Ti Washington Codex dagiti Ebanghelio
IDI Disiembre 1906, ni Charles L. Freer, maysa a nabaknang nga industrialista ken kolektor ti arte nga Americano, ginatangna ti sumagmamano a daan a manuskrito manipud maysa a managlako nga Arabo nga agnagan Ali, idiay Giza, Egipto. Kuna ni Ali a dagitat’ naggapu idiay White Monastery nga asideg ti Sohâg, ngem daytat’ agparang a nalabit nasarakanda kadagiti daddadael ti Monastery of the Vinedresser, nga asideg iti maikatlo a piramid ti Giza idiay Nile Delta.
Naipaima ken Freer ti tallo a manuskrito ken “ti maysa a ngimmisit, agruprupsan a balkot dagiti pergamino kas katangken ken kasarangsang ti kola iti ruarna.” Daytoy ket 17 sentimetro ti kaatiddogna, 11 sentimetro ti kaakabana, ken 4 sentimetro ti kapuskolna ket nalako a kadua dagiti manuskrito gapu ta daytat’ naikuyog kadakuada, saan a gaput’ naipagarup a kabukbukodanna a pateg. Nakaan-annad, delikado a trabaho ti panamagsisina ti nagtitipkel a masinasinan a panidna, ngem idi agangay 84 kadakuada ti naipanayag, nga aminda ket manipud maikalima wenno maikanem a siglo K.P. a codex dagiti sursurat ni Pablo.
Maysa kadagiti natda a tallo a manuskrito ket isuda dagiti libro ti Deuteronomio ken Josue. Ti maysa ket kadagiti Salmo, manipud patarus ti Griego a Septuagint. Ti maikatlo ken ti kapapatgan ti isuamin, nupay kasta, ket isut’ manuskrito dagiti uppat nga Ebanghelio.
Daytoy maud-udi a manuskrito ket buklen ti 187 panid ti nagsayaat a pergamino, kaaduanna ket lalat ti karnero, a naisurat iti pasikig a Griego nga uncials (dagiti kapital). Mammano dagiti puntuasion, ngem masansan addada babassit nga espasio iti nagbabaetan ti sasao. Ti ig-igid ti manuskrito agruprupsada unayen, ngem naitalimeng ti kaaduan kadagiti suratna. Daytat’ naipresentar kamaudiananna idiay Freer Gallery of Arts ti Smithsonian Institution, idiay Washington, D.C. Naawagan ti Washington Codex dagiti Ebanghelio, daytat’ naikkan ti pakailasinan a letra a “W.”
Ti pergamino napetsaan iti maudi a maikapat wenno nasapa a maikalima a siglo K.P., a gapu itoy daytat’ nairanggo a din umadayo kadagiti importante a tallo a manuskrito ti Sinaitic, Vatican, ken Alexandrine. Dagiti Ebanghelio (a kumpleto malaksid kadagiti dua a napukaw a panidna) addada iti makunkuna a Makinlaud nga urnos ti Mateo, Juan, Lucas, ken Marcos.
Ti panangbasa ti manuskrito iparangarangna ti karkarna a panaglalaok dagiti tipo ti teksto, a tunggal maysa nairepresentar iti dadakkel, tuloy-tuloy a seksion. Agparang a daytat’ nakopia manipud kadagiti nakalasat a tedtedda dagiti sumagmamano a manuskrito, a tunggal maysa addaan ti naiduma a tipo ti teksto. Insingasing ni Propesor H. A. Sanders a mabalin nga agsubli daytoy iti bigla a pannakaidadanes dagiti Kristiano babaen ken Emperador Diocletian idi tawen 303 K.P., a babaen ti lintegna amin a kopia dagiti Kasuratan naibilin a mapuoranda iti publiko. Ammotayo a manipud kadagiti rekord ti historia a dadduma kadagiti manuskrito ti nailemmeng iti dayta a tiempo. Kasla maysa a di pagaammo a tao pinulpullo a tawen kamaudiananna ti nangsakar kadagiti nakalasat a paset ti nadumaduma a manuskrito tapno mapataud ti teksto ti Washington Codex. Kamaudiananna, ti umuna a duapulo ket lima a binulong ti Juan (Juan 1:1 ingganat’ 5:11) medio napukaw ti apagbiit ket masapul a maisurat manen idi maikapito a siglo K.P.
Addada sumagmamano a makapainteres a panagduduma iti teksto ken maysa a karkarna, ngem di mapapati, a nainayon iti Marcos kapitulo 16 a nalabit namunganay kas marginal a nota. Ti naisangsangayan a pateg dagiti manuskrito ket adda iti pannakainaigna kadagiti daanen a bersion ti Latin ken Syriac. Dagiti mantsa gaput’ panagtedted ti manteka ti kandila iti pergamino ipamatmatna a daytat’ naus-usar a naimbag.
Agpapan pay pannakaidadanes ken ibubusor ken panangrabngis ti tiempo, nakaskasdaaw ti pannakaitalimeng ti Biblia nga agpaay kadatayo iti adu a porma ti manuskrito. Pudno unay, “ti sao ni Jehova mataginayon nga awan inggana.”—1 Pedro 1:25; Isaias 40:8.
[Picture Credit Line iti panid 15]
Pammadayaw ti Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution