Pananggun-od Talna iti Dios Babaen iti Dedikasion ken Bautismo

“Ket ni Jehova kinunana kenkuana: ‘ . . . Ngem dikayto asitgan ti siasinoman a tao nga adda tandana.’”​—EZEQUIEL 9:4, 6.

1, 2. (a) Apay a dagiti kaaduan a tattao saanda a naikappia iti Dios? (b) Apay a nasken nga amin magun-odanda koma ti kasta a pannakikappia?

PANANGGUN-OD talna iti Dios? Ngem apay? Mammano a tattao ti mangibilbilang iti bagida a makisuppiat iti Dios. Ngem, posible kadi ti agbalin nga aktual a kabusor ti Dios ket di ammo dayta? Inlawlawag ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idi umuna a siglo: “Datay amin idi naminsan nagbiagtayo kadagiti derderrep ti lasagtayo, a tungpalentay dagiti tarigagay ti lasag ken dagiti pampanunot, ket iti nakaiyanakan annaknatayo iti pungtot a kas kadagiti sabsabali.”​—Efeso 2:3.

² Kasta met itatta, nupay mabalin nga interesadokayo iti panangay-ayo iti Dios, ti natawid a basol manipud ken Adan apektaranna ti panangmatmatyo ket mabalin a tignayennakayo a “mangsurot kadagiti derderrep ti lasag.” Uray pay no maysakayo a makipagad-adal ti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova wenno maysakayo a di pay nabautisaran nga agtutubo a dagiti dadakkelyo ket Saksida, ti iniimot nga aramidenyo ti kaykayatyo a kababalin ti mabalin a mangiladawan ti kadakkelan a paset ti panagbiagyo ket agtultuloykayo a maisina iti Dios. Ti tao a mangtagtaginayon iti kasta a kurso ket ‘ur-urnongenna ti pungtot a maipaay iti bagina met laeng.’ (Roma 2:5; Colosas 1:21; 3:5-8) Iyebkas ti Dios a naan-anay ti pungtotna bayat ti nasiglat ti iyaasidegna nga “aldaw ti pungtot ken ti pannakaiparangarang ti nalinteg a panangukom ti Dios.” (Roma 1:28–2:6) Kasanoyo a magun-odan ti talna iti Dios ket mailasatkayto inton “aldaw ti pungtot”?

Ti Pamuon a Maipaay iti Talna

3. Kasano a nangted ti Dios ti pakaibatayan ti pannakikappia?

³ Ni Jehova ti nangala iti immuna nga addang tapno tumulong. “Ta isu inayatnatayo ket imbaonna ti Anakna a daton a subbot kadagiti basbasoltayo.” (1 Juan 4:10) Ti ipapatay ni Jesus kas maysa a daton ti nangabbong, kayatna a sawen, daytat’ nangpalag-an wenno nangpennek ti kinahustisia ni Jehova. Daytoy ti nangipaay iti legal a pakaibatayan ti pannakapakawan dagiti basbasol ken, inton agangay, ti naan-anay a pannakaikkat ti panagbinnusor ti Dios ken ti tao. Wen, posible ti “pannakikappia iti Dios babaen ti ipapatay ti Anakna,” kas insurat ni apostol Pablo.​—Roma 5:8-10.

4. Ania a nainaig a sirmata ti naited ken ni Ezequiel, ket apay a daytat’ nasken kadatayo?

⁴ Ngem tapno magunggonaantay a personal iti daton ni Kristo, masapul nga adda dagiti masinunuo nga addang nga alaentayo. Naipamatmat dagitoy iti dramatiko a sirmata a naited ken ni mammadto nga Ezequiel, maysa a sirmata a matungpal bayat iti panawentayo inton asidegen ti “aldaw ti pungtot” ti Dios. Dagiti mangikisap a buybuyot ti Dios nailadawanda iti sirmata babaen kadagiti innem a nagtagiigam a lallaki. Sakbay nga iyebkas dagitoy ti pungtot ti Dios, naibaga iti maikapito a lalaki, nga addaan pagtinteroan ti mannurat: “‘Lumabaska iti tengnga ti siudad, . . . ket ikkam ti tanda ti muging dagiti lallaki nga agsaibbek ken agsangit gapu kadagiti amin a kinarimon a maar-aramid iti nagtengngaanda.’ Ket kadagiti sabali [dagiti innem a nagtagiigam a lallaki] kinunana kenkuana: ‘Lumabaskayo iti siudad iti likudanna ket kabilenyo. . . . Ngem dikayto asitgan ti siasinoman a tao nga adda tandana.’”​—Ezequiel 9:1-6.

