Dagiti Buya Manipud Naikari a Daga

Umayyo Pasiaren ti Baybay ti Galilea!

ADDA sumagmamano a lugar a nalaklaka a malagip dagiti managbasa ti Biblia ngem ti Baybay ti Galilea. Ngem maikidemyo kadi dagiti matayo ket sirmataen daytoy natamnay a baybay, a biruken dagiti napateg a lugar, kas iti no sadinot’ pagserrekan ken pagruaran ti Karayan Jordan wenno dagiti lokasion ti Capernaum ken Tiberias?

Mangipaaykayo iti panawen a mangadal iti buya iti baba, nga itupagyo dagiti numero nga adda iti ladawan. Mano kadagiti nanumeruan a lugar ti ammoyo? No adu ti ammoyo, ad-adda met a makapainteres ken napnuan kaipapanan ti Biblia kadakayo. No kasta, kumaduakayo iti apagbiit, makaisuro a panagpasiar.

Daytoy a buya ket agpaamianan a daya. Mangrugitayo iti #1. Ania a paset ti baybay dayta? Wen, ti makin-abagatan nga ungto a pagruaran ti Jordan, nga agayus nga agpasalog iti nagbaetan ti Samaria ken Galaad nga agturong iti Natay a Baybay. Iti kannigid makitayo a nasaysayaat daytoy nga ungto ti baybay, a naipakita met iti 1993 Calendar of Jehovah’s Witnesses.

Naisaad ti Baybay ti Galilea iti Yuyeng a Ginget, agarup 200 a metro iti baba ti Baybay Mediteraneo. Bayat a matmatanyo ti buya, kitaenyo dagiti bantay nga adda iti makindaya nga igid ti baybay (aglawlaw ti #7). Adda met dagiti turod ken bantay iti as-asideg, wenno iti makinlaud nga igid ti baybay, a mangipakpakita a daytoy a baybay adda iti maysa a kalayab. Agarup 21 kilometro ti kaatiddog ti baybay ken 12 kilometro ti kaakabana. Adda lugar iti igid ti baybay a maipaay kadagiti purok ken uray siudad, kas ti Tiberias (#2). Lagipenyo nga umariwekwek a taga-Tiberias ti nagbarangay a bimmallasiw iti baybay a nagturong iti lugar a sadiay simimilagro a pinakan ni Jesus ti 5,000.​—Juan 6:1, 10, 17, 23.

Bayat a magnakayo iti igid ti baybay nga agpaamianan manipud Tiberias, malabsanyo ti nadam-eg a rehion ti Gennesaret (#3).a Ditoy nga impalawag ni Jesus ti Sermon iti Bantay, ken posible nga iti asideg ti igid ti baybay, inayabanna ni Pedro ken dagiti tallo a sabsabali pay nga agbalin a “dumadaklis kadagiti tattao,” kas nailadawan ditoy. (Mateo 4:18-22) Iti panagtultuloy nga agdaliasat, dumtengkayo iti Capernaum (#4), nga isu idi ti sentro dagiti aktibidad ni Jesus, a natukoy pay ketdi kas “ti bukodna nga ili.” (Mateo 4:13-17; 9:1, 9-11; Lucas 4:16, 23, 31, 38-41) Bayat nga agpadaya iti aglawlaw ti baybay, bumallasiwkayo iti lugar (#5) a sadiay ti pagay-ayusan ti makinngato a Jordan nga agturong iti baybay (iti baba). Kalpasanna dumtengkayo iti lugar a Betsaida (#6).

Mausartay uray dagitoy sumagmamano a lugar a mangiyilustrar no kasano a tulongannakayo ti pannakaammoyo maipapan iti Baybay ti Galilea a mangsurot, ken mangdarepdep, kadagiti pasamak iti Biblia. Kalpasan a pinakan ni Jesus ti 5,000 idiay Betsaida ken ginandat ti umariwekwek a pagbalinen nga ari, imbaonna dagiti apostol a lumugan iti barangay nga agturong idiay Capernaum. Bayat ti panaglayagda, kellaat nga adda naggapu kadagiti bantay a napigsa nga angin ket nangparnuay kadagiti dadakkel nga allon, a namagdanag kadagiti apostol. Ngem immasideg ni Jesus kadakuada a magmagna iti baybay, pinagtalnana ti bagyo, ket napasangladna ida a sitatalged iti igid ti Gennesaret. (Mateo 14:13-34) Dagidiay dimteng manipud Tiberias bimmallasiwda manen a nagturong idiay Capernaum.​—Juan 6:15, 23, 24.

No ituloy iti aglawlaw ti makindaya a deppaar ti baybay, malabsanyo ti makunkuna a “daga dagiti Gadareno [wenno, Geraseno].” Lagipenyo a ditoy a pinaruar ni Jesus dagiti demonio kadagiti dua a lallaki. Sirurungsot a simrek dagidiay nga espiritu iti dakkel a pangen dagiti baboy, a nagtataray a nagturong iti teppang sada timpuak iti baybay. Maysa kadagidiay a lallaki ti nangipaay ti pammaneknek kadagiti kabangibang a Griegot’-pagsasaona a siudad ti Decapolis. Simmanglad ken nagluas met laeng ni Jesus iti daytoy a lugar babaen ti barangay a nagturong iti Baybay ti Galilea.​—Mateo 8:28–9:1; Marcos 5:1-21.

Iti ngudo ti panagpasiaryo iti akimbaba nga ungto ti baybay, lumabaskayo iti asideg a sadiay ti dakkel a karayan (maaw-awagan iti Yarmuk), mangipaay ti nawadwad a danum iti nababbaba a Karayan Jordan.

Saan nga espesipiko a nailanad iti Biblia dagiti lugar iti aglawlaw ti Baybay ti Galilea a nakaaramidan dagiti dadduma a pasamak, kas ti panagparang ni Jesus kalpasan ti panagungarna idi agkalkalap ni Pedro ken dagiti dadduma nga apostol (iti baba). Ti kunayo asideg ngata dayta iti Capernaum? Uray no kaskasano, ti pannakaammoyo maipapan iti daytoy nagpateg a baybay tulongannakayo a mangiladawan iti dayta a pamalatpatan.

[Dagiti Footnote]

[Dagiti ladawan iti panid 24]

1

2

3

4

5

6

7

N

S

E

W

[Picture Credit Line iti panid 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Line iti panid 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Line iti panid 24, 25]

Garo Nalbandian

[Picture Credit Line iti panid 25]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.