Babilonia a Dakkel​—Narban ken Naukomen

“NARBA! Narba ti Babilonia a Dakkel, isu a nangpainum kadagiti isuamin a pagpagarian iti arak ti pungtot gapu iti pannakikamalalana!” “Narba ti Babilonia a Dakkel, ket nagbalin a pagnaedan dagiti diablo ken pagapunan ti amin a kita ti espiritu a nakarimrimon ken tangkal ti amin a tumatayab a narugit ken makapagura!”​—Apocalipsis 14:8; 18:2.

Anian a makapakigtot a padto! “Narban ti Babilonia a Dakkel!” Kadagiti adun a siglo daytoy a simboliko a sasao ket nakagun-oden ti atension dagiti estudiante ti Biblia. Apay koma a paginteresanyo dayta? Agsipud ta, sigun iti padto ti Biblia, ti pagtungpalan ti Babilonia a Dakkel mabiiten a mangapektar kadagiti amin a sangatauan. Kas nakitatayon iti Abril 1 ken Abril 15 a bilang daytoy a magasin, daytoy a dakkel ti impluensiana a balangkantis ket nalawagen a nailasin a kas ti sangalubongan nga imperio iti ulbod a relihion ni Satanas.a

Ngem iti ania a pamay-an nga isut’ narban? Ken kaano?

Narban ti Babilonia ngem Saan a Nadadael

Tapno magun-odantayo ti naan-anay a kaipapanan iti pannakarba ti Babilonia a Dakkel, masapul nga awatentayo no ania ti napasamak idi narba ti kadaanan a Babilonia idi 539 K.K.P. Iti dayta a tiempo ti ili ti Dios, nga Israel, ket nakautibon iti ngangngani 70 a tawtawen. Itan in-inanamaenda ti pannakawayawaya sigun kadagiti sasao dagiti mammadtoda. (Jeremias 25:11, 12; 29:10) Anian a ragsakda idi ni Ciro a taga Persia pinarmekna ti Babilonia ket winayawayaanna dagiti Judio tapno agsublida iti nasantuan a siudadda, ti Jerusalem!​—Isaias 45:1-4.

Nupay kasta, nupay nagpatingga ti panangituray ti Babilonia kadagiti Judio, dayta dina kayat a sawen ti panungpalan ti kadaanan a Babilonia. Ti Historiador a ni Joan Oates nagsurat iti librona a Babylon: “Simrek a sibaballigi ni Ciro iti Babilonia, imparitna ti panagsamsam ken nangtuding ti maysa a gobernador a Persiano, a binaybay-anna a di nasinga dagiti relihiuso nga institusion ken ti sibil nga administrasion. . . . Kinapudnona iti kasasaad ti pribado a panagbiag dagiti umili iti Babilonia ket agparang a bassit laeng ti nagbalbaliwanna iti sidong ti panangituray ti Persia. Naitalimeng dagiti relihiuso a porma ken rimmang-ay dagiti komersial nga ar-aramid.” Gapuna, nupay narban, nagtultuloy ti panagtignayna, ngem adda dakkel a nakaidumaanna​—ti ili ti Dios, ti Israel, saandan a kautibo. Nagsublidan idiay Jerusalem tapno isublida ti pudno a panagdayaw sadiay.

Agarup 331 K.K.P. idi simrek ni Alejandro a Dakkel iti Babilonia, isut’ naikkan iti nabara a panangabrasa dagiti umili. Inkeddengna a tarigagayanna a makumberte daytoy iti makindaya a kabiserana, ngem isut’ natay sakbay ti panangtungpalna iti ambisionna. Daytoy ipakitana a rumangrang-ay pay laeng ti Babilonia agingga iti dayta a naladawen a petsa.

Gapuna, ti pannakarba ti Babilonia idi 539 K.K.P. dina kayat a sawen a daytat’ nagpatinggan. Daytat’ nagtultuloy a nagtignay bayat dagiti adu a siglo. Kasano a naiparangarang daytoy iti moderno a kaitungpalan dagiti padpadto a mainaig iti Babilonia a Dakkel?