5. Aniat’ mangiturong iti panagbabawi?

⁵ Dagitoy nasalakniban nga addaan ‘tanda’ marimonda gapu ta dagidiay tattao nga agkunkuna nga agdaydayaw iti pudno a Dios ket ‘pinunnoda ti daga iti kinaranggas’ ken agar-aramidda kadagiti seksual nga immoralidad, panagdayaw iti ladladawan, ken amin a kita dagiti dadduma a kinadakes. (Ezequiel 8:5-18; Jeremias 7:9) Kasta met itatta, dagidiay ‘maikkan ti tanda’ ti masapul nga umuna nga adalenda, babaen iti panagadal iti Biblia, ti mangipateg kadagiti pagalagadan iti Dios ket maladingitanda, wen, ‘agsaibbekda ken agsangitda,’ kadagiti sursuro ken ar-aramid a mangibabain kenkuana. Nalabit gapu iti kinakuneng dadduma agar-aramidda ti kinadakes wenno konkonsintirenda dagita babaen ti panangsuportarda. Kaskasdi, itan mangrugin a matmatanda dagita nga ar-aramid kas ti panangmatmat ti Dios kadakuada​—makarimon! (Roma 1:24-32; Isaias 2:4; Apocalipsis 18:4; Juan 15:19) Daytoy rimmang-ay a panangapresiar ti mangiturong iti maysa kadagiti umuna nga addang tapno magun-odan ti pannakikappia iti Dios: ti panagbabawi. Ingunamgunam ni apostol Pedro: “Agbabawikayo ngarud, ket agsublikayo tapno mapunas dagiti basbasolyo, iti kasta umayto dagiti aldaw ti bang-ar [imbes a pungtot] nga aggapu iti sanguanan ni Jehova.” (Aramid 3:19) Anian a makapabang-ar ti kasta a pannakapakawan!

Panangala iti “Tanda”

6. Agpaay kadagiti ania a rason a dadduma a tattao natandaanda idi ugma?

⁶ Tapno maispal manipud pungtot ti Dios, dagidiay ‘agsaibbek ken agsangit’ ti masapul a matandaan ti mugingda. (Ezequiel 9:4) Idi ugma masansan a matantandaan dagiti adipen iti muging tapno nalawag ti pannakailasinda. Dagiti naisangsangayan a tanda iti muging ken iti dadduma pay a lugar ti mabalin a mangipakita met a ti maysa a tao ket agdaydayaw iti maysa a didiosen.a (Idiligyo iti Isaias 44:5.) Gapuna, iti kaaldawantayo, ania ti naisalsalumina, makaispal-biag a tanda a mangipamatmat a silalawag a ti agaw-awit iti dayta ket pudno a managdaydayaw ken ad-adipen ni Jehova?

7. Ania ti simboliko a tanda?

⁷ Ti simboliko a tanda isu ti ebidensia, kas maiparang iti di naabbungan a muging, (1) a maysakayo a dedikado, nabautisaran nga adalan ni Jesu-Kristo ken (2) inkawesyon ti kas Kristo a baro a personalidad. (Efeso 4:20-24) Yantangay dagidiay ‘natandaan’ masapul nga umuna a mangaramidda iti dedikasion, kasapulan nga ammuentayo no ania ti ramanen daytoy. Ilawlawag ni Jesus: “No sinoman a tao ti mayat a sumurot kaniak, paglikudanna koma ti bagina ket alaenna ti kayo a pagtutuokanna ket agtultuloy a surotennak.”​—Marcos 8:34.

8, 9. (a) Aniat’ kaipapanan ti ‘panangtallikud ti maysa iti bagina’? (b) Kasano a maiyilustrar no aniat’ kasapulan ti dedikasion?

