“Aguraykayo a Maipaay Kaniak”

“‘Ngarud aguraykayo a maipaay kaniak,’ kuna ni Jehova.”​—SOFONIAS 3:8.

1. Ania a pakdaar ti impaay ni mammadto a Sofonias, ket aniat’ pateg daytoy kadagiti tattao nga agbibiag ita?

“TI DAKKEL nga aldaw ni Jehova asideg.” Daytoy a pakdaar ti inyikkis ni mammadto a Sofonias idi katengngaan ti maikapito a siglo K.K.P. (Sofonias 1:14) Iti las-ud ti 40 wenno 50 a tawen, natungpal ti padto idi dimteng ti aldaw a pannakaibanag ti panangukom ni Jehova iti Jerusalem ken kadagidiay nasion a nangkarit iti kinasoberano ni Jehova babaen ti di umiso a panangtratoda iti ilina. Apay a paginteresan daytoy dagiti tattao nga agbibiag iti arinunos ti maika-20 a siglo? Agbibiagtayo iti panawen a nakaparpartak ti iyaadani ti kamaudianan a “dakkel nga aldaw” ni Jehova. Kas idi tiempo ni Sofonias, dandanin sumged ti ‘narungsot a pungtot’ ni Jehova maibusor iti moderno-aldaw a katupag ti Jerusalem​—ti Kakristianuan​—ken amin a nasion a di umiso ti panangtratoda iti ili ni Jehova ken mangkarit iti sapasap a kinasoberanona.​—Sofonias 1:4; 2:4, 8, 12, 13; 3:8; 2 Pedro 3:12, 13.

Sofonias​—Maysa a Natured a Saksi

2, 3. (a) Aniat’ ammotayo maipapan ken Sofonias, ket aniat’ mangipasimudaag nga isut’ maysa a natured a saksi ni Jehova? (b) Aniada a kinapudno ti makatulong kadatayo a mangitudo iti tiempo ken lugar a nagipadtuan ni Sofonias?

² Bassit ti nadakamat maipapan ken mammadto a Sofonias, a ti naganna (Hebreo, Tsephan·yahʹ) kayatna a sawen “Inlemmeng ni Jehova (Natagipateg).” Nupay kasta, maidilig iti dadduma a mammadto, impaay ni Sofonias ti kapuonanna agingga iti maikapat a kaputotan, nga agsubli ken ni “Ezekias.” (Sofonias 1:1; idiligyo ti Isaias 1:1; Jeremias 1:1; Ezequiel 1:3.) Karkarna unay daytoy ta binigbig ti kaaduan a komentarista a ni matalek nga Ari Ezekias ti apongna iti dapan. No kasta, naggapu ngarud ni Sofonias iti naarian a kaputotan, ket daytoy ti mabalin a nangpadagsen iti nakaro a panangkondenarna kadagiti prinsipe ti Juda ken impakitana nga isut’ maysa a natured a saksi ken mammadto ni Jehova. Gapu ta pagaammona unay ti topograpia ti Jerusalem ken dagiti napaspasamak iti naarian a korte, iparipiripna a mabalin nga inwaragawagna ti panangukom ni Jehova iti mismo a kabesera.​—Kitaenyo ti Sofonias 1:8-11, dagiti footnote.

³ Nakadidillaw ti kinapudno a, nupay inwaragawag ni Sofonias ti nadiosan a panangukom maibusor kadagiti mararaem a “piprinsipe” ti Juda (dagiti natan-ok, wenno panguluen dagiti tribu) ken “dagiti annak ti ari,” pulos a saanna a dinakamat a mismo ti ari iti panangbabalawna.a (Sofonias 1:8; 3:3) Daytoy ti mangiparipirip nga impakitan ni agtutubo nga Ari Josias ti panagduyosna agpaay iti nasin-aw a panagdayaw, nupay, maitunos iti kasasaad a binabalaw unay ni Sofonias, nabatad a saanna pay a rinugian ti panangritubarna iti relihion. Iparipirip amin daytoy a nagipadto ni Sofonias idiay Juda kabayatan dagiti nasapa a tawen ni Josias, a nagturay manipud 659 agingga idi 629 K.K.P. Awan duadua a ti nabileg a panagipadto ni Sofonias isut’ nangparayray iti kinaridam ni agtutubo a Josias iti idolatria, kinaranggas, ken kinarinuker a nagraira iti Juda iti dayta a tiempo ken nangpabileg iti kampaniana kamaudiananna maibusor iti idolatria.​—2 Cronicas 34:1-3.

Dagiti Makagapu iti Narungsot a Pungtot ni Jehova

4. Iti ania a sasao nga inyebkas ni Jehova ti pungtotna maibusor iti Juda ken Jerusalem?

⁴ Adda nasayaat a pakaigapuan ti panagpungtot ni Jehova kadagiti pangulo ken agnaed iti Juda ken iti kabeserana a siudad a Jerusalem. Baeten ken mammadtona a Sofonias, kinunana: “Iyunnatkonto ti imak a maibusor iti Juda, ken kadagiti isuamin nga agnaed iti Jerusalem, ket dadaelekto ti matda ni Baal iti daytoy a disso, ken ti nagan dagiti ganggannaet-dios a papadi agraman dagiti papadi, ken dagidiay agkarkararag iti buyot ti langit kadagiti tuktok ti balay, ken dagidiay agkarkararag, nga agsapata gapu ken Jehova ken agsapata gapu ken Malcam.”​—Sofonias 1:4, 5.

5, 6. (a) Aniat’ narelihiosuan a kasasaad iti Juda idi tiempo ni Sofonias? (b) Aniat’ kasasaad idi dagiti mararaem a pangulo ti Juda ken dagiti iturayanda?

⁵ Natulawan ti Juda gapu kadagiti nakababain a ritual ti kinabunga a panagdayaw ken Baal, sinasairo nga astrolohia, ken ti panagdayaw iti pagano a dios a ni Malcam. No ni Malcam isu met laeng ni Moloc, kas pagarupen ti dadduma, no kasta, ti palso a panagdayaw ti Juda inramanna ti makarimon a panangidaton kadagiti annak. Makarimon iti imatang ni Jehova ti kakasta a narelihiosuan nga ar-aramid. (1 Ar-ari 11:5, 7; 14:23, 24; 2 Ar-ari 17:16, 17) Ad-adda a ginutugotda ti pungtotna tangay kaskasdi a nagsapata dagiti managrukbab iti didiosen iti nagan ni Jehova. Pulos a dinan panuynoyan ti kasta a narelihiosuan a kinarugit ket agpadpada a papatayenna dagiti pagano ken apostata a papadi.

⁶ Maysa pay, dakes dagiti mararaem a pangulo ti Juda. Dagiti prinsipena ti mayasping kadagiti garamugam a “ngumerngernger a leon,” ket mayarig dagiti ukomna kadagiti narawet a “lobo.” (Sofonias 3:3) Naakusar dagiti iturayanda iti ‘panangpusek iti balay ni apoda iti panangranggas ken allilaw.’ (Sofonias 1:9) Nasaknap ti materialismo. Adu ti manggunggundaway iti kasasaad tapno makaurnong iti kinabaknang.​—Sofonias 1:13.

Panagduadua Maipapan iti Aldaw ni Jehova

7. Kasanot’ kabayag sakbay “ti dakkel nga aldaw ni Jehova” a nagipadto ni Sofonias, ken ania idi ti naespirituan a kasasaad ti adu a Judio?

⁷ Kas nakitatayon, ti nakaam-amak a narelihiosuan a kasasaad a nagraira idi kaaldawan ni Sofonias ipamatmatna a tinungpalna ti trabahona kas saksi ken mammadto sakbay nga inrugi ni Ari Josias ti kampaniana maibusor iti idolatria, idi agarup 648 K.K.P. (2 Cronicas 34:4, 5) No kasta, nagipadto ni Sofonias iti saan a nakurkurang ngem 40 a tawen sakbay a dimteng “ti dakkel nga aldaw ni Jehova” iti pagarian ti Juda. Iti las-ud dayta a tiempo, nagduadua ti adu a Judio ken ‘nagbaw-ingda’ manipud panagserbi ken Jehova, a nagbalinda nga aleng-aleng. Nagsao ni Sofonias maipapan kadagidiay “saan a nagbirok ken Jehova, wenno saan a nagsaludsod maipapan kenkuana.” (Sofonias 1:6) Nabatad nga aleng-aleng idi dagiti tattao iti Juda, a saanda a maseknan maipapan iti Dios.