Ti Babilonia a Dakkel Narba

Dayta adda katupagna iti pannakarba ti simboliko a Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion. Iti immuna a paset iti maika-20 a siglo sakbay ti 1919, dagiti Estudiante ti Biblia, kas pangawag kadagiti Saksi ni Jehova idi, masapul a mawayawayaanda iti naespirituan a pannakakautibo kadagiti kapanunotan ken ar-aramid iti ulbod a relihion. Nupay dida inawat dagiti ulbod a sursuro a kas ti Trinidad ken ti saan nga ipapatay ti kararua, dagitoy ti namulitan pay laeng kadagiti Binababilonia nga ar-aramid. Adu ti nakapataud iti kababalin a panangpalinteg iti bagi met laeng. Dadduma ti mangitantan-ok kadagiti parparsua, a daydayawenda ti personalidad a naipamaysa ken Charles T. Russell, ti umuna a presidente iti Watch Tower Bible and Tract Society. Awan ti aniaman a pakaibatayan iti Biblia, selselebraranda dagiti kasangay ken ti Krismas. Ti krus ket nalatak pay laeng kadagiti kapanunotanda. Dadduma ti mangus-usar pay laeng iti lapel nga emblema a krus ken korona, ket dagiti dadduma sapsapulenda ti panagraem a maipapaay iti Kakristianuan. Kalpasanna, idi 1917, kalpasan la unay ti ipapatay ni Russell, adda napasamak a dakkel a panagbalbaliw.

Iti dayta a tawen nangipablaak ti Watch Tower Society ti maysa a komentario maipapan iti Apocalipsis iti sidong ti paulo a The Finished Mystery. Daytoy a libro ti nangibutaktak kadagiti klero iti Kakristianuan, agraman ti pannakairamanda iti Dakkel a Gubat nga agdama a mapaglalabanan idi idiay Europa. Dadduma kadagiti Protestante a klero, maysa a paset iti pannakabagi ti Babilonia a Dakkel idiay Canada, imbagada dagitoy a sasao kadagiti napolitikaan a kakaduada iti gobierno ti Canada ket binababalawda dagiti Estudiante ti Biblia a kas managalsa. Idi Pebrero 12, 1918, naparitan ti Watch Tower Society idiay Canada.

Ti klero idiay Estados Unidos alistoda a simmurot iti ulidan dagiti kabsatda a taga Canada. Iti sumagmamano laeng nga aldaw, dagiti publikasion ti Watch Tower Society ket nakumpiskar idiay Los Angeles, California, E.U.A. Kalpasanna, idi Mayo 1918, naipaulog dagiti bilin iti panangaresto ken ni J. F. Rutherford, ti baro a presidente iti Watch Tower Society, ken dagiti pito a dadduma a kameng iti Watch Tower. Idi Hunio, buyogen iti nakaskasdaaw a kinapartak, dagitoy a Kristiano a lallaki napilitda a naipasango iti korte ken nakondenar. Pito ti nasentensiaan iti 20 a tawen iti pagbaludan, ken maysa iti 10 a tawen. Ania ti tignay ti klero? Ni Martin Marty kunana iti librona a Modern American Religion: The Irony of It All: “Dagiti klero binusorda dagiti Russellites [nabigbig kamaudiananna kas Saksi ni Jehova] ket nagragsakda a makangngeg a duapulo a tawtawen a sentensia ti maipataw kadagiti napabasol a papangulo dagiti Saksi ni Jehova.” Dagiti pannakabagi iti Babilonia a Dakkel agkakatawada. Nalipatanda a ti umuna nga agkatawa mabainanto.

