Annadanyo ti Ngiwatyo!

DAYTAT’ mabalin a natadtadem ken makadadael kas maysa nga igam ti gubat. Ngem dayta met ti agbalin a nakasamsam-it kas diro ken kas makapanam-ay kas ti maysa a sapsapo. Daytat’ makaiyeg ti biag, ket dayta met ti makaiyeg ti ipapatay. Kasta ti panangiladawan ti Biblia iti panagsao ti tao.​—Proverbio 12:18; 16:24; 18:21.

Ngarud, saanen a nakaskasdaaw, a kuna ni Salomon: “Ti mangaluad iti ngiwatna salimetmetanna ti biagna. Ngem ti manginganga a napalalo kadagiti bibigna​—addanto kenkuana ti pannakadadael.” (Proverbio 13:3) Ti nadadael a dayaw, nasaktan a rikrikna, nadadael a relasion, ken uray pay ti pisikal a pannakadangran​—amin dagitoy ti posible a bunga ti minamaag a panagsasao. Awan duadua, nupay kasta, dakay ti maysa a tarigagayanna a ‘salimetmetan ti kararuana.’ Kasanoyo a maadal nga aluadan ti ngiwatyo ket maliklikan dagiti mainanama a pannakadadael?

“Kadagiti Adu a Sasao . . . ”

Maysa kadagiti nalaka a pamay-an isut’ saan a panagsasao unay! Nalabit napadasanyon ti naikadua iti maysa a lalaki wenno babai a kasla adda masaona iti tunggal banag a pagsasaritaan. Anian a makaparurod ti kasta a tao! “Ti ngiwat dagiti maag agibuyat iti kinamaag,” ket “ti maag met paaduenna dagiti sasao,” kuna ti Biblia. (Proverbio 15:2; Eclesiastes 10:14) Siempre, di kayat a sawen daytoy a tunggal tao a tarabitab ket maysa a maag wenno tunggal maysa a saan a managsao ket nasirib. Ngem napeggad ti panagsasao nga awan sardayna. Kastoy ti panangisao ti Proverbio 10:19: “Kadagiti adu a sasao saan nga agkurang ti pannakasalungasing, ngem ti manengngel kadagiti bibigna agaramid a sisisirib.”

Agpanunot Sakbay a Sumungbat

Sabali pay a pamay-an a panangaluad iti ngiwatyo isu ti panagpanunot sakbay nga agsaokayo. No awan ti antimano a panagpanunot iti adda a maibaga, agpadpada a masaktan ti agsasao ken dagiti managdengngegna. Ti napaltiingan a mannurat kunana: “Adda agsao a sidadarasudos a kas dagiti panagduyok ti kampilan.”​—Proverbio 12:18.

Ti panangipamatmatna no kasano kadakes ti panagsasao a di pinampanunot, ti libro ti Biblia a Santiago kunana: “Kitaenyo ti nagdakkel a kakaykayuan silmutan ti bassit nga apuy! Ket ti dila isu ti maysa nga apuy. Ti dila ti maysa a lubong ti kinadakes a maikabil iti nagtengngaan dagiti kamkamengtayo, isu a mangtulaw iti isuamin a bagi ket pasgedanna ti sangaparsuaan ket mapasgedan ti Gehena.”​—Santiago 3:5, 6.

Inadaw ti Gehena ti naganna manipud iti Lubong ti Hinnom a nagsaad idiay abagatan ken abagatan a laud ti Jerusalem. No maminsan iti pakasarsaritaan ti Israel, agtultuloy a mapaspasgedan ti apuy sadiay a mangrunaw iti basura ti siudad a pinagbalinna ti Gehena a maiyanatop a simbolo ti naan-anay a pannakadadael. Kasano, nupay kasta, a ti di mamedmedan a dila ket “pasgedanna ti Gehena?” Ti tao nga agsasao ti kinaulbod, nga itandudona dagiti makadadael dayaw ti Dios a pannursuro, wenno dina aramaten a siuumiso ti dila ti mabalin a makapataud iti pannakapukaw ti pabor ti Dios agpadpada kenkuana ken kadagiti dadduma. Ti resulta? Ti agnanayon a pannakadadael! Kas pangarigan, imbaga ni Jesu-Kristo kadagiti Pariseo: “Asikayo pay, eskriba ken Pariseo, a managinsisingpet! Ta lawlawenyo ti baybay ken daga tapno makaalakayo ti maysa a sumurot kadakayo, ket no mapasurotyon pagbalinenyo a maikari iti Gehena a mamindua nga ad-adda pay ngem dakayo.”​—Mateo 23:15.

