Sangalubongan a Kinatalged Kasano?

UTOBENYO ti biag ditoy daga nga awanan peggad ken kinakirang. Daytat’ kayulogan ti sangalubongan a kinatalged. Arapaap la kadi dayta?

Saan. Amirisenyo idi tiempon Ari Salomon idi ugma. Maipapan iti masirib a panagturayna, kuna ti Biblia: “Ti Juda ken ti Israel nagtultuloy a nagnaedda a sitatalged, ti tunggal maysa iti sirok ti ubasna ken iti sirok ti higosna . . . kadagiti amin nga aldaw ni Salomon.”​—1 Ar-ari 4:25.

Leksion iti Turay ni Salomon

Dagiti karkarna a salaysay ti Biblia, kas iti kadakdakamat, isut’ ipapan dagiti managduadua a kas sarsarita laeng. Gapuna, adda agimtuod: ‘Kasanok a masigurado a ti turay ni Salomon ket saan a mitolohia laeng?’ Ti nainaig nga ebidensia ti arkeolohia sumaruno a maidatag kalpasan daytoy nga artikulo. Wen, ti pannakaireportna iti di agerrado a Sao ti sibibiag a Dios, a ni Jehova, isut’ kasayaatan nga ebidensia a ti turay ni Salomon ket aktual.​—Juan 17:17; 1 Pedro 1:24, 25.

Ti sekretot’ kinatalged a sinagrapda idi turay ni Salomon nagpannuray iti panangyaplikarda kadagiti nalinteg a bilin ni Jehova. Sakbay a simrek dagiti Israelita iti Naikari a Daga, kinuna ti Dios: ‘No ituloyyo ti magna kadagiti pagalagadak ken salimetmetanyo dagiti bilinko, talaga nga itdento ti daga ti bungana. Ket talaga nga agnaedkayto a sitatalged iti dagayo. Ket ikabilkonto ti talna iti daga, ket agiddakayto, nga awan mamutbuteng kadakayo.’​—Levitico 26:3-6.

Nakalkaldaang, ta kalpasan ti ipapatay ni Salomon insardeng dagiti Israelitat’ nagtulnog ken Jehova; nagturongda iti idolatria ken iti narugit a panagrukbab iti sekso. Kas resultana, napukawdat’ talgedda, ket ti daga rinaut ni Faraon Sisac ti Egipto. (1 Ar-ari 14:21-26) “Dakayo, no iti biangyo, binaybay-andak, ket siak, met, no iti biangko, binaybay-ankayo iti ima ni Sisac,” inlawlawag ni Jehova iti gimong dagiti agtuturay sadi Jerusalem.​—2 Cronicas 12:5.

Daydiay Dakdakkel Ngem ni Salomon

Pinasingkedan ni Jesu-Kristo ti historiko a kinapudnon Salomon ken “amin a dayagna.” (Mateo 6:29) Ngem no maipapan kenkuana, kinunan Jesus: “Adtoy! daydiay dakdakkel ngem ni Salomon adda ditoy.” (Mateo 12:42) Aniat’ kayatna a sawen? Ti kinatalged a nalak-amda iti sidong ti turay ni Salomon ket limitado. Daydi natauan nga ari dina kabaelan a luk-atan ida iti sakit, basol, ken ipapatay. Ni Jesus, nupay kasta, insurona kadagiti managbasol no kasanoda a maragpat ti perpekto a biag nga addaan agnanayon a kinatalged.​—Juan 10:10; 13:34, 35; 17:3.

Ti pagbasaran tapno maragpat ti kasta a naan-anay a kinatalged naipasdek gaput’ ipapatay ken panagungar ni Jesus. (Juan 3:16; 1 Corinto 15:20) Manipud makanawan ti Dios sadi langit, din agbayag yegnan ti sangalubongan a kinatalged kadagiti amin nga agpaituray kenkuana. Napaltiingan ni Ari David idi ugma a nangisurat itoy sigun iti daniwna a maika-72 a Salmo. Adda bassit a kaitungpalanna daytoy idi turay ti anak ni David, gapuna adda pakpakaunana, “Maipapan ken Salomon.” Kaskasdi, ti kangrunaan a kaitungpalanna isu ti turay ti Pagarian ti Dakdakkel a Salomon, a ni Jesu-Kristo.

