Saanda a Nakaaramid iti Nadayaw a Naganda
SAAN nga innaganan ti Biblia dagiti nangbangon iti dakes ti pakasarsaritaanna a torre ti Babel. Kunaen ti salaysay: “Itan kinunada: ‘Intayo! Mangbangontayo iti maysa siudad ken maysa a torre a dumanon ti tuktokna sadi langit, ket mangaramidtayo iti nadayaw a nagantayo, di la ket ta maiwaraswarastayo iti intero a daga.’”—Genesis 11:4, NW.
Siasino dagitoy? Napasamak daytoy agarup 200 a tawen kalpasan ti Layus. Iti daydi a tiempo, agarup 800 ti tawenen ni Noe, ken nagbiag a kaduana dagiti rinibu a kaputotanna. Maymaysa idi ti pagsasaoda ken nagtaengda nga agkakadua iti sapasap a lugar a nagnaedanna ken dagiti annakna kalpasan ti Layus. (Genesis 11:1) Idi agangay, nagpadaya ti dadduma iti daytoy nga immadu a populasion ket “nasarakanda ti maysa a tanap iti daga a Senar.”—Genesis 11:2.
Naan-anay a Pannakapaay
Iti daytoy a tanap a napagnunumuan ti grupo nga agrebeldeda iti Dios. Kasano? Bueno, inyebkas ni Jehova a Dios ti panggepna idi binilinna ti immuna a pagassawaan nga ‘agbungada, ket agaduda, ket punnuenda ti daga.’ (Genesis 1:28) Naulit daytoy kada Noe ken kadagiti annakna kalpasan ti Layus. Binilin ti Dios ida: “Ket dakayo, agbungakayo ken agadukayo; agputotkayo iti nawadwad iti daga, ket agadukayo iti rabawna.” (Genesis 9:7) Kas isusupiat iti panangiturong ni Jehova, nangbangon dagiti tattao iti maysa a siudad tapno saanda a ‘maiwaraswaras iti intero a daga.’
Nangrugi met a nangipatakder dagitoy a tattao iti torre tapno makaaramidda ‘iti nadayaw a naganda.’ Ngem maisupadi iti ninamnamada, saanda a naileppas ti torre. Ipakita ti rekord ti Biblia a riniribuk ni Jehova ti pagsasaoda tapno dida agkikinnaawatan. “Kasta,” kuna ti naipaltiing a salaysay, “ti panangiwaras ni Jehova kadakuada iti rabaw ti langa ti amin a daga nanipud sadiay: ket binaybay-anda ti panangbangonda iti siudad.”—Genesis 11:7, 8.
Naipakita ti naan-anay a pannakapaay daytoy a gandat tangay di pulos a ‘naidayaw,’ wenno naglatak ti nagnagan dagiti nangbangon. Kinapudnona, dagiti naganda ket saan nga ammo ken awanen iti pakasaritaan ti tao. Ngem komusta ngay ni Nimrod, ti apo ni Noe iti tumeng? Saan aya nga isu ti nangidaulo iti daytoy nga iyaalsa iti Dios? Saan aya a nalatak ti naganna?
Ni Nimrod—Nakuspag a Rebelde
Awan duadua, ni Nimrod ti kangrunaan a promotor. Iyam-ammo ti Genesis kapitulo 10 kas “mannakabalin a mangnganup idi iti imatang ni Jehova.” (Genesis 10:9) Kunaen met ti Kasuratan a “daytoy ti nangrugian