a nagpalawag, ni abogado a Susan Lentz, impaganetgetna daytoy, a kunkunana: “Nagpateg a maawatan a ti naipakaammo a palubos ket napateg laeng no bigbigenyo a ramanen dayta saan laeng a ti kalintegan a panangted iti pammalubos no di ket kasta met ti kalintegan a mangilibak iti pammalubos.” Innayonna pay nga “iti daytoy a tawen a mismo adda tallo wenno uppat a pangngeddeng [ti korte] a mangpatpatalged iti kalintegan dagiti pasiente a Saksi ni Jehova a di mangawat iti panangyalison.” Iti panangserra kinunana: “Kas iti nangnangngeganyon iti agarup naudi a maysa nga aldaw ket kagudua maipapan iti AIDS ken dagiti nainaig a parparikutna agbalin nga ad-adda pay a parikut, iti panunot ti publiko, dagiti parikut a mainaig iti panagmadi ti mabalin met nga umadu.”

(Ti kanayonan a nausar nga impormasion maipapan iti AIDS agparangto iti Agriingkayo! nga Oktubre 22, 1986.)

[Kahon iti panid 26]

Makapagtalek kadi dagiti pasiente iti maysa a banko ti dara a madlawda ti narugitan iti AIDS a dara? Ni Dr. Myron Essex, tsirman iti departamento iti cancer biology idiay Harvard School of Public Health, kunana iti nabiit pay: “Napalalo ti kinaawan sigurona a ti panangsubok ket mapasayaat agingga iti nasurok a 90 porsiento, ket ti kasayaatan a panangpugtok ket daytat’ 75 ingganat’ 80 porsiento. Makellaatak no daytat’ nasaysayaat pay ngem iti dayta.”​—The New York Times, Oktubre 4, 1985.

[Kahon iti panid 27]

“Ti baro a panangsubok iti dara, a naanamongan idi napalabas nga Abril ken us-usaren amin dagiti banko ti dara, ti makadlaw laeng iti antibody iti AIDS virus, HTLV-III. Ti daksanggasat a dina mailasin, isu dagiti tattao nga agaw-awit kadagiti makaalis a virus ti AIDS ken dagiti di pay nakapataud iti antibody iti virus ti AIDS . . . Gapuna, ti maysa a bassit ngem nasken unay a bilang ti ngangngani sangamilion a tattao nga agaw-awit iti virus ti AIDS saandanto a makaiparangarang kadagiti antibodies iti virus iti agdama a pamay-an a panangsubok kadagiti banko ti dara.”​—Sanford F. Kuvin, M.D., Jerusalem, Nobiembre 17, 1985.