Dagiti Buya Manipud Naikari a Daga

Lobong ti Ela​—Idiay Nangpatayan ni David iti Higante!

MAMMANO a salaysay ti Biblia ti ad-adda a nakaay-ayat ngem iti daydiay mangisalsalaysay no kasano a ni “David inabakna daydi Filisteo [a higante, a ni Goliat] babaen iti pannakaaramat ti maysa a pallatibong ken maysa a bato.” (1 Samuel 17:50) Daytoy ket idiay Lobong ti Ela.

Ngem sadinot’ yan dayta a lobong, ket aniat’ langana? Ti pannakaammo iti daytoy tulongannakayo a mangiladawan iti pampanunotyo iti daytoy agdindinamag a panagbiktoria iti bumaro a napulotan kas agbalinto nga ari ti Israel iti masanguanan. Iti kamaudiananna ti Dios nangaramid ken David ti maysa a tulag ti pagarian a makaiyeg kadatayo kadagiti agnanayon a gunggona, ket daytoy ti mangted koma kadatayo ti kanayonan pay a rason nga ammuen ti napasamak idiay Lobong ti Ela.

Dagiti Filisteo agnanaedda idiay aplaya ti Canaan. Iturturayan dagiti Israelita ti kabambantayan ti Judea (iti abagatan ti Jerusalem). Idiay makitayon​—dagiti kabusor idiay baba iti deppaarnat’ laud, dagiti ad-adipen ti Dios iti nangatngato a lugar idiay daya. Iti nagbaetanda isut’ mapagsusuppiatan a neutral a paset, dagiti nababbaba a katurodan a maaw-awagan Shephelah. Kasano a rauten dagiti Filisteo ti Israel? Ti lohikal a ruta ket idiay ngato ti daya-laud a lobong, wenno dalan iti nagbaetan dagiti bantay, a ti kangrunaan isu ti Lobong ti Ela. Daytoy ti dumanon manipud kadagiti patag iti asideg dagiti siudadda a Gat ken Ecron, agingga idiay Shephelah, kadagiti bambantay agarup 24 a kilometro iti abagatan a laud ti Jerusalem ken Betlehem. Ti retrato (a buybuyaen iti abagatan a daya) ipakitana ti makingngato nga ungto daytoy a lobong. Idiay horizonte makitayo dagiti kabambantayan ti Judea.a

No buybuyaen daytoy a retrato, arapaapenyo dagiti Filisteo a nakagtengdan iti daytoy plastado a lobong nga agturong kadagiti bambantay. Tapno mapasardeng ida, dagiti Israelita immayda iti abagatan a laud manipud Judea. Ditoy a timpuar ti panagpinnarehas. Apay? “Ket dagiti Filisteo nagtakderda iti bantay iti maysa a bangir, ket ti Israel nagtakder iti bantay iti sabali a bangir, ket adda idi maysa a lobong iti nagbaetanda.”​—1 Samuel 17:3.

Nupay ditay ammo no sadino nga apagpag-isu idiay lobong ti nakapasamakan dayta, iladawanyo iti is-isipyo dagiti Filisteo iti rabaw ti turod iti akimbaba a kannawan. Ti buyot ni Saul mabalin nga adda idiay ballasiw ti turod iti labes ti namagaan a talon. Awan kadagiti buybuyot ti mayat a sumalog, a lumasat iti lobong, ket rauten ti kabusor a puersa iti naipangato, makadepensa a natalged a posisionda. Ti imbungana a panagpinnarehas pimmaut iti nasurok a makabulan. Ania ngata ti mamagpatingga iti dayta?

Kada agsapa ken agsuripet ni Goliat, ti kampeon a Filisteo a nasurok a 2.7 metros katayag, nagtakder idiay lobong a mangum-umsi iti kampo ni Saul a desidiranda daytan a banag babaen iti maminsan a panaglaban. Ngem awan Israelita a makaitured a sumungbat kenkuana. Iti kamaudiananna, maysa nga agtutubo a pastor nga agnagan David ti immay manipud Betlehem nga addaan taraon para kadagiti kakabsatna idiay kampo. Ti reaksionna iti daytoy makainsulto a karit? “Asino daytoy di nakugit a Filisteo tapno karitenna koma dagiti buybuyot ti Dios a sibibiag?” (1 Samuel 17:4-30) Nalawag a ni David addaan iti panangmatmat a naiparangarang iti tema a teksto nga adda kadagiti Saksi ni Jehova iti 1990: “Umingelka ket kunaem: ‘Ni Jehova ti tumulong kaniak.’”​—Hebreo 13:6; Salmo 56:11; 118:6.

Idi a nangngeg ni Ari Saul a daytoy nga ubing, nupay awanan armas ken di nasanay kas mannakigubat, sanguenna ni nakaam-amak a Goliat, intukonna ti pannakaaramat ti kabalna. Nagmadi ni David, ta kayatna a sarangten ti higante babaen iti sarukodna kas pumapastor, maysa a lalat a pallatibong, ken lima a batbato a nakitana idiay lobong. Aniat’ itsura dagidiay a batbato? Mabalin a dagita a bato ket saan a kas kadadakkel laeng ti ubas wenno olivo. Dagiti batbato ti pallatibong ket nasarakanda a manipud 5 ingganat’ 8 sentimetro iti diametroda, kas kadakkel ti bassit a kahel. Ti maysa a pumapallatibong mabalinna nga iwasiwas ti kasta a bato iti kapegges a manipud 160 ingganat’ 240 kilometro por ora.

Nalabit a nabasayon no aniat’ napasamak idiay lobong, a naan-anay ti pannakabuya kadagiti dua a buybuyot. Kuna ni David: “Sika umayka kaniak a sikakampilan ken agraman maysa a pika ken maysa a gayang, ngem siak umayak kenka iti nagan ni Jehova dagiti buybuyot, ti Dios dagiti buybuyot ti Israel, a sika kinaritmo.” Ket inted ni Jehova ti panagbiktoria. Inwasiwas ti agtutubo ti bato a sipipigsa ta daytat’ nailumlom iti muging ni Goliat, a nangpapatay kenkuana. Kalpasanna timmaray ti pastor ket babaen iti mismo a kampilan ti higante pinutolna ti ulona.​—1 Samuel 17:31-51.

Naparegta babaen iti pammati ken panagtalek ni David iti Dios, kinamat dagiti Israelita dagiti nagkullayawen a kabkabusorda, a kinamkamatda ida agingga idiay Shephelah ken agingga iti Filistia.​—1 Samuel 17:52, 53.

Panunotenyo laengen ti panagragrag-o a mabalin a nangngegan idiay Juda! Ti ili ti Dios nga adda iti bambantay mabalinda ti kumita iti laud nga agpababa agingga idiay Lobong ti Ela ken ti Shephelah, kas iti moderno a buya iti baba manipud iti lugar nga asideg iti Hebron. Ti puraw a sabsabong iti kayo nga almendro ket nagpintas a buybuyaen, ngem ti kinapintas ti panagbiktoria kontra iti kabkabusor ti Dios ket ad-adda pay ti kinapintasna. Nakasaysayaat a kunaen dagiti babbai: “Ni Saul pinatayna dagiti rinibribuna, ket ni David dagiti linaksalaksana,” agraman dayta higante a pinatayna idiay Lobong ti Ela.​—1 Samuel 18:7.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 17]

[Picture Credit Line iti panid 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.