8, 9. (a) Apay a sukimaten ni Jehova “dagiti tattao nga agtugaw kas iti arak iti arinsaedna”? (b) Kadagiti ania a pamay-an nga ipaay ni Jehova ti atensionna kadagiti agnaed iti Juda ken kadagiti sibil ken narelihiosuan a papanguloda?

⁸ Impakaammo ni Jehova ti panggepna a mangsukimat kadagidiay agkunkuna a tattaona. Kadagiti agkunkuna nga agdaydayaw kenkuana, sapulenna dagidiay adda panagduadua kadagiti pusoda no maipapan iti kabaelan wenno panggepna a bumallaet kadagiti gannuat ti tao. Kinunana: “Maaramidto iti daydiay a panawen a sukimatekto ti Jerusalem babaen kadagiti pagsilawan, ket dusaekto dagiti tattao nga agtugaw kas iti arak iti arinsaedna, a kunada kadagiti pusoda, ‘Ni Jehova saanto nga agaramid iti naimbag, saanto met nga agaramid iti dakes.’” (Sofonias 1:12) Ti sasao a “tattao nga agtugaw kas iti arak iti arinsaedna” (panangtukoy iti panagaramid iti arak) tuktukoyenna dagidiay nakapagsimpan, kas kadagiti arinsaed nga adda iti lansad ti bariles, a dida kayat ti masinga babaen ti aniaman a pakaammo iti umad-adani a nadiosan nga ibaballaet kadagiti gannuat ti sangatauan.

⁹ Ipamaysa ni Jehova ti atensionna kadagiti agnanaed iti Juda ken Jerusalem ken kadagiti papadida a ginamporanda ti panagdayaw kenkuana iti paganismo. No mariknada ti kinatalged, a kasla ket addada iti sidong ti kinasipnget ti rabii iti uneg dagiti pader ti Jerusalem, sapulenna ida a kas addaan iti naraniag a pagsilawan a mangsalput iti naespirituan a kinasipnget a nagkamanganda. Dayyegenna ida iti narelihiosuan a kinaaleng-alengda, umuna babaen kadagiti nakaam-amak a mensahe ti panangukom, sa babaen ti panangipatungpalna kadagidiay a panangukom.

“Ti Dakkel nga Aldaw ni Jehova Asideg”

10. Kasanot’ panangiladawan ni Sofonias iti “dakkel nga aldaw ni Jehova”?

¹⁰ Pinaltiingan ni Jehova ni Sofonias a mangiwaragawag: “Ti dakkel nga aldaw ni Jehova asideg. Isu asideg ken napardas unay. Ti timek ti aldaw ni Jehova napait.” (Sofonias 1:14) Pudno a nakaas-asideg idi ti napait nga al-aldaw kadagiti isuamin​—papadi, piprinsipe, ken dagiti tattao​—a nagkedked a nangipangag iti pakdaar ken agsubli iti nasin-aw a panagdayaw. Iti panangiladawanna iti dayta nga aldaw a pannakaipatungpal ti panangukom, intultuloy ti padto: “Daydiay nga aldaw isu ti aldaw ti pungtot, aldaw ti riribuk ken rigat, aldaw ti rakrak ken langalang, aldaw ti sipnget ken lulem, aldaw dagiti ul-ulep ken napuskol a kinasipnget, aldaw ti tangguyob ken panagbuak, a maibusor kadagiti il-ili a nasarikedkedan ken maibusor kadagiti torre iti pagsulian.”​—Sofonias 1:15, 16.

11, 12. (a) Ania a mangukom a mensahe ti naipakaammo maibusor iti Jerusalem? (b) Ti kadi kinarang-ay iti material maisalakanna dagiti Judio?

