Dagiti Buya Manipud Naikari a Daga

Galaad​—Lugar Dagiti Natured a Tattao

IDI dandanin bumallasiw ti Israel iti Karayan Jordan nga agturong iti Naikari a Daga, pinaregta ida ni Moises: “Pumigsaka ket umingelka. . . . Ni Jehova a Diosmo isu ti makikuyog kenka.”​—Deuteronomio 31:6.

Nairaman iti pammalakad ni Moises dagiti tribu da Ruben ken Gad ken ti kagudua ti tribu ni Manases. Nakitada ‘a ti daga ti Galaad ket maysa a lugar a maipaay iti an-animal,’ isu nga indawatda a maitudingda koma nga agnaed iti lugar ti Galaad.​—Numeros 32:1-40.

Adda iti sabali a bangir ti Galaad, iti daya ti Jordan. Masakopanna ti intero a makindaya a bangir, manipud iti amianan nga ungto ti Natay a Baybay agingga iti Baybay ti Galilea. Daytoy a rehion ket agpasang-at iti Ginget ti Jordan agingga kadagiti nabaresbes a patag a turod ken kadagiti nagtimbukel a turod. Isu a ti Galaad ket maysa a nasayaat a lugar a pagmulaan kadagiti bukbukel ken pagpaaraban kadagiti animal. Ti ladawan iti ngato ikkannakayo ti pamalatpatan no ania ti kaasping dayta a paset ti Galaad. Ngem apay nga inaig ti tured iti kasta a napintas a lugar?

Dagiti tribu a mayat nga agnaed idiay Galaad nalawag a saanda nga inkeddeng ti agnaed sadiay gapu iti buteng. Laglagipenyo nga immannugotda a bumallasiw iti Jordan tapno makigubat kadagiti kabusor iti Naikari a Daga. Ket iti panagsublida iti Galaad, kasapulanda ti ad-adu pay a tured. Apay? Bueno, addada iti pagbeddengan, ket nalaka la ida a rauten dagiti Ammonita iti abagatan a daya ken dagiti Sirio iti amianan. Ket agpayso a narautda.​—Josue 22:9; Oc-ocom 10:7, 8; 1 Samuel 11:1; 2 Ar-ari 8:28; 9:14; 10:32, 33.

Kasapulan ti tured iti sango dagiti kasta nga iraraut. Kas pangarigan, kalpasan a pinalubosan ni Jehova a rauten dagiti Ammonita ti Galaad, nagbabawi ti ili ti Dios ket kiniddawda iti “maysa a tao a mannakabalin ken maingel,” a ti amana ket agnagan met iti Galaad, nga ipanguluanna ida. Daytoy maingel, wenno natured a lalaki isu ni Jefte. Nalatak isuna gapu iti maysa sapata a nangipakita nga, uray no isu ket natured, nagpaiwanwan ken nagpatulong latta iti Dios. Nagkari ni Jefte a no tulongan ti Dios a mangparmek kadagiti nadangkok nga Ammonita, ti umuna a sumabat kenkuana nga aggapu iti balayna isunto ti ‘maidaton a kas daton a mapuoran,’ wenno sakripisio, a maipaay iti Dios.a Napasamak a ti immuna a nangsabat ken Jefte isu ti bugbugtong nga anakna, ti balasangna, a kamaudiananna napan nagserbi iti santuario ti Dios. Wen, ni Jefte ken, iti naiduma a wagas, ti balasangna, impakitada ti tured.​—Oc-ocom 11:1, 4-40.

Maysa a pannakaiparangarang ti kinatured a nalabit saan unay a nalatak ti napasamak idi panawen ni Saul. Tapno madarepdepyo ti pasamak, lagipenyo nga idi nagbalin nga ari ni Saul, nagpangta dagiti Ammonita a suatenda dagiti kannawan a mata dagiti lallaki a taga Jabes-galaad, maysa nga ili a mabalin a naisaad iti maysa a ginget a lumasat iti katurturodan nga agturong iti Jordan. Nangummong a dagus ni Saul iti buyot tapno pabilgenda ti Jabes. (1 Samuel 11:1-11) Bayat a pampanunotenyo dayta, mapantayo iti ngudo ti panagturay ni Saul ket kitaentayo no kasano a naipakita ti tured.

Mabalin a malagipyo a natay ni Saul ken dagiti tallo kadagiti annakna a lallaki bayat ti pannakirangetda kadagiti Filisteo. Dagidiay a kabusor pinutolanda ni Saul ket sibaballigi nga imbitinda dagiti bangkay ni Saul ken dagiti annakna iti bakud ti Bet-san. (1 Samuel 31:1-10; iti kannawan, makitayo ti nakabakab a bunton ti Bet-san.) Nakadanon daytoy a damag iti Jabes, iti katurturodan ti Galaad iti ballasiw ti Jordan. Ania ti maaramidan dagiti Galaadita iti sango ti kabusor a nabileg unay nga uray la nabalinanna a pinarmek ti ari ti Israel?

Kitaenyo ti mapa. “Amin dagiti maingel a lallaki timmakderda, ket nagnada a nagpatnag, ket innalada ti bangkay ni Saul ken dagiti bangkay dagiti annakna a lallaki nanipud iti bakud ti Bet-san; ket immayda iti Jabes, ket pinuoranda idiay.” (1 Samuel 31:12) Wen, rimmautda bayat iti rabii iti sarikedked dagiti kabusor. Maawatanyo no apay nga awagan ida ti Biblia a maingel, wenno natured.

Dimteng ti panawen a simmina ti sangapulo a tribu a mangbukel iti makin-amianan a pagarian ti Israel, ket nairaman ditoy ti Galaad. Dagiti nasion iti aglawlaw, umuna dagiti Sirio ken kalpasanna dagiti Asirio, rinugianda a sinakop dagiti dadduma a paset dayta a teritoria iti daya ti Jordan. Isu nga iti laksid dagiti pasamak iti napalabas a pakakitaan ti kinatured, nagsagaba dagiti taga-Galaad gapu iti kaaddada iti pagbeddengan.​—1 Ar-ari 22:1-3; 2 Ar-ari 15:29.

[Footnote]

[Mapa iti panid 8]

BAYBAY TI GALILEA

NATAY A BAYBAY

Karayan Jordan

Bet-san

Ramot-galaad

Jabes

GALAAD

[Credit Line]

Naibasar iti mapa a naipalubos a kinopia ti Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel.

[Picture Credit Line iti panid 8]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Line iti panid 9]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.