No Aniat’ Rumbeng a Maammuanyo Maipapan iti Imun
ANIA ti imun? Maysa daytoy a nakaro nga emosion a pakaigapuan ti pannakaringgor, panagliday, wenno panagpungtot ti maysa a tao. Mabalin nga agimuntayo no ti maysa agparang a nabalballigi ngem kadatayo iti maysa a trabaho. Wenno makariknatay ti imun no ti maysa a gayyem ket mapadayawan nga ad-adda ngem kadatayo. Ngem dakes kadi a kanayon ti agimun?
Dagiti naimun a tattao ket addaan pagannayasan nga agsuspetsa kadagiti potensial a karibal. Ni Ari Saul iti nagkauna nga Israel ti maysa a pagarigan iti daytoy. Idi damo ipatpategna ti agaw-awit iti igamna, a ni David, nga intal-ona pay ketdi kas pangulo ti buyot. (1 Samuel 16:21; 18:5) Kalpasanna, maysa nga aldaw nangngeg ni Ari Saul dagiti babbai a mangidaydayaw ken David iti sasao: “Ni Saul pinatayna dagiti rinibribuna, ket ni David dagiti linaklaksana.” (1 Samuel 18:7) Saan koma a pinalubosan ni Saul daytoy a mangapektar iti nasayaat a relasionna ken David. Nupay kasta, nasair ti riknana. “Ni Saul kinuskusilapanna ni David nanipud idi nga aldaw ken kalpasanna.”—1 Samuel 18:9.
Mabalin a saan a tarigagayan ti naimun a tao a madangran ti sabali. Mabalin a karurodna laeng ti balligi ti maysa a kadua ken agtarigagay a maaddaan kadagiti isu met laeng a kualidad wenno kasasaad. Iti sabali a bangir, ti apal ket maysa a partikular a negatibo a porma ti imun. Ti maysa a tao a naapal mabalin a sililimed nga ipaidamna ti naimbag iti maysa a pagim-imunanna wenno mabalin a tarigagayanna nga adda dakes a mapasamak iti dayta a tao. No dadduma, saan a mailimed ti naapal a tao ti riknana. Mabalin a matignay a sipapanayag a mangdangran iti sabali, no kasano a ginandat ni Ari Saul a papatayen ni David. Saan laeng a naminsan nga impuruak ni Saul ti gayangna “tapno maipideg ni David iti diding.”—1 Samuel 18:11; 19:10.
‘Ngem saanak a naimun a tao,’ mabalin a kunayo. Pudno, mabalin a saan a makontrol ti panagimun ti biagyo. Nupay kasta, uray kaskasano maapektarannatay latta amin ti panagimun—ti bukodtayo a panagimun ken kadagidiay sabsabali. Nupay nalaka a madlaw ti panagimun dagiti sabsabali, mabalin a ditay mailasin a dagus dayta iti bagitayo.
“Panagannayas nga Umapal”
Ti rekord maipapan iti nakayanakan a kinamanagbasol ti tao a kas naipalgak iti Sao ti Dios, ti Biblia, masansan nga itampokna dagiti basol a naaramid gapu iti apal. Malagipyo kadi ti salaysay maipapan kada Cain ken Abel? Nagidaton kadagiti sakripisio iti Dios dagitoy dua nga annak da Adan ken Eva. Inaramid ni Abel ti kasta agsipud ta isut’ maysa a tao nga addaan pammati. (Hebreo 11:4) Namati iti kabaelan ti Dios a mangtungpal iti naindaklan a panggepna mainaig iti daga. (Genesis 1:28; 3:15; Hebreo 11:1) Namati met ni Abel a gunggonaan ti Dios dagiti matalek a tattao iti biag iti um-umay a Paraiso ditoy daga. (Hebreo 11:6) Gapuna, impakita ti Dios nga isut’ naragsakan iti daton ni Abel. No pudno nga impatpateg ni Cain ti kabsatna, naragsakan koma idi binendisionan ti Dios ni Abel. Imbes ketdi, “nagpungtot unay [ni Cain].”—Genesis 4:5.