⁸ Ti sao a Griego a naipatarus a “paglikudanna” kaipapananna “ti panangilibak a naan-anay” wenno “panangiwaksi.” Gapuna, ti ‘panangtallikud iti bagina’ kaipapananna ti ad-adda pay ngem ti basta panangilibak iti bagiyo ti maysa a pagraragsakan wenno sagpaminsan a panaglablabes. Imbes ketdi, kaipapananna ti situtulok a panagkuna iti saan iti bagiyo met laeng no maipapan iti panangipalubos iti biagyo a dominaran dagiti personal a tartarigagay ken ambisionyo. Matulongantayo a makakita ti saklawen dagiti sasao ni Jesus babaen iti pananganag no kasano ti pannakaipatarus daytoy a kapanunotan kadagiti nadumaduma a pagsasao: “Ti panagsardeng a panangaramid ti tarigagay ti pusom” (Tzeltal, Mexico), “ti saanen a panangtagikua ti maysa iti bagina” (K’anjobal, Guatemala), ken “ti panangtallikud ti maysa iti bagina met laeng” (Javanese, Indonesia). Wen, daytoy kaipapananna ti naipamaysa a dedikasion, saan laeng nga iti pannakitulag a mabalin a maaramid ti nadumaduma a bambanag.

⁹ Maysa a Kristiano nga agnagan Susan, a dati ket medio managwaywayas, inlawlawagna no aniat’ kaipapanan ti dedikasion kenkuana: “Isuksukokon ti intero a bagik iti maysa. Ni Jehova itan ti mangikedkeddeng iti dalanko, ibagbagana kaniak no aniat’ aramidek, ken ikeddengna no ania dagiti ipangpangrunak.” Situtulokkayo met laeng aya a mangaramid ti isu met laeng a naipamaysa a dedikasion ken Jehova a Dios? Laglagipenyo, ti simboliko a tanda ti mangipabigbig kadakayo kas ‘kukua’ ti Dios, kas maysa a naragsak nga adipen iti Apona.​—Idiligyo iti Exodo 21:5, 6; Roma 14:8.

10. Ania a bambanag ti rebbeng nga usigen ti maysa sakbay a mangaramid ti dedikasion?

¹⁰ “Ta sino kadakayo ti idinto a kayatna ti mangbangon ti maysa a torre, di agpanunot nga umuna kadagiti masapul a gastuen ta kitaenna no adda umanay a pangleppas?” insaludsod ni Jesus. (Lucas 14:28) Gapuna situtulokkayo met laeng aya a: Tumabuno a regular kadagiti Nakristianuan a panaggigimong? (Hebreo 10:25) Mangtaginayon iti nangato a pagalagadan ti moral nga inkeddeng ti Dios nga agpaay kadagiti ad-adipenna? (1 Tesalonica 4:3, 4, 7) Maaddaan ti naan-anay a pannakiraman iti trabaho a panangikaskasaba ti Pagarian aginggat’ kabaelanyo? Ipangpangruna nga umuna ti pagayatan ti Dios no agpili ti maysa a karera wenno mangikeddeng kadagiti kalat iti biag? (Mateo 6:33; Eclesiastes 12:1) Mangaywan kadagiti obligasionyo iti pamilia? (Efeso 5:22–6:4; 1 Timoteo 5:8) Apaman a nakaaramidkayo ti personal a dedikasion babaen iti panagkararag, ti kanayonan pay nga addang isu ti mangipakaammo nga opisial kadagiti dadduma iti daytoy.

Bautismo​—Agpaay iti Siasino?

11. Ania ti simbolo ti bautismo, ken aniat’ magapuanan babaen iti dayta?

¹¹ Imbilin ni Jesus a dagiti paspasurotna mabautisaranda. (Mateo 28:19, 20) Isuda ti maitaneb a naan-anay iti danum ken maibangon iti dayta. Kaiyariganna ti pannakaitabon ken panagungar, iladladawan a naimbag daytoy ti ipapatay ti maysa a tao kadagiti inaagum a wagas ti panagbiag ken isu ti napagbiag manen a mangaramid iti pagayatan ti Dios. Babaen ti bautismo ipabpabigbigmo ti bagim kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova a naitimpuyog iti sangalubongan a kongregasion ti Dios.b Ti bautismo ti mangpatalged iti napasnek a pannakitulagyo iti Dios. (Idiligyo iti Exodo 19:3-8.) Ti biagyo ti masapul a maitunos kadagiti linlintegna. (Salmo 15; 1 Corinto 6:9-11) Ti bautismo, nga isut’ mangorden kadakayo kas maysa a ministro ti Dios, isarsarmingna met ti “dawatyo iti Dios a maipaay iti naimbag a konsiensia” agsipud ta pagaammoyo a naikappiakayon iti Dios.​—1 Pedro 3:21.