Gapuna, idi 1918, ti simboliko a pannakakautibo iti Babilonia nagbalinen a literal a pannakaibalud dagiti dadduma iti ili ni Jehova. Ti pannakaidadanes nagsaknap iti intero nga Estados Unidos, Canada, ken dagiti dadduma a pagpagilian. Ti nasionalistiko a klero nangorganisarda kadagiti managderraaw a mangparuar kadakuada kadagiti il-ili. Dagiti Estudiante ti Biblia nabuyatanda ti alkitran ken naikkan kadagiti dutdot ken namaloda kadagiti batuta. Maysa a nakababain a rekord iti kinaulpit ti naipasdek a maibusor itoy a bassit a grupo dagiti napasnek a Kristiano.b

Kalpasanna, idi 1919, napasamak ti di ninamnama a pannakabaliktad dagiti paspasamak. Nagpatinggan ti Dakkel a Gubat idi Nobiembre 1918. Dagiti sentensia a maibusor kadagiti opisiales iti Watch Tower Society ket naiyapelar a kas di umiso a pannakaipaay ti kinahustisia. Iti pakaibabainan dagiti relihiuso a kabkabusorda, ni Rutherford ken dagiti kakaduana nawayawayaanda iti pagbaludan. Kas kunaen ni Marty: “Saan a nagragsak dagiti miembro ti orthodox church.” Kamaudiananna, amin dagiti napabasol ket naan-anay a naabsuelto. Ti adda ay-ayunanna a hues a Katoliko, ni Martin T. Manton, a kamaudiananna pinagbalin ni Papa Pio XI a “kaballiero iti orden ni San Gregorio a Dakkel,” nagkedked a mapiansaan dagiti walo a Saksi isu a nakaibaludanda iti siam a bulan. Rimmuar dagiti pudno a kababalinna kamaudiananna, idi 1939, idi isut’ naibalud gapu iti pananggun-odna kadagiti pasuksok!

Idi nawayawayaanda manipud pagbaludan idi 1919, ni Rutherford ken dagiti kakaduana nagsublida idiay hedkuarters ti Watch Tower Society idiay Brooklyn. Kalpasanna rinugiandan ti nangreorganisar iti kadadakkelan a kampania iti panangasaba iti Pagarian a naammuan pay laeng iti lubong. Dagiti Estudiante ti Biblia pinugsatda dagiti kawar iti panagbuteng iti tao ket itan nalawagen a makitada no sadino koma ti pagtakderanda no maipapan kadagiti amin nga ulbod a relihion. Ti Babilonia a Dakkel ti kankanayon a kabusorda ket masapul a maibutaktakda a narban. Ti pudno a panagdayaw masapul a maisubli kadagiti nasnasion.

Dagidiay natured a Kristiano ad-adda pay a pinarang-ayda ti ministerioda a panagbalaybalay. Nagparadada met iti publiko, nga imbutaktakda ti ulbod a relihion babaen kadagiti plakard a nagkuna: “Silo ti Relihion ken Maysa a Raket” ken, “Agserbi iti Dios ken ni Kristo nga Ari.” Ti ulbod a relihion nagtultuloy a rimmang-ay ken nagandar, kas ti naaramid idi kadaanan a Babilonia, ngem no maipapan kadagiti Saksi ni Jehova, ti Babilonia a Dakkel narban idi 1919. Nawayawayaandan manipud iti pananglapped iti Babilonia!

Mapukpukawen nga Impluensia ti Babilonia

Itan, 70 a tawenen kamaudiananna, makitatayo nga iti adu a paspaset iti daga, ti impluensia ti Babilonia a Dakkel ket mapukpukawen. Pudno, ti relihion ket kaskasdi a rumangrang-ay pay laeng idiay Estados Unidos, a ti ad-adda nga emosional a paset ti populasion ti gunggundawayan dagiti ebanghelista ti TV ken dagiti relihiuso a sikologo. Kaskasdi, dadduma kadagitoy a materialistiko nga agak-akem a mamasirib ket nabiit pay a naibutaktak ket naibabainda. Agparang a rumangrang-ay ti relihion iti Republika iti Korea, a sadiay dagiti ig-iglesia ti Kakristianuan ket kasta unay ti pannakaigamerda iti politika. Nalawagen, ti Babilonia a Dakkel, nupay “narban,” ket agan-andar pay laeng.