Binalakadan ti Dios ni Cain nga agaramid ti naimbag tapno umawat met iti pammendision. Kalpasanna namakdaar ti Dios: “No dika agaramid iti naimbag, ti basol kumkumleb iti ruangan ket sika ti kalikagumanna; ket iti biangmo, maparmekmonto aya?” (Genesis 4:7) Nakalkaldaang, saan a pinarmek ni Cain ti naimun a pungtotna. Daytat’ nangiturong kenkuana a mangpapatay iti nalinteg a kabsatna. (1 Juan 3:12) Nanipud idin, riniwriw a biag ti napapatay kadagiti dangadang ken gubat. “Ti sumagmamano kadagiti kangrunaan a pakaigapuan ti gubat mabalin nga isut’ panagtarigagay iti ad-adu pay a daga, kinabaknang, pannakabalin, wenno kinatalged,” ilawlawag ti The World Book Encyclopedia.
Saan a makiramraman dagiti pudno a Kristiano kadagiti gubat itoy a lubong. (Juan 17:16) Nupay kasta, nakalkaldaang ta adda dagiti indibidual a Kristiano a mairaman no dadduma kadagiti panagaapa. No makibiang ti dadduma a kameng ti kongregasion, agtungpal dagitoy a panagaapa kadagiti makadangran a panagriringgor. “Manipud ania ti gubuayan dagiti gubat ken manipud ania ti gubuayan dagiti panagaapa iti nagtetengngaanyo?” sinaludsod ti mannurat iti Biblia a ni Santiago kadagiti kapammatianna. (Santiago 4:1) Sinungbatanna dayta a saludsod babaen ti panangibutaktakna iti materialistiko a kinaagumda sana innayon, “Agtultuloykayo nga . . . agagum,” wenno “agimun.” (Santiago 4:2, footnote iti Ingles) Wen, ti materialismo mabalin a mangiturong iti panagagum ken panagimun kadagidiay agparang a mangtagtagiragsak iti nasaysayaat a kasasaad. Gapu iti daytoy, namakdaar ni Santiago maibusor iti “panagannayas [ti tao] nga umapal.”—Santiago 4:5.
Aniat’ magunggona iti panangsukimat kadagiti makagapu iti panagimun? Bueno, tumulong daytoy kadatayo nga agbalin a napudno ken pasayaatenna ti relasiontayo iti sabsabali. Tumulong met daytoy kadatayo nga agbalin nga ad-adda a mannakaawat, naanus, ken manangpakawan. Kangrunaan iti amin, itampokna ti dakkel a pannakasapul ti tao iti naayat a probision ti Dios a pannakaisalakan ken pannakaispal manipud kadagiti dakes a natauan a pagannayasan.—Roma 7:24, 25.
Maysa a Lubong nga Awanan Dakes a Panagimun
Iti panangmatmat ti tao, kasla imposible ti maysa a lubong nga awanan dakes a panagimun. Inamin ti autor a ni Rom Landau: “Ti naurnong a sirib iti adu a panawen, agraman ti imbagbaga dagiti amin a pilosopo . . . ken sikologo maipapan iti dayta a banag, dina maiwanwan ti tao a tutuoken ti imun. . . . Adda kadi siasinoman a doktor a nakaagasen iti tao a naimun?”
Ngem itukon ti Sao ti Dios ti namnama a pananggun-od iti perpekto a natauan a biag iti maysa a baro a lubong a sadiay awanton ti uray siasinoman a makarikna iti dakes a panagimun wenno apal. Maysa pay, ti kinatalna iti dayta baro a lubong saanto a riribuken dagiti tattao a mangipakita iti kakasta a dakes a kababalin.—Galacia 5:19-21; 2 Pedro 3:13.
Ngem, saan nga amin nga imun ket di umiso. Kinapudnona, ibagbaga ti Biblia a ni Jehova “ket maysa a Dios a naimun.” (Exodo 34:14) Aniat’ kaipapanan dayta? Ken aniat’ kunaen ti Biblia maipapan iti umiso nga imun? Kasta met, kasano a maparmek ti maysa a tao ti di umiso nga imun? Kitaenyo dagiti artikulo a sumaganad.