Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Managbasa

◼Apay a maibilbilang ti 29 K.P. kas ti petsa a pangrugian ti panagkuenta iti historia ti Biblia imbes a ti 14 K.P., ti rugi ti panagturay ni Tiberio Cesar, a nadakamat idiay Lucas 3:1?

Ti rugi ti panagturay ni Tiberio ket saan a nadakamat idiay Biblia, no di ket ti maysa a pasamak a naaramid iti maud-udi a paset ti maika-15 a tawen ti panagturayna. Daytoy ti mamagbalin kadagiti estudiante ti Biblia a mangisentro iti pasamak kas naaramid idi 29 K.P., a mamatmatan kas petsa a pangrugian ti panagbilang manipud panangmatmat ti Biblia.

Ti panagturay ti maikadua nga emperador ti Roma, ni Tiberio Cesar, ket maawat iti historia. Ti The New Encyclopædia Britannica kunaenna: “Idi AD 14, Agosto 19, natay ni Augusto [ti immuna nga emperador]. Ni Tiberio, a nagbalinen a katan-okan, inmaniobrana ti Senado ket dina impalubos a daytat’ mangawag kenkuana nga emperador iti las-ud ti agarup makabulan, ngem idi Setiembre 17 isut’ simmukat iti kinaulo.”a

Daytoy a masinunuo a panawen para iti panangrugi ti panagturay ni Tiberio ket Nainbibliaan pategna gapu ta ibaga ti Lucas 3:1-3 ti maipapan ti ministerio ni Juan a Mammautisar: “Ket idi tawen a maikasangapulo ket lima a panag-emperador ni Tiberio Cesar, idi agdama a gobernador sadi Judea ni Poncio Pilato, . . . immay ti sao ti Dios ken Juan nga anak ni Zacarias iti let-ang. Ket isu napan kadagiti amin a daga iti arubayan ti Jordan a mangikaskasaba iti pammautisar ti panagbabawi a maipaay iti pannakaikkat dagiti basbasol.”

Saan a nangrugi ni Juan a nangasaba ken nangbautisar idi nagbalin nga emperador ni Tiberio no di ket inaramidna dayta “idi maikasangapulo ket lima a tawen ti panagturay ni Tiberio Cesar.” Dayta a maika-15 a tawen nangrugi manipud otonio 28 K.P. agingga iti otonio ti 29 K.P. Ti pannakaammo iti daytoy, nupay kasta, dina pagbalinen ti maysa tapno maikeddengna buyogen kinaumiso no kaano iti dayta a tawen a nangrugi ti ministerio ni Juan wenno no kasano a kuentaen dagiti nainaig a paspasamak.

Ngem mangted kadatayo ti Biblia iti napateg a kanayonan nga impormasion. Kas pangarigan, ti padto ni Daniel iti “sangapulo ket pito a lawas” itudona ti 29 K.P. para iti panagparang ti Mesias. Imbatadna met a ti ministerio ni Jesus ket tallo ket kagudua a tawen ti kaatiddugna. (Daniel 9:24-27) Inayonyo iti daytoy dagitoy a Biblikal a detalye: In-inaudi ni Jesus iti innem a bulan ngem ni Juan; idi nabautisaran ni Jesus, isut’ “agarup tallopulo ti tawenna”; ken natay ni Jesus iti primavera ti 33 K.P. (panawen ti Paskua), idi isut’ agtawen iti 33 1/2.​—Lucas 1:24-38; 3:23; 22:14-16, 54.b

Buyogen kasta nga umiso a Biblikal nga impormasion, naikuyog iti sekular a panangpetsa iti panagturay ni Tiberio, makuenta dagiti estudiante ti Biblia a ti ministerio ni Juan ket nangrugi iti primavera ti 29 K.P. ken innem a bulan kalpasanna, iti otonio ti 29 K.P., ni Juan binautisaranna ni Jesus. Ngarud, saan a ti 14 K.P. no di ket ti 29 K.P. ti mamatmatmatan kas ti petsa a panagrugian ti panagkuenta manipud panangmatmat ti Biblia.

[Dagiti Footnote]