Idi madama dagiti gubat sangalubongan, nupay kasta, dagiti gagangay a relihion napukawnan dagiti adu a paspasurotna kadagiti pagpagilian a kas ti Alemania, Denmark, Sweden, ken Britania. Uray pay kadagiti Katoliko a pagpagilian a kas iti Italia, España, ken Francia nadlawda ti isisiasi manipud kadagiti ar-aramid a Katoliko a panagkumpesar ken ti itatabuno ti Misa. Ti bilang dagiti agad-adal iti kinapadi bimmaban. Ket ti mismo a kinapudno a ti agdama a papa mariknana ti pannakasapul ti panagdaliasatna iti lubong nga ad-adda ngem kadagiti dadduma a papa iti historia ket maysa a pakailasinan ti iglesia nga adda iti krisis.

Kasta met, nanipud idi 1917 kaaduan a sosialistiko a pagpagilian pinabassitdan ti paset ti relihion ket kinissayandan ti dati a napolitikaan nga impluensiana. Iti sangalubongan, ti gagangay a relihion ti kaskasdi pay laeng a pakaigapuan iti adu a guranggura ken panangibukbok ti dara ta adu a managpanunot a tattao ti nangpanawen kadagiti amin a relihion, iti Laud man wenno iti Daya. Wen, dagiti simboliko a dandanum isu a nagtugawan ti Babilonia a Dakkel, dagiti tattao a tengtenglenna, ket maat-atianandan. Mauk-ukomen ti Babilonia a Dakkel, ket asidegen ti pannakadadaelna.​—Apocalipsis 16:12; 17:1, 15.

Babilonia​—Apay a Maukom

Ania ti pangibatayan ni Jehova iti panangukomna iti sangalubongan nga imperio iti ulbod a relihion? Sigurado, dadduma ti mabalin nga agpanunot, a masapul a matmatanna a buyogen ti pananganamong dagiti amin nga eskuelaan, dagiti ospital, ken dagiti ar-aramid ti kinamanagparabur a pinarang-ay dagiti nadumaduma a relrelihion. Ngem kasano ti pannakaitutop amin dayta iti demanda ni Jehova kadagiti amin a relihion iti lubong? Usigentayo iti apagbiit dayta a demanda ken ti rekord iti relihion.c

“Maysa kadagiti pito nga anghel nga addaan kadagiti pito a malukong immay ket nakisao kaniak, a kunkunana: ‘Umayka ditoy, ipakitakto kenka ti pannakaukom ti dakkel a balangkantis, nga adda a nagtugaw iti rabaw dagiti adu a dandanum, isu a nakikamalalaan dagiti ar-ari ti daga, ket dagiti agnaed iti daga nabartekda iti arak ti pannakikamalalana.’” (Apocalipsis 17:1, 2) Kas ti nalawag a panangipakitami kadagiti bilangmi nga Abril 1 ken Abril 15, 1989, ti pannakikappon ti relihion kadagiti agtuturay dagiti nasion, “dagiti ar-ari ditoy daga,” isu a nangiyeg pagdaksan dagiti tattao iti isuamin a historia, mabalin a maipadis iti kababalin ti maysa a mangsapsapul iti bukodna a pagayatan, a mannakikamalala a balangkantis. Ngem agtultuloy ti demanda.

“Ket nakitak daydi babai a nabartek iti dara dagiti sasanto ken iti dara dagiti saksi ni Jesus.” “Wen, nasarakan kenkuana ti naiparukpok a dara dagiti mammadto ken dagiti sasanto, ken dagiti isuamin a napapatay ditoy daga.” (Apocalipsis 17:6; 18:24) Ti panangibukbok iti dara masapul a maipabasol iti Babilonia a Dakkel gapu iti panangpapatayna kadagiti pudno a Kristiano kadagiti adun a siglo, agraman dagiti adu a natured a nagipatarus iti Biblia iti pagsasao dagiti gagangay a tattao, ken kasta met dagiti adu a natured a nangikut ken nangbasa iti Biblia. Ti Babilonia a Dakkel ket nangibukbok met iti dara gapu kadagiti pudno a Kristiano a napapatay iti nabiit pay kadagiti pagbaludan ken kampo konsentrasion, iti man sidong ti Nazismo, Fascismo, wenno dagiti dadduma a diktador. Paliiwenyo a ti demanda tuktukoyenna “dagidiay amin a napapatay ditoy daga,” isu a mangiraman kadagiti ginasut a milion iti isuamin a sangalubongan a natay kadagiti gubgubat ken kadagiti panangibales a napaglalabanan dagiti tattao nga agkunkuna a relihiuso iti isuamin a historia.​—Idiligyo iti Mateo 23:34-36; 2 Timoteo 3:5.