¹¹ Iti las-ud ti sumagmamano nga ababa laeng a dekada, rauten ti buyot ti Babilonia ti Juda. Saan a makaliklik ti Jerusalem. Madadael dagiti pagtaengan ken lugar ti negosio. “‘Iti daydiay nga aldaw,’ kuna ni Jehova, ‘addanto anabaab ti anug-og nga aggapu iti Ruangan ti Ikan, ken dung-aw nga aggapu iti maikadua a paset, ken dakkel a daranudor nga aggapu kadagiti turturod. Agdung-awkayo, dakayo nga agnaed ti Mactes [maysa a paset ti Jerusalem], ta isuamin nga ili nga agtagtagilako napaksuyanda; isuamin dagidiay napaawitan iti pirak madadael.’”​—Sofonias 1:10, 11, footnote.

¹² Gapu ta dida patien nga asidegen ti aldaw ni Jehova, naigamer unay ti adu a Judio kadagiti naganar a pannakigasanggasat iti negosio. Ngem babaen ken matalek a mammadtona a Sofonias, impadto ni Jehova a dagiti kinabaknangda agbalinto a “sinamsam, ket dagiti balbalayda agwalangwalang.” Saandanto nga inumen ti inaramidda nga arak, ket “uray ti pirakda uray ti balitokda didanto mabalin ti mangispal kadakuada iti aldaw ti pungtot ni Jehova.”​—Sofonias 1:13, 18.

Ti Dadduma Pay a Nasion a Naukom

13. Ania a mangukom a mensahe ti impakaammo ni Sofonias maibusor iti Moab, Ammon, ken Asiria?

¹³ Babaen ken ni mammadtona a Sofonias, inyebkas met ni Jehova ti pungtotna kadagiti nasion a di umiso ti panangtratoda iti ilina. Impakaammona: “‘Nangngegko ti panangumsi ti Moab ken dagiti pananglais dagiti annak ti Ammon, a pinangrabngisda iti ilik ket intan-okda dagiti bagbagida met laeng a maibusor iti beddengda. Gapuna a kas sibibiagak,’ kuna ni Jehova dagiti buybuyot, a Dios ti Israel, ‘Pudno unay a ti Moab kaslanto iti Sodoma, ket dagiti annak ti Ammon kasladanto iti Gomorra, tagikuaen dagiti sisiit, ken apaya ti asin, ken agnanayon a langalang. . . . Ket iyunnatnanto ti imana a maibusor iti amianan, ket dadaelennanto ti Asiria. Ket aramidennanto ti Nineve a walangwalang, ken namaga a kas iti let-ang.’”​—Sofonias 2:8, 9, 13.

14. Aniat’ adda a pammaneknek nga ‘intan-ok [dagiti ganggannaet a nasion] ti bagbagida’ maibusor kadagiti Israelita ken iti Diosda, ni Jehova?

¹⁴ Nabayag idin a kabusor ti Israel ti Moab ken Ammon. (Idiligyo ti Oc-ocom 3:12-14.) Ti Moabite Stone, iti Louvre Museum idiay Paris, ti addaan iti naikitikit a napalangguad a sasao ni Moabita nga Ari Mesa. Pinagpannakkelna ti panangsakupna kadagiti sumagmamano a siudad ti Israel babaen ti tulong ti diosna a ni Cemos. (2 Ar-ari 1:1) Ni Jeremias, a kataeb ni Sofonias, dinakamatna ti panangsakup dagiti Ammonita iti teritoria ti Israel a Gad iti nagan ti diosda a ni Malcam. (Jeremias 49:1) No maipapan iti Asiria, rinaut ken sinakup ni Ari Salmanasar V ti Samaria agarup maysa a siglo sakbay ti kaaldawan ni Sofonias. (2 Ar-ari 17:1-6) Di nagbayag kalpasanna, rinaut ni Ari Sennakerib ti Juda, a sinakupna ti adu a nasarikedkedan a siudadna, ken impangtana pay ti Jerusalem. (Isaias 36:1, 2) Talaga a nagpasindayag ti pannakangiwat ti ari ti Asiria maibusor ken Jehova idi kinalikagumanna ti isusuko ti Jerusalem.​—Isaias 36:4-20.