Gapuna itden kadatayo ti Biblia daytoy praktikal a pammagbaga: “Ti puso ti nalinteg panunotenna ti isusungbatna.” (Proverbio 15:28) Nasaysayaat a panunoten no anianto ti sawenyo imbes nga agsao lattan ti maysa a banag a makadangranto!

“Ti Maysa a Sao iti Maitutop a Tiempo”

Ti panagsao ti maitutop a tiempo ket sabali pay a pamay-an a panangaluad iti ngiwatyo. Kuna ni Salomon: “Maipaay iti tunggal banag adda nakedngan a tiempona . . . panawen ti panagulimek ken panawen ti panagsao.” (Eclesiastes 3:1, 7) No ti asawayo ti kasla nabannog iti agmalmalem a pananggedna wenno iti panagtrabahona iti uneg ti pagtaengan, dayta kadi ti tiempo a panangpadagsen iti asawa a lalaki wenno ti babai kadagiti minor a parikut wenno dawat? Nalabit daytoy ti “panawen ti panagulimek.”

Iti kasumbabangirna, adda met ti “panawen ti panagsao.” Mabasatay dayta idiay Proverbio 15:23: “Maysa a sao iti maitutop a tiempo, anian a nagsayaat!” Adda kadi am-ammoyo a madagdagsenan unay kadagiti parikut ken riribuk? Saan kadi a ti umiso ti pannakaitiempona a pammaregta ti kasapulan ti kasta a tao?

Ni Jesu-Kristo ti pulos di pay napaay a nanggundaway iti panangparegta kadagiti dadduma. Naminsan kunana kadagiti adalanna: “Umaykayo a pumakni iti maysa a disso a let-ang ket aginanakay bassit.” Intuloy ti salaysay: “Napanda ngarud a nagbarangay iti maysa a disso a let-ang ken maipalpalasin. Ngem nakitada ida a mapmapan ket adu dagiti nakailasin kadakuada, ket nanipud kadagiti amin a siudad timmabunoda idiay a nagnagnada ket dimtengda nga imun-una ngem isuda.” Iti biang dagiti umariwekwek, daytoy ti kasla maitutop a tiempo a maipaay kadagiti sasao a panangliwliwa! Manipud iti pannakaawat ni Jesus ken dagiti adalanna, nupay kasta, ti tiempo ti kasla saan a naintiempuan. “Ket idi a dimsaag ni Jesus [manipud iti barangay], nakitana ti umariwekwek a tattao ket kinaasianna ida, ta kasda la karnero nga awan pastorda. Ket rinugianna a sinursuruan ida kadagiti adu a banag.” Manipud iti panangmatmat ti bunggoy, sigurado a daytoy ti kasla umiso a tiempo iti sasao a makaliwliwa! Manipud iti panangmatmat ni Jesus ken dagiti ad-adalanna, nupay kasta, ti tiempo ket kasla saan a makagunggona. “Ket idi dimsaag ni Jesus [iti barangay], nakitana ti umariwekwek a tattao ket kinaasianna ida, ta kasda la karnero nga awan pastorda. Ket rinugianna a sinursuruan ida kadagiti adu a banag.” (Marcos 6:31-34) Wen, inaluadan ni Jesus ti ngiwatna. Ammona no kaano ti panagsaona ken no kaano ti panagulimekna​—Idiligyo iti Mateo 26:63; 27:12-14.

Uray dakayo met, maadalyo nga alwadan ti ngiwatyo. Personal a pagreggetanyo a liklikan ti panagsao ti kasta unay. Liklikanyo dagiti di pinampanunot a panagsao a makasakit ti dayawyo ken kadagiti dadduma. Ken siputanyo dagiti gundaway a mangiranud kadagiti dadduma iti makagunggona a “sao iti maitutop a tiempo.” Ti panangaramidyo iti dayta ti makatulong kadakayo a ‘mangsalimetmet ti biagyo.’​—Proverbio 13:3.

[Ladawan iti panid 23]

Sumingsingakayo aya kadagiti dadduma wenno adda aya masaoyo iti tunggal tema?