Kinahustisia Para kadagiti Isuamin​—Dumtengto Aya Dayta?

DAGITI bisita idiay historiko nga Old Bailey ti London, ti Central Criminal Court a pasdek, nakitada idiay tuktokna ti estatua ti maysa a babai a mangisimsimbolo iti kinahustisia. Iti maysa nga ima, ig-iggamanna ti sangaparis a timbangan, a mangipampamatmat a ti ebidensia siaannadto a matimbang. Iti sabali nga imana petpetpetanna ti maysa a kampilan, tapno salaknibanna ti inosente ken dusaenna ti nakabasol. Kadagiti adu a luglugar, makitkitayo met dagiti bersion daytoy a simbolo, a no maminsan ti “Kinahustisia” naperrengan a mangireprepresentar ti awan panangidumdumana.a

Ngem, mabalin a maisaludsodyo: ‘Ti ngata isimsimbolona, a kinahustisia para iti isuamin, pudno nga adda iti aniaman a daga?’ Iti tunggal daga, siempre, addada linlinteg, agraman dagidiay mangimpuersar kadagita. Ken addada met dagiti uk-ukom ken pangukoman. Ken pudno met, adu nga addaan prinsipio a tattao ti nangpadpadasen a nangitandudo kadagiti natauan a kalintegan ken siguraduen nga adda agkapatas a kinahustisia para iti isuamin. Kaskasdi, nalawag a kaaduan a panagreggetda ti napaay. Ngangngani inaldaw, makitkitatayo, mangmangngegan, ken mabasbasatayo ti korupsion, kinadakes, ken kinaulpit.

Panunotenyo laengen ti pangarigan ti maysa a babai a naipan iti korte. Sakbay a napaneknekan ti basolna wenno kinaawan-basolna, impakaammo ti hues kenkuana nga “asikasuenna” ti darum maibusor a kenkuana no ti babai ti makipagkita kenkuana iti maysa a motel, kaawatan para iti maiparit a relasion. Wen, dagidiay mangipasiguro koma ti kinahustisia ket masansan mapampaneknekan a nakillo wenno awan kabaelanda. Imbaga ti Time magasin maipapan ti maysa nga estado idiay Estados Unidos a sadiay tallo a kakalima kadagiti mahistrado iti nangato a korte ti naakusar gapu iti di etiko a kababalin a panangtulong iti kapadada nga ukom.

Kasta met, no maammuan dagiti tattao dagiti kriminal a kanayon makalislisi ti dusa, adu ti agbalin a kasla mananglais ket makitada a nalaklaka ti mismo a panagsalungasingda ti linteg. (Eclesiastes 8:11) Mabasatayo maipapan iti Netherlands: “Adu kadagiti Olandes ti mangpabpabasol kadagiti politiko iti panangparparegta ti kinalulok a pagtataudan ti krimen. Dadduma pabpabasolenda dagiti korte, nangnangruna dagiti hues . . . nga agtultuloy a mangmangted kadagiti nakababbaba, no maminsan nakakatkatawa a di nairut, a sentensia.” Ngem ti desperado a pannakasapultay ti kinahustisia ramanenna ti ad-adda pay ngem basta panangkorehir laeng kadagiti ahensia nga agipatpatungpal ti linteg ken ti sistema ti pangukoman.

Ammoyo a kadagiti adu a daga ti maysa a baknang a minoridad agtultuloy a bumakbaknangda, bayat a ti masa dagiti napanglaw ti naipasango iti ekonomiko a kinaulpit. Ti kasta a kinaulpit agraira no dagiti tattao, gapu iti kolor ti kudilda, ti etniko a nalikudanda, pagsasaoda, sekso, wenno relihionda, ket bassit laeng gundawayda a mangpasayaat ti kasasaadda, uray pay mangsustento ti bagbagida. Ti resultana ket minilmilion ti rabrabngisen ti kinapanglaw, bisin, ken sakit. Nupay adu a tattao kadagiti nabaknang a dagdaga ti magunggunggonaan manipud adelantado a medikal a pamay-an, ti di mabilang a minilmilion ti agsagsagaba ken matmatay gapu ta saanda a kabaelan ti kasapulan nga ag-agas wenno uray pay ti nadalus a danum. Kasaoyo ida maipapan iti kinahustisia! Kadakuada ket isut’ manipud indayon-aginggat’-tanem a kinaulpit.​—Eclesiastes 8:9.

Ket ti met ngay agparparang a kasla kinaulpit a di makontrol ti tao? Panunotenyo laengen dagiti maiyan-anak a maladaga nga addaan kadagiti naikasigudanen a depekto​—bulsek, natiltilda, wenno dispormado? Marikna aya ti maysa a babai ti kinahustisia no ti anakna rimmuar a baldado wenno natay, bayat a dagidiay dadduma a babbai nga asidegna ket ub-ubbaenda dagiti nakasalsalun-at a maladaga? Kas ipakita ti sumaganad a salaysay, ti kakasta a nabatad a kinaulpit ket makorehirto.

Nupay kasta, iti daytoy a punto ti panawen, dikay aya umanamong iti komento idiay Eclesiastes 1:15? Idiay ti masirib ken adut’ kapadasanna nga ari ti nangadmitir, manipud natauan a panangmatmat: “Ti killo saan a mapalinteg, ket ti pagkurangan saan a mabilang.”

Ti nalatlatak pay a tao isu ni Jesu-Kristo. Idiay Lucas 18:1-5 mabasatayo ti pangngarigna maipapan ti maysa nga ukom “a dina kabuteng ti Dios ket dina met padayawan ti uray asino a tao.” Maysa a babai a balo ti masansan agpakpakaasi iti dayta nga ukom maipaay iti kinahustisia nga ipabpabiang ti linteg kenkuana. Ngem kuna ni Jesus a ti dakes nga ukom ti timmulong laeng kenkuana gapu ta ti panagpakpakaasina ket makaalimutengen. Gapuna ni Jesus, maibagayo, ket pagaammona ti panagraraira dagiti kinaulpit. Kinapudnona, isu a mismo iti kamaudianan ti tinutuokda ken pinapatayda iti pinarparboda laeng a pammabasol, maysa manen a nagdakes a pannakapaay ti kinahustisia!

Adut’ mamati nga adda ti Dios a maseknan iti kinaulpit. Iti maysa a Misa iti maysa a daga idiay Central America, kuna ni Papa Juan Paulo II: “No ipayatpayatmo ti maysa a tao, no salungasingem dagiti kalinteganna, no agaramidka ti nakaro a kinaulpit kenkuana, no isut’ ikabilmo iti pannakatutuok, serkem ken kumawem wenno salungasingem ti kalinteganna nga agbiag, makaaramidka ti krimen ken dakkel a basol iti Dios.” Nasayaat a sasao. Kaskasdi, ti kinaulpit agtultuloy. Ti malnutrision iti dayta a pagilian ti mangsapsaplit ti 8 iti kada 10 nga ubbing a nababbaba ngem lima a tawen ti edadna. Dua porsiento kadagiti tattao ti mangtagtagikua ti 80 porsiento kadagiti daga a mataltalon.

Gapuna pudno aya nga adda maysa a Dios a pudpudno a maseknan iti kasta a nakabutbuteng a kinaulpit, maysa a Dios a maseknan pay maipapan iti kinaulpit a mangap-apektar kadakayo? Agtignayto aya tapno dumteng ti kinahustisia?

[Dagiti Footnote]]