15. Kasanot’ panangibabain ni Jehova kadagiti dios ti nasnasion a nagpasindayag maibusor iti ilina?

¹⁵ Dakamaten ti Salmo 83 ti adu a nasion, agraman ti Moab, Ammon, ken Asiria, a nagpasindayag maibusor iti Israel, ken sipapangas a nangikuna: “Umaykayo ket gupdentayo ti kinanasionda, tapno ti nagan ti Israel saanen a malaglagip.” (Salmo 83:4) Situtured nga impakaammo ni mammadto a Sofonias nga ibabainto ni Jehova dagiti buybuyot amin dagitoy a natangsit a nasion ken dagiti diosda. “Daytoy addanto kadakuada a pagtangsitda, agsipud ta nangrabngisda ken intan-okda dagiti bagbagida met laeng a maibusor iti ili ni Jehova dagiti buybuyot. Ni Jehova nakakigkigtotto kadakuada; ta bisinannanto dagiti isuamin a didios ti daga, ket dagiti tattao agdaydayawdanto kenkuana, ti tumunggal maysa manipud iti dissona, isuamin met laeng a purpuro dagiti nasnasion.”​—Sofonias 2:10, 11.

“Aguraykayo”

16. (a) Siasino ti nagrag-o iti iyaadani ti aldaw ni Jehova, ken apay? (b) Ania a makagutugot a bilin ti naipaay iti daytoy a matalek a natda?

¹⁶ Nupay nagraira ti naespirituan a panagdungsa, panagduadua, idolatria, kinarinuker, ken materialismo kadagiti pangulo ken kadagiti adu nga agnanaed iti Juda ken Jerusalem, agparang a nangipangag ti dadduma a matalek a Judio kadagiti pammakdaar a padto ni Sofonias. Nagladingitda kadagiti makarimon nga aramid dagiti prinsipe, ukom, ken papadi ti Juda. Makaliwliwa dagiti sasao ni Sofonias kadagitoy a nasungdo a tattao. Imbes a pagladingitanda, pagrag-oanda ketdi ti iyaadani ti aldaw ni Jehova, agsipud ta pagpatinggaenna dagiti kasta a makarimon nga aramid. Impangag daytoy a matalek a natda ti makagutugot a bilin ni Jehova: “‘Ngarud aguraykayo a maipaay kaniak,’ kuna ni Jehova, ‘agingga iti aldaw nga itatakderko a mangsamsam, ta ti panangikeddengko isu ti panangurnong kadagiti nasnasion, tapno maummongko koma dagiti pagpagarian, tapno ibukbukko kadakuada ti ungetko, ti met laeng narungsot a pungtotko.’”​—Sofonias 3:8.

17. Kaano ken kasano a nangrugi a matungpal kadagiti nasion dagiti mensahe ti panangukom nga impakaammo ni Sofonias?

¹⁷ Saan a naklaat dagidiay nangipangag iti dayta a pakdaar. Adu ti nakakita iti kaitungpalan ti padto ni Sofonias. Idi 632 K.K.P., kinautiboda ti Nineve ken dinuprak dagiti nagkukumplot a taga-Babilonia, taga-Media, ken dagiti bunggoy manipud iti amianan, nalabit a dagiti Escita. Isalaysay ni historiador a Will Durant: “Ti buyot dagiti taga-Babilonia iti sidong ni Nabopolassar a nakikaykaysa iti buyot dagiti taga-Media iti sidong ni Cyaxares ken ti bunggoy dagiti Escita manipud iti Caucasus, ken buyogen ti nakaskasdaaw a kinatanang ken kinapartak, kinautiboda dagiti sarikedked ti amianan. . . . Iti apagdarikmat napukaw ti Asiria iti historia.” Daytoy ti apag-isu nga impadto ni Sofonias.​—Sofonias 2:13-15.