12. Kaano a masalakniban dagiti annak babaen iti “tanda” dagiti nagannak kadakuada?

¹² Rebbeng kadi nga uray dagiti agtutubo ket panunotenda ti bautismo? Bueno, panunotenyo nga imbaga ni Jehova kadagiti innem a nagtagiigam a lallaki iti sirmata: “Papatayenyo nga ikisap dagiti lallakay, babbaro ken babbalasang, ub-ubbing ken babbai. Ngem dikayto asitgan ti siasinoman a tao nga adda tandana.” (Ezequiel 9:6) Siempre, dagiti ubbing a nakagangganus unay a mangaramid iti dedikasion masalaknibanda babaen iti “tanda” dagiti nagannak no dagiti nagannak pagregreggetanda met a padakkelen dagiti ubbing iti panagayat ken ni Jehova ken no dagitoy situtulnog met a dumdumngegda. (1 Corinto 7:14) Ngem, no ti maysa nga ubing ket nasaririt metten a mangaramid iti personal a pangngeddengna ket nagtengannan ti punto nga “ammonan ti panangaramid iti naimbag,” dikay koma ipatpato nga isut’ agtultuloy iti di nakedngan a panawen nga adda iti sidong ti merito ti “tanda” dagiti dadakkelna.​—Santiago 4:17.

13. Ania dagiti sumagmamano a panunoten iti panangikeddeng a sisasagana ti maysa nga agtutubo a maipaay iti bautismo?

¹³ Sakbay ti panangaramid iti dedikasion, rebbeng a ti maysa nga agtutubo ket addaanen iti nawadwad a pannakaammo tapno matarusanna no ania dagiti banag a nairaman ket rebbeng a birukenna met ti personal a pannakirelasionna iti Dios. Rebbeng a tarusanna ken ipangagna dagiti prinsipio ti Biblia, ta pagaammona nga isu ti manungsungbat iti aniaman a panagsalungasingna iti dayta. Rebbeng nga isut’ addaan met ti supisiente a kapadasan iti panangiranudna ti pammatina kadagiti dadduma ken ammona a daytoy ket maysa a nasken a paset ti pudno a panagdayaw; rebbeng a pudpudno a kayatna ti agserbi iti Dios. Siempre, isut’ saan a manamnama a mangipakita iti kinanataengan kas maysa nga adulto, ngem ti naespirituan a panagrang-ayna ti nainkalintegan met ti panagtultuloyna.

14. Apay nga imbilang ti maysa nga agtutubo a ti bautismona ket maysa a salaknib?

¹⁴ No ti maysa ket ‘nagpanunot nga umuna,’ ti panangaramid iti dedikasion kas agtutubo ti di mangikabil iti maysa iti pakarigatan. Iti ngangngaani amin kadagiti kabbaro a Kristiano, umadalem ti panangapresiarda kalpasan ti bautismo. “Ti pannakabautisar kas maysa nga agtutubo ket maysa a salaknib kaniak,” inlawlawag ni David. “Bayat nga agmamataenganak, nadlawko no kasano a dadduma kadagiti di nabautisaran a tin-edyer iti kongregasion ti kasla makarikna nga awan ti autoridad dagiti panglakayen kadakuada ket kas banagna nagturongda kadagiti dakes nga ar-aramid. Ngem kanayon a malaglagipko nga indedikarko ti biagkon iti Dios. Ti biagko naipaayen, gapuna diak mabalin a suroten dagita a tin-edyer.

15. (a) Kasanotay nga ammo a posible para kadagiti agtutubo ti mangtaginayon iti serioso a panangmatmat iti pudno a panagdayaw? (b) Kasano a makatulong a nasaysayaat dagiti nagannak?

