Itantandudoyo Kadi ti Kinasingpet?

“Aniaman ti adda a naimbag a kababalin ken aniaman ti adda a banag a nadayaw, itultuloyyo nga imutektekan dagitoy a bambanag.”​—FILIPOS 4:8.

1. Ania ti bisio, ket apay a dina matulawan ti panagdaydayaw ken Jehova?

TI BISIO ket kinalulok wenno kinadakes iti moral. Agraira dayta iti lubong a pagbibiagantayo. (Efeso 2:1-3) Nupay kasta, saan nga ipalubos ni Jehova a Dios a matulawan ti nadalus a panagdayaw. Dagiti Nakristianuan a publikasion, gimong, asamblea, ken kombension ikkandatayo kadagiti naintiempuan a ballaag maibusor iti dakes a kondukta. Umaw-awattayo iti natimbeng a Nainkasuratan a tulong a ‘kumpet iti naimbag’ iti imatang ti Dios. (Roma 12:9) Gapuna, kas organisasion, ikagkagumaan dagiti Saksi ni Jehova ti agbalin a nadalus, nasingpet. Ngem komustatayo kas indibidual? Talaga kadi nga itantandudoyo ti kinasingpet?

2. Ania ti kinasingpet, ket apay a kasapulan ti panagregget iti panagtalinaed a nasingpet?

² Ti kinasingpet ket kinalaing, kinaimbag iti moral, umiso a panagtigtignay ken panagpampanunot. Saan a basta galad no di ket aktibo, positibo a galad. Saan laeng a panangliklik iti basol ti ramanen ti kinasingpet; kaipapananna ti panagaramid iti naimbag. (1 Timoteo 6:11) Binalakadan ni apostol Pedro dagiti padana a Kristiano: “Inayonyo iti pammatiyo ti naimbag a kababalin.” Kasano? Babaen ti “panangipaayyo iti amin a napasnek a panagregget kas isusungbat [kadagiti napateg a kari ti Dios].” (2 Pedro 1:5) Gapu iti managbasol a kasasaadtayo, kasapulan ti napaypayso a panagregget tapno agtalinaedtayo a nasingpet. Kaskasdi, dagiti managbuteng-Dios a tattao idi ugma naaramidanda dayta, uray iti sango ti dadakkel a tubeng.

Intandudona ti Kinasingpet

3. Ania dagiti dakes nga inaramid ni Ari Acaz?

³ Naglaon ti Kasuratan iti adu a salaysay maipapan kadagidiay nagtalinaed a nasingpet. Kas pagarigan, usigenyo ni nasingpet nga Ezekias. Ti amana, ni Ari Acaz ti Juda, nalawag a nagdaydayaw ken Moloc. “Agtawen idi iti duapulo a tawen idi a nangrugi a nagari ni Acaz, ket nagari idiay Jerusalem bayat iti sangapulo ket innem a tawen: ket saanna nga inaramid daydi nalinteg kadagiti mata ni Jehova a Diosna, a kas ken ni David nga amana. No di ket nagna iti dalan dagiti ar-ari ti Israel; wen, isu pinaglasatna iti apuy di anakna, a kas kadagiti kinarimon dagiti nasnasion, a pinagtalaw ni Jehova iti sango dagiti annak ti Israel. Ket nagidaton ken nagpuor iti insienso kadagiti nangato a disso, ken iti rabaw dagiti turturod, ken iti sirok dagiti isuamin a kaykayo a narukbos.” (2 Ar-ari 16:2-4) Kuna ti dadduma a ti ‘panangilasat iti apuy’ ipasimudaagna ti ritual iti panaggugor, saan a panagidaton iti tao. Nupay kasta, ti libro a Molech​—A God of Human Sacrifice in the Old Testament, ni John Day, kunana: “Paneknekan dagiti klasikal ken Punic [Cartago] a gubuayan ti impormasion, ken kasta met ti arkeolohia, a ti panagidaton iti tao ket napasamak . . . iti lubong dagiti Cananeo, isu nga awan rason a pagduaduaan ti panangdakamat ti Daan a Tulag [iti panagidaton iti tao].” Mainayon pay, espesipiko a kuna ti 2 Cronicas 28:3 a ni Acaz “pinuoranna dagiti annakna iti apuy.” (Idiligyo ti Deuteronomio 12:31; Salmo 106:37, 38.) Anian a nagdakes nga aramid!

4. Kasanot’ panagbiag ni Ezekias iti kasasaad a napno iti kinadakes?

⁴ Komusta met ngay ni Ezekias iti daytoy a kasasaad a napno iti kinadakes? Makapainteres ti maika-119 a Salmo, ta patien ti dadduma a ni Ezekias ti nangputar iti dayta, idi a maysa pay laeng a prinsipe. (Salmo 119:46, 99, 100) Isu a maipasimudaag ti kasasaadna kadagitoy a sao: “Dagiti prinsipe nagtugawda met ket nagsarsaritada iti maibusor kaniak; ngem toy adipenmo nagpanunot kadagiti al-alagadem. Toy kararuak marunaw gapu iti bantot.” (Salmo 119:23, 28) Tangay napalikmutan kadagiti mangan-annurot iti ulbod a relihion, ni Ezekias mabalin nga inuy-uyaw dagiti miembro ti naarian a korte, nga uray la di makaturog. Kaskasdi, nagtalinaed a nasingpet, idi agangay nagbalin nga ari, ket “inaramidna daydi a nalinteg kadagiti mata ni Jehova . . . Nagtalek ken ni Jehova a Dios ti Israel.”​—2 Ar-ari 18:1-5.

Nagtalinaedda a Nasingpet

5. Aniada a pakasuotan ti nakaipasanguan ni Daniel ken dagiti tallo a kakaduana?

⁵ Pagwadan met iti kinasingpet ni Daniel ken dagiti tallo a Hebreo a kakaduana, nga agnagan Ananias, Misael, ken Azarias. Napilitanda a pimmanaw iti daga a nakayanakanda ket naidestieroda idiay Babilonia. Naikkan dagiti uppat nga agtutubo kadagiti Babiloniko a nagan​—Baltasar, Sidrac, Misac, ken Abdenago. Naidasaranda kadagiti “taraon ti ari,” a pakairamanan dagiti taraon nga iparit ti Linteg ti Dios. Maysa pay, napilitanda a nagsursuro “iti sursurat ken pagsasao dagiti Caldeos” iti las-ud ti tallo a tawen. Saan a basta panagsursuro laeng iti sabali a pagsasao ti nairaman iti daytoy, ta ti termino a “Caldeos” ditoy mabalin nga ipasimudaagna ti de adal a klase. No kasta, napasanguan dagiti Hebreo nga agtutubo kadagiti ballikug a sursuro ti Babilonia.​—Daniel 1:1-7, NW.

6. Apay a maikunatayo a ni Daniel nagtalinaed a nasingpet?

⁶ Iti baet ti nakaro a panangpilit a makitunos, pinili ni Daniel ken dagiti tallo a kakaduana ti kinasingpet imbes a dagiti dakes nga aramid. Kuna ti Daniel 1:21: “Ni Daniel nagtaeng inggana iti umuna a tawen ni ari Ciro.” Wen, ni Daniel “nagtaeng” kas nasingpet nga adipen ni Jehova iti las-ud ti nasurok a 80 a tawen​—kabayatan ti panagballigi ken pannakatnag dagiti sumagmamano a nabibileg nga ari. Nagtalinaed a matalek iti Dios iti laksid dagiti gakat ken panangisikat dagiti rinuker nga opisial ti gobierno ken ti seksual a bisio a gagangay iti relihion ti Babilonia. Nagtalinaed a nasingpet ni Daniel.

7. Ania ti maadaltayo iti inaramid ni Daniel ken dagiti tallo a kakaduana?

⁷ Adu ti maadaltayo ken ni managbuteng-Dios a Daniel ken dagiti kakaduana. Nagtalinaedda a nasingpet ken saanda a timmulok nga agbalin a paset ti kultura ti Babilonia. Nupay naikkanda kadagiti Babiloniko a nagan, saanda a pulos napukaw ti pakabigbiganda kas ad-adipen ni Jehova. Kinapudnona, agarup 70 a tawen kalpasanna, ti ari ti Babilonia inawaganna ni Daniel iti Hebreo a naganna! (Daniel 5:13) Iti unos ti naunday a panagbiagna, saan a nakikompromiso ni Daniel uray kadagiti babassit a banag. Idi agtutubo pay laeng, “pinanggepna iti pusona ti saanna a pannakatulaw kadagiti taraon ti ari.” (Daniel 1:8) Awan duadua a ti di pannakikompromiso ni Daniel ken dagiti tallo a kakaduana ti nangpabileg kadakuada a nangsango a sibaballigi kadagiti nakaro a pakasuotan a napasaranda idi kamaudiananna.​—Daniel, kapitulo 3 ken 6.

Panagtalinaed a Nasingpet iti Kaaldawantayo

8. Kasano a masaranget dagiti agtutubo a Kristiano ti panagbalin a paset ti lubong ni Satanas?

⁸ Kas ken ni Daniel ken dagiti tallo a kakaduana, di itulok ti ili ti Dios ita nga agbalin a paset ti dakes a lubong ni Satanas. (1 Juan 5:19) No maysaka a Kristiano nga agtutubo, mabalin a pilitendaka dagiti kapatadam a tumulad iti aglablabes a pagaayatda a panagkawkawes, panaglanglanga, ken musika. Ngem, imbes a surotem amin a kabaruan a moda wenno estilo, agtalinaedka a natibker, ket dika ‘pasukog iti daytoy a sistema ti bambanag.’ (Roma 12:2) “Tallikuda[m] ti di-kinanadiosan ken nailubongan a tartarigagay ket agbiag[ka] a buyogen ti kinasimbeng ti panunot ken kinalinteg ken nadiosan a debosion.” (Tito 2:11, 12) Ti napateg ket ti pananganamong ni Jehova, saan a dagiti kapatadam.​—Proverbio 12:2.

9. Aniada a pakasuotan ti mabalin a pakaipasanguan dagiti Kristiano iti lubong ti negosio, ket kasano koma ti panagtignayda?

⁹ Dagiti nataengan a Kristiano maipasangoda met kadagiti pakasuotan ken masapul a nasingpetda. Mabalin a masulisog dagiti Kristiano a negosiante a mangusar kadagiti mapagduaduaan nga aramid wenno manglabsing kadagiti regulasion ti gobierno ken kadagiti linteg iti panagbuis. Nupay kasta, aniaman ti ar-aramiden dagiti kakompetensia iti negosio wenno katrabahuan, “kayat[tayo] ti agbiag a mapagtalkan iti isuamin a bambanag.” (Hebreo 13:18) Iparebbeng ti Kasuratan nga agbalintayo a napudno ken nainkalintegan kadagiti amotayo, empleado, kliente, ken kadagiti sekular a gobierno. (Deuteronomio 25:13-16; Mateo 5:37; Roma 13:1; 1 Timoteo 5:18; Tito 2:9, 10) Ikagumaantay met ti agbalin a naurnos iti panagnegosiotayo. No husto dagiti rekordtayo ken isurattayo dagiti katulagan, masansan a maliklikantayo ti di pagkikinnaawatan.

Agannadkayo!