18. (a) Kasano a naipatungpal ti nadiosan a panangukom iti Jerusalem, ken apay? (b) Kasanot’ pannakatungpal ti padto ni Sofonias maipanggep iti Moab ken Ammon?

¹⁸ Nakita met ti adu a Judio a nanginanama ken Jehova ti pannakaipatungpal ti panangukomna iti Juda ken Jerusalem. Maipanggep iti Jerusalem, impadto ni Sofonias: “Asi pay daydiay nasungit ken narugit! Ti manangilupit nga ili! Isu saan a nagtulnog iti timek; saan nga immawat iti panangisuro. Saan a nagkammatalek ken ni Jehova. Saan nga immasideg iti Diosna.” (Sofonias 3:1, 2) Gapu iti saanna a kinamatalek, namindua a rinaut dagiti taga-Babilonia ti Jerusalem ket kamaudiananna nakautibo ken naparmek idi 607 K.K.P. (2 Cronicas 36:5, 6, 11-21) No maipapan iti Moab ken Ammon, sigun iti Judio a historiador a ni Josephus, iti maikalima a tawen kalpasan ti pannakatnag ti Jerusalem, ginubat ida dagiti taga-Babilonia ket pinarmekda ida. Kalpasanna, naungawdan kas naipadto.

19, 20. (a) Kasanot’ pananggunggona ni Jehova kadagidiay nanginanama kenkuana? (b) Apay a pakaseknantayo dagitoy a pasamak, ket anianto ti mausig iti sumaganad nga artikulo?

¹⁹ Ti kaitungpalan dagitoy ken ti dadduma pay a detalye ti padto ni Sofonias maysa a makapabileg-pammati a kapadasan kadagiti Judio ken di-Judio a nanginanama ken Jehova. Karaman da Jeremias, ti Etiope a ni Ebed-melec, ken ti sangakabbalayan ni Jonadab, ti Recabita, kadagidiay nakalasat iti pannakadadael ti Juda ken Jerusalem. (Jeremias 35:18, 19; 39:11, 12, 16-18) Dagiti matalek a Judio a nakautibo ken dagiti annakda, a nagtultuloy a naguray ken Jehova, nagbalinda a paset ti naragsak a natda a nakaluk-at manipud Babilonia idi 537 K.K.P. ken nagsubli idiay Juda tapno ipasdekda manen ti nasin-aw a panagdayaw.​—Esdras 2:1; Sofonias 3:14, 15, 20.

²⁰ Aniat’ kaipapanan amin daytoy iti panawentayo? Iti adu a wagas, ti kasasaad idi kaaldawan ni Sofonias umasping kadagiti makarimon a banag a mapaspasamak ita iti Kakristianuan. Maysa pay, ti nagduduma a kababalin dagiti Judio kadagidi a tiempo kaaspingna ti kababalin a masarakan ita, no dadduma uray pay iti ili ni Jehova. Dagitoy dagiti banag a mapagsasaritaan iti sumaganad nga artikulo.

[Footnote]

Panangrepaso

◻ Ania idi ti narelihiosuan a kasasaad iti Juda idi kaaldawan ni Sofonias?

◻ Ania dagiti kasasaad a nagraira kadagiti mararaem a pangulo, ken aniat’ kababalin idi ti adu kadagiti tattao?

◻ Kasano a nagpasindayag dagiti nasion maibusor iti ili ni Jehova?

◻ Ania a pakdaar ti impaay ni Sofonias iti Juda ken iti dadduma pay a nasion?

◻ Kasano a nagunggonaan dagidiay nagtalinaed a nangnamnama ken Jehova?

[Ladawan iti panid 9]

Pasingkedan ti Moabite Stone a linalais ni Ari Mesa ti Moab ti nagkauna nga Israel

[Credit Line]

Moabite Stone: Musée du Louvre, Paris

[Ladawan iti panid 10]

Iti panangsuportana iti padto ni Sofonias, inlanad daytoy a cuneiform a tapi ti Babylonian Chronicle ti pannakadadael ti Nineve babaen kadagiti nagkukumplot a buyot

[Credit Line]

Cuneiform a tapi: Iti pammalubos ti British Museum