¹⁵ ‘Ngem, kasanon, no ti anakko a lalaki wenno babai ket nabautisaran idi agtutubo pay ket kalpasanna limmamiis?’ mabalin a pampanunoten dagiti dadduma a nagannak. Siempre, ti maysa nga agtutubo di koma mababautisaran tapno pagustuanna laeng ti maysa a naganak wenno gapu ta daytat’ ar-aramiden ti sumagmamano kadagiti gagayyemda. Kaskasdi da Jose, Samuel, Ari Josias, ken ni Jesus idi tin-edyerda naaddaanda amin iti serioso a panangmatmat iti panagdayaw iti Dios ket daytat’ sinalimetmetanda. (Genesis 37:2; 39:1-3; 1 Samuel 1:24-28; 2:18-21; 2 Cronicas 34:3; Lucas 2:42-49) Kadagiti moderno a tiempo, maysa a Kristiano nga agnagan Jean ti nabautisaran idi isut’ agtawen laeng ti sangapulo. Idi napagsaludsodan adu a tawtawen kamaudiananna no pudpudno met laeng a naawatanna dayta nga addang, simmungbat ni Jean: “Ammok nga inayatko ni Jehova, inapresiarko ti naaramidan ni Jesus kaniak, ket kayatko ti agserbi ken ni Jehova.” Isut’ nakapagserbi a simamatalek iti agarup 40 años nanipud iti pannakabautisarna. Tunggal agtutubo ket maysa nga indibidual; awan asinoman a makaikeddeng ti edad. Dagiti nagannak rebbeng a pagreggetanda koma a danonen ti puso ti annakda, a tulongan ida a mangpatanor iti nadiosan a debosion.c Saanda laeng nga ipaspasango a kanayon kadagiti annakda ti pribilehio ti dedikasion ken bautismo no di ket patibkerenda met koma ida nga agtalinaed a di maisin a managdaydayaw.

Panangparmek kadagiti Lapped

16. Apay a saan laeng a basta pannakaammo ti kasapulan?

¹⁶ Nupay nasken ti pannakaammo ti Biblia, ti “tanda” ramanenna ti ad-adda pay ngem ti pannakaammotayo. Kas pangarigan, iti sirmata a naited ken ni Ezequiel, awan duadua a dagiti lallakay a naikisap gaput’ panagidatdatonda ti insienso kadagiti ulbod a didiosen ti addaan nawadwad a pannakaammo kadagiti naisurat a Sao ni Jehova. Ngem ti kababalinda iti liklikudan dagiti napunitan a ruruangan ipamatmatna a saanda a pudno a managdaydayaw. (Ezequiel 8:7-12; 9:6) Gapuna, tapno ‘matandaan’ a maipaay iti pannakailasat sapulenna ti panangikawes “ti baro a personalidad a naparsua a maitunos iti pagayatan ti Dios iti pudpudno a kinalinteg ken kinasungdo.”​—Efeso 4:22-24.

17. (a) Ania dagiti lapped a mangtiped ti dadduma manipud bautismo? (b) Kasano a maiyaplikar ti balakad ti Santiago 4:8?

¹⁷ Ti nagpigsa a lapped isu ti impluensia ti sibabasol a lasagyo. (Roma 8:7, 8) Dadduma agkedkedda pay nga agpabautisar gapu iti saanda a pannakalapped iti dadduma kadagiti serioso a nainlasagan a pagkapuyanda wenno gapu ta kayatda pay ti agaramid kadagiti aglablabes a maiparit a nainlubongan a panagragragsak. (Santiago 4:1, 4) Dagita maikapkapisda iti maysa a nagsudi a pannakirelasion. Mamatigmaan iti Sao ti Dios: “Umadanikayo iti Dios, ket isu umasidegto kadakayo. Dalusanyo dagiti im-imayo, dakayo a managbasol, ket guguranyo dagiti puspusoyo, dakay a nagkadua ti nakemyo.” (Santiago 4:8) Ti desidido a panagtignay ti kasapulan. Kas maysa a pangarigan, maysa a lalaki a nangrugi a makipagadal iti Biblia ti nakalablabes a managusar iti alkohol ken droga iti 16 a tawtawen ket isu ti masaksakit a dandanin matay gapu iti daytoy. Babaen iti determinasion naparmekna dagitoy dakes nga ar-aramid. “Ngem idi rumangrang-ayakon nga agturong iti dedikasion, maysa a babai ti nagpakpakaasi kaniak a makidenna kenkuana. Daytat’ maysa a pudno a sulisog,” inaminna. “Nupay impapan ti babai nga agmauyongak, imbagak kenkuana: ‘Makipagad-adalak ti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova, ket diak mabalin nga aramiden dayta.’” Aniat’ nangtignay iti daytoy a sungbatna? “Nakitak no ania ti inaramid ni Jehova iti biagko babaen ti panangtulongna kaniak a makalapsut iti alkohol. Tinulongannak met kadagiti dadduma pay a pamay-an. Daytoy ti ad-adda a nangiyadani kaniak kenkuana. Ket isut’ diak mabalin a paayen.” Daytoy a lalaki ti nakasingsingeden iti Dios.

18. Aniat’ tulbek iti panangparmek kadagiti lapped?

¹⁸ Ti napateg ket saan a no kasano ti kaadu ti ammoyo no di ket no kasano kadakkel ti panagayatyo iti adda nga ammoyo. Kuna ti Salmo 119:165: “Dakkel a talna ti maadda kadagiti agayat [saan laeng a panangammo] iti lintegmo, ket awan kadakuada ti pakaitibkolanda.” Ti tulbek ket isu ti panagayat iti linteg ti Dios, nga apresiarentayo a naimbag ti pategna iti biagyo.​—Isaias 48:17, 18.

19, 20. (a) Ania dagiti lapped a masapul a maparmek, ket ania a panangipanamnama ti adda kadatayo? (b) Ti sibaballigi a panangparmek kadagiti amin a lapped ti mangibunga iti ania?

¹⁹ Siempre, mabalin a dadduma pay a lapped wenno pakaitibkolan ti rumsua. “Ti karirigatan kaniak,” kuna ti maysa a kabsat a lalaki a nadakamat iti ngato, “isut’ panagbuteng iti tao. Addaanak kadagiti nainlubongan a ‘gagayyem’ a dati a kaduak iti panagin-inum. Ti karirigatan unay a banag kaniak isu ti panangibaga kadakuada a gupdekon ti pannakilanglangenko kadakuada agsipud ta idedikarkon ti biagko iti Dios.” (Proverbio 29:25) Dadduma ti naipasango iti pananglais dagiti kamkameng ti pamilia. Maysa a kababautisar a Saksi, a naparmekna ti ibubusor ni lakayna, ti nagkuna: “Imbes a daytat’ maysa a dakkel a lagtuen, addada ketdi nakaad-adu a babassit a lalagtuen a masapul a layawek a sinaggaysa.” Ti simamatalek a panangparmek iti tunggal lapped bayat a daytat’ umay ti mangpabileg iti pusoyo. Maipasiguro koma kadakayo nga awan ti lapped a di mabalin a parmeken babaen kadagidiay agayat iti linteg ti Dios!​—Lucas 16:10.

²⁰ Bayat ti pannakaparmekyo iti tunggal pakaitibkolan, magun-odanyo ti “aglaplapusanan a talna.” (Salmo 119:165) Wen, “iti kasta magnakanto iti dalanmo a sitatalged . . . Ket ti turogmo nasam-itto. Dika agbuteng iti kellaat a pagbutngan, kasta met ti pannakarebbek dagiti nadangkes, inton dumteng. Ta ni Jehova isunto ti katalekmo.”​—Proverbio 3:23-26.

[Dagiti Footnote]

Dagiti Punto a Marepaso

◻ Kasano a tulongannatay ti Dios a magun-odan ti pannakikappia kenkuana?

◻ Ania ti simboliko a makaispal-biag a tanda?

◻ Aniat’ pateg ti dedikasion ken bautismo?

◻ Ania a kita dagiti lapped ti masapul a sanguen, ket kasano a maparmek dagitoy?

[Kahon iti panid 13]

Pannakaitaneb wenno Pannakawarwarsi?

Ti salaysay ti pannakabautisar ni Jesus dinakamatna ti “isasang-atna manipud iti danum.” (Marcos 1:10) A ni Jesus ti naitaneb ti maiyanatup iti kaipapanan ti sao a Griego a naipatarus a bautismo (baʹpti·sma). Naggapu daytoy manipud iti sao a ba·ptiʹzo, a kaipapananna irarem, itaneb.” Daytat’ maus-usar no maminsan a mangiladawan ti ilelenned ti maysa a barko. Ti maikadua-siglo a mannurat a ni Lucian inaramatna ti mainaig a sao a mangiladawan iti panangilemmes ti maysa a tao iti sabali: “Panangitaneb kenkuana iti nakaun-uneg [ba·ptiʹzon·ta] nga isut’ dinto makarukuas manen.” Kuna ti The New International Dictionary of New Testament Theology: “Agpapan pay panangipato iti kasunganina, agparang a ti baptizō, agpadpada kadagiti konteksto a Judio ken Kristiano, iti gagangay kaipapananna ‘pannakaitaneb’, ken uray pay no daytat’ nagbalin a teknikal a termino nga agpaay iti bautismo, ti kapanunotan ti pannakaitaneb ti nagtalinaed.”