10. Apay a kasapulan ti ‘panagannad’ no iti panagpilitayo iti musika?

¹⁰ Ti Salmo 119:9 itampokna ti sabali pay nga aspeto ti panagtalinaed a nasingpet iti imatang ti Dios. Inkanta ti salmista: “Ania ti pangdalusto ti agtutubo iti dalanna? Ti panangitaltalekna [“panagannadna,” NW] iti mayannurot iti saom.” Ti maysa kadagiti kabibilgan nga igam ni Satanas ket musika, nga addaan bileg a mangtukay iti rikna. Nakalkaldaang, adda dagiti Kristiano a saan a ‘nagannad’ no maipapan iti musika, ket naallukoyda kadagiti nalabes a porma daytoy, kas iti rap ken heavy metal. Nalabit ikalintegan ti dadduma nga awan pagdaksan ti kasta a musika wenno saanda nga ikankano ti liriko. Kuna dagiti dadduma a kaay-ayoda laeng ti kumpas wenno ti uni ti natinggaw a gitara. Ngem, kadagiti Kristiano, ti isyu saan a no ti maysa a banag ket makaay-ayo, no di ket no ‘makaay-ayo dayta iti Apo.’ (Efeso 5:10) Kaaduanna, itantandudo ti musika a heavy metal ken rap dagiti dakes nga aramid a kas iti panagtabbaaw, pannakiabig, ken uray Satanismo​—bambanag a di maipalubos iti ili ti Dios.a (Efeso 5:3) Agtutubotay man wenno nataengan, nasayaat no utoben ti tunggal maysa kadatayo daytoy a saludsod, Iti panagpilik iti musika, itantandudok kadi ti kinasingpet wenno ti kinadakes?

11. Kasano a makapagannad ti maysa a Kristiano no maipanggep kadagiti programa iti telebision, video, ken sine?

¹¹ Adu a programa iti telebision, video, ken sine ti mangitantandudo iti kinadakes. Sigun iti maysa a prominente a psychiatrist, ‘panangpalugod iti bagi, seksualidad, kinaranggas, kinaagum, ken panagimbubukod’ ti kangrunaan a maipabpabuya iti kaaduan a sine ita. Gapuna, ti panagannad ramanenna ti panangpili kadagiti kayattayo a buyaen. Inkararag ti salmista: “Ilisim dagitoy matak iti panangmatmat iti kinaubbaw.” (Salmo 119:37) Inyaplikar ti maysa a Kristiano nga agtutubo nga agnagan Joseph daytoy a prinsipio. Idi agparangen iti sine a buybuyaenna ti agdadata a sekso ken kinaranggas, pimmanaw iti pagsinean. Kabainna kadi daytoy nga inaramidna? “Saan, saan a pulos,” kuna ni Joseph. “Ni Jehova ken ti panangay-ayo kenkuana ti immuna a pinanunotko.”

Ti Paset ti Panagadal ken Panagmennamenna

12. Apay a ti personal a panagadal ken panagmennamenna ket nasken iti panagtalinaed a nasingpet?

¹² Saan nga umdas ti panangliklik kadagiti dakes a banag. Ti panagtalinaed a nasingpet ramanenna met ti panagadal ken panangmennamenna kadagiti agkakaimbag a banag a nailanad iti Sao ti Dios tapno mayaplikar iti biag dagiti nalinteg a prinsipiona. “O anian a panangayatko iti lintegmo!” kinuna ti salmista. “Isu ti imutektekak nga agmalmalem.” (Salmo 119:97) Paset kadi ti linawas nga eskediulyo ti personal a panagadal iti Biblia ken kadagiti Nakristianuan a publikasion? Pudno, mabalin a maysa a karit ti panangilasin iti panawen para iti napasnek a panagadal iti Sao ti Dios ken nainkararagan a panangmennamenna iti dayta. Ngem masansan a posible nga usaren ti tiempo a nailatang kadagiti dadduma nga aktibidad. (Efeso 5:15, 16) Nalabit dagiti oras sakbay a bumigat ket nasayaat a tiempo para kadakayo nga agkararag, agadal, ken agmennamenna.​—Idiligyo ti Salmo 119:147.

13, 14. (a) Apay a nagpateg ti panagmennamenna? (b) Ti panangmennamenna kadagiti ania a kasuratan ti makatulong kadatayo a manggura iti seksual nga imoralidad?