Sigun iti Salmo 72:7, 8, ti kinatalged a masagrapto iti turay ni Kristo agpadanto a sangalubongan ken agnanayon. “Kadagiti aldawna agrangpayanto daydiay nalinteg, ken ti kinaruay ti talna agingga a maawanen ti bulan. Ket addanto dagiti iturayanna manipud baybay agingga iti baybay ken manipud iti Karayan inggana kadagiti pungto ti daga.”​—Idiligyo ti Zacarias 9:9, 10.

Dagiti iturayan ni Kristo mawayawayaandanto iti kinakirang, ta ipanamnama ti Salmo 72:16 kadatayo: “Addanto ti kinaruay ti bukel iti daga; iti tapaw dagiti bantay addanto panaglaplapusanan.” Natural, mawayawayaandanto met manipud panangidumduma, panangirurumen, ken kinaranggas. “Ta ispalennanto daydiay napanglaw nga um-umkis iti tulong, kasta met daydiay naparigat ken asinoman nga awan umarayat kenkuana. Subbotennanto dagiti kararuada iti panangirurumen ken iti kinaranggas, ket napategto ti darada kadagiti matana.”​—Salmo 72:12, 14.

Kas idi tiempon Ari Salomon, ti nainsiriban a panangipakat kadagiti sapasap a linteg ni Jehova isuntot’ pakaibasaran ti sangalubongan a kinatalged. Sungbatto daytoy iti propetiko a dawat ni David: “O Dios, itedmo iti ari dagiti pangngeddengmo . . . Ukomennanto dagiti marigrigat kadagiti umili, isalakannanto dagiti annak daydiay napanglaw, ket pisangpisangennanto ti manangsaur.”​—Salmo 72:1, 4.

Dagiti Ngay Agdama a Kasapulantayo?

‘Mayat amin dagita,’ adda agkuna, ‘ngem kasapulak itan ti pisikal a kinatalged.’ Pudno, dagiti Kristiano addada pay lat’ sidong dagiti makapadukot a kasasaad a mangsapsaplit iti sangatauan​—krimen, sakit, dagiti natural a didigra, panaglakay, ken ipapatay. Dagiti kapadasan iti intero a lubong impakitada, nupay kasta, a no adda pannakaammo iti Biblia, ad-adda a kabaelanda a sarangten dagita. (Proverbio 15:1; 22:3) Kasta met, tagiragsakenda ti natalged a namnama. Inlawlawag ti kabbaro nga estudiantet’ Biblia a naggapu iti nakarot’ krimenna a paset ti Johannesburg, Sud Africa, no kasano nga isut’ tinulongan dagiti Kasuratan: “Ita ammokon a ti krimen ket saan a permanente; temporario laeng.”

Wen, adda pay namnama dagidiay natay a biktima ti kinaranggas. “Siak ti panagungar ken ti biag,” inkarin Jesus, sana innayon: “Ti mangalagad ti pammati kaniak, nupay isu ti matay, agbiagto manen.”​—Juan 11:25.

Tapno sagrapenyo ti kasta a rikna ti kinatalged, masapulyo ti nabileg a pammati, nga aggubuay iti inkay panangadal ti Saon Jehova. No inaldaw a mangiwayakay ti tiempo tapno agadal iti Biblia, masagrapyonto ti kaitungpalan daytoy nakaskasdaaw a kari: “Siasinoman a mangipangag kaniak, agtalinaedto a sitatalged ket sitatalnanto nga awan butengna iti didigra.”​—Proverbio 1:33; 2:21, 22.

[Kahon iti panid 6]

“Iti sidong ni Salomon, rimmang-ay nga ad-adda ti material a kultura dagiti Israelita iti las-ud ti tallo a dekada ngem iti immuna a dua gasut a tawen. Nasarakanmi iti periodo ni Salomon dagiti reggaay dagiti nangato a pasdek, dadakkel a siudad nga addaan napuskol a pader, ti itataud dagiti lugar a residensial a linikmut dagiti natibker pannakaipasdekda a pagtaengan dagiti babaknang, a napalalo nga irarang-ay ti teknikal a kinasigo ti agdamdamili ken ti wagas ti panagpabrikana. Nasarakanmi, pay, dagiti paset dagiti produkto a naggapu iti adayo a lugar, a pagilasinan a narang-ay idi ti internasional a komersio ken negosio.”​—The House of David, ni Jerry M. Landay.

[Picture Credit Line iti panid 5]

Ladawan ti NASA