Ti panangukom ti Dios iti Babilonia a Dakkel iyebkasna ti sabali pay a paset ti basolna. Kunaen ti panangukom: “Ta gapu iti panagsalsalamangkam naallilaw dagiti isuamin a pagpagarian.” (Apocalipsis 18:23) Makapainteres, “ti panagsalsalamangka” ipatarusna ti Griego a phar·ma·kiʹa, isu a “nangnangruna a kaipapananna ti panangusar iti medisina, dagiti droga, dagiti anting-anting; kalpasanna, panangsabidong; kalpasanna, panagsalamangka.”d Iti naespirituan a kaipapanan, ti ulbod a relihion sinabidongannan dagiti nasnasion, nga inallilawna ida a mamati kadagiti ulbod a didios ken sursuro a nangisiasi iti atensionda manipud ken Jehova ken ti isyu iti unibersal a kinaturay. Babaen iti errado a sursuro iti immortalidad ti kararua, ti ulbod a relihion insaadna met ti pamuon ti tunggal kita iti espiritismo ken panagsalamangka, isu a mangtignay iti panagbuteng kadagiti natay ken ti panangdayaw kadagiti inapo. Ti panangkondenar ti Dios iti Babilonia a Dakkel ket naan-anay a nainkalintegan. Kas insurat ni Juan: “Ta dagiti basbasolna nakagtengda sadi langit, ket ti Dios linagipna dagiti kinadangkesna.”​—Apocalipsis 18:5.

Ania ti Masapul nga Aramidentayo?

Gapu iti narban a kasasaad ti Babilonia a Dakkel ken ti naukomen a kasasaadna, ania ti masapul nga aramiden itan dagiti amin nga agayat iti kinapudno? Ti padto ni Isaias a mainaig iti kadaanan a Babilonia agaplikar a nangnangruna pay no maipapan iti ulbod a relihion itatta: “Pumanawkayo, pumanawkayo, rummuarkayo sadiay, dikayo mangsagid iti aniaman a banag a di nadalus; pumanawkayo iti tengngana, dalusanyo ti bagiyo, dakayo nga agaw-awit kadagiti al-alikamen ni Jehova.” (Isaias 52:11) Daytoy a naganat nga awag ket katupag iti Apocalipsis 18:4: “Ket nangngegko ti sabali a timek a naggapu sadi langit a kunkunana: ‘Rummuarkayo kenkuana [Babilonia a Dakkel], O tattaok, tapno dikay mairaman kadagiti basbasolna, ken tapno saanyo nga awaten dagiti saplitna.’”

Wen, panawenen ti isisina kadagiti isuamin a pakainaigan iti ulbod a relihion. Ngem no rummuartayo manipud Babilonia a Dakkel, sadino ti pagturongantayo? Iti pudno a panagdayaw ken Jehova a kadua dagiti saksina. Itatta, minilmilionen manipud kadagiti amin a nasnasion iti daga ti um-umay iti simboliko a “bantay ni Jehova.” Maawiskayo met a makipagadal ti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova ken makikadua iti pudno a panagdayaw.​—Isaias 2:2-4; 43:10-12.

Ita agtalinaed ti saludsod, No ti Babilonia a Dakkel narban ken naukomen, ania ti sumaganad iti nadiosan a programa? Ania ti mapasamakto iti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion ni Satanas? Ti sumaganad a bilangtayo, Mayo 15, sukimatennanto dayta a saludsod a maitunos iti padto ti Biblia.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

Nupay no narban ti Babilonia idi 539 K.K.P., nagtultuloy a nagandar kas maysa a siudad iti ginasgasut a tawtawen