¹³ Nagpateg ti panagmennamenna, ta tulongannatayo a manglagip iti maad-adaltayo. Napatpateg pay, makatulong dayta a mangitandudo kadagiti nadiosan a kapanunotan. Kas panangyilustrar: Maysa a banag ti pannakaammo nga iparit ti Dios ti pannakiabig ngem sabali a banag ti ‘panagrurod iti nadangkes ken ikakapet iti naimbag.’ (Roma 12:9) Mabalin nga aktual a mariknatayo ti panagrikna ni Jehova maipapan iti seksual nga imoralidad no mennamennaentayo dagiti napateg a teksto ti Biblia kas iti Colosas 3:5, a mangidagdagadag: “Papatayenyo, ngarud, ti kamkameng ti bagiyo nga adda iti rabaw ti daga no maipapan iti pannakiabig, kinarugit, panaggartem iti sekso, makapasakit a tarigagay, ken kinaagum, isu a panagrukbab iti didiosen.” Saludsodanyo ti bagiyo: ‘Ania a panaggartem iti sekso ti masapul a papatayek? Ania ti rebbengko a liklikan a mangtukay iti narugit a tarigagay? Adda kadi nasken a balbaliwak iti pannakilangenko iti saanko a kasekso?’​—Idiligyo ti 1 Timoteo 5:1, 2.

¹⁴ Indagadag ni Pablo kadagiti Kristiano nga idianda ti pannakikamalala ken agteppelda tapno ‘awan ti makagteng iti punto a dangranna ken pakibianganna dagiti kalintegan ti kabsatna.’ (1 Tesalonica 4:3-7) Saludsodanyo ti bagiyo: ‘Apay a makadangran ti pannakiabig? Ania ti pagdaksanna kaniak wenno iti sabali no makabasolak iti daytoy a banag? Kasanoak a maapektaran iti naespirituan, emosional, ken pisikal? Dagiti ngay kameng ti kongregasion a nanglabsing iti linteg ti Dios ken saan a nagbabawi? Ania ti nagbanaganda?’ Ti panangipapuso iti kuna ti Kasuratan maipapan iti kasta a kababalin degdeganna ti panangguratayo iti dakes iti imatang ti Dios. (Exodo 20:14; 1 Corinto 5:11-13; 6:9, 10; Galacia 5:19-21; Apocalipsis 21:8) Kuna ni Pablo a ti mannakiabig “dina ikankano, saan a ti tao, no di ket ti Dios.” (1 Tesalonica 4:8) Asino a pudno a Kristiano ti di mangikankano iti nailangitan nga Amana?

Kinasingpet ken Pannakitimpuyog

15. Ania ti paset ti pannakitimpuyog iti panagtalinaedtayo a nasingpet?

¹⁵ Ti naimbag a pannakitimpuyog matulongannatay met nga agtalinaed a nasingpet. Inkanta ti salmista: “Maysaak a kadua dagiti agbuteng kenka [Jehova], ken dagiti mangannurot kadagiti al-alagadem.” (Salmo 119:63) Kasapulantayo ti nasayaat a panaglalangen kadagiti Nakristianuan a gimong. (Hebreo 10:24, 25) No isinsinatayo ti bagitayo, nalabit a ti laengen bagitayo ti pampanunotentayo, ket nalaka laeng nga iturayannatayo ti kinadakes. (Proverbio 18:1) Nupay kasta, ti nabara a Nakristianuan a panaglalangen mapabilegna ti determinasiontayo nga agtalinaed a nasingpet. Siempre, masapul nga agannadtayo met kadagiti dakes a kakadua. Mabalintay ti makigayyem kadagiti kaarruba, katrabahuan, ken kaeskuelaan. Ngem no talaga a nainsiriban ti pannagnatayo, saantay a makisinninged unay kadagidiay di mangitantandudo iti Nakristianuan a kinasingpet.​—Idiligyo ti Colosas 4:5.

16. Kasano a ti panangyaplikar iti 1 Corinto 15:33 matulongannatayo nga agtalinaed a nasingpet ita?

¹⁶ Insurat ni Pablo: “Dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ug-ugali.” Iti panangibagana iti daytoy, balballaaganna dagiti manamati a posible a mapukawda ti pammatida no makitimpuyogda kadagiti agkunkuna a Kristiano a di mamati iti Nainkasuratan a sursuro maipapan iti panagungar. Ti prinsipio iti ballaag ni Pablo agaplikar iti pannakitimpuyogtayo iti ruar ken uneg ti kongregasion. (1 Corinto 15:12, 33) Siempre, ditay kayat a liklikan dagiti naespirituan a kakabsattayo gapu ta saanda nga umanamong iti personal a kapanunotantayo. (Mateo 7:4, 5; Roma 14:1-12) Nupay kasta, nasken nga agannadtayo no adda dagiti kakongregasiontayo a mapagduaduaan ti kababalinda wenno naringgor wenno managreklamo. (2 Timoteo 2:20-22) Nainsiriban ti agtalinaed a nasinged kadagidiay mabalintay a ‘pakirinnanudan iti pammaregta.’ (Roma 1:11, 12) Tulongannatay daytoy nga agbalin a nasingpet ken agtalinaed iti “dana ti biag.”​—Salmo 16:11.

Itultuloyyo nga Itandudo ti Kinasingpet

17. Sigun iti Numeros kapitulo 25, ania a didigra ti linak-am dagiti Israelita, ket ania ti maadaltayo iti daytoy?

¹⁷ Sakbay la unay a sinakup dagiti Israelita ti Naikari a Daga, rinibu kadakuada ti nagaramid iti dakes​—ket naglak-amda iti didigra. (Numeros, kapitulo 25) Iti kaaldawantayo, agtaktakder ti ili ni Jehova iti wangawangan ti nalinteg a baro a lubong. Dagidiay agtultuloy a mangiwaksi kadagiti dakes nga aramid daytoy a lubong ti maparaburan a sumrek iti dayta. Kas imperpekto a tattao, mabalin nga adda dagiti dakes a tarigagaytayo, ngem matulongannatayo ti Dios a mangsurot iti nalinteg a panangidalan ti nasantuan nga espirituna. (Galacia 5:16; 1 Tesalonica 4:3, 4) Gapuna ipangagtayo ti balakad ni Josue iti Israel: “Agbutengkayo ken Jehova, ket agserbikayo kenkuana iti kinadalus ken kinapudno.” (Josue 24:14) Ti nadayaw a panagamak a mangpapungtot ken Jehova tulongannatayo nga agtalinaed a nasingpet.

18. Maipapan iti kinadakes ken kinasingpet, ania koma ti determinasion dagiti amin a Kristiano?

¹⁸ No naimpusuan a tarigagayanyo nga ay-aywen ti Dios, determinadokay koma a mangipangag iti balakad ni Pablo: “Aniaman dagiti bambanag a napudno, aniaman dagiti bambanag a serioso a pakaseknan, aniaman dagiti bambanag a nalinteg, aniaman dagiti bambanag a nadalus, aniaman dagiti bambanag a maay-ayat, aniaman dagiti bambanag a naimbag ti pakasarsaritaanda, aniaman ti adda a naimbag a kababalin ken aniaman ti adda a banag a nadayaw, itultuloyyo nga imutektekan dagitoy a bambanag.” No aramidenyo daytoy, anianto ti ibungana? Kinuna ni Pablo: “Annurotenyo dagitoy; ket ti Dios ti talna addanto kadakayo.” (Filipos 4:8, 9) Wen, iti tulong ni Jehova maiwaksiyo ti kinadakes ket maitandudoyo ti kinasingpet.

[Footnote]

Dagiti Punto a Marepaso

◻ Ania ti kasapulan tapno makapagtalinaedtayo a nasingpet?

◻ Kadagiti ania a kasasaad a nagtalinaed a nasingpet da Ezekias, Daniel, ken dagiti tallo a Hebreo?

◻ Kasanotay a matulad ni Daniel iti panangsaranget kadagiti gakat ni Satanas?

◻ Apay a masapul nga agannad a kanayon dagiti Kristiano no maipapan iti panaglinglingay?

◻ Ania ti paset ti panagadal, panagmennamenna, ken pannakitimpuyog iti panagtalinaed a nasingpet?

[Ladawan iti panid 15]

Nagtalinaed a nasingpet ni agtutubo nga Ezekias uray pay nalikmut kadagiti agdaydayaw ken Moloc

[Dagiti Ladawan iti panid 17]

Masapul nga agannad dagiti Kristiano no maipapan iti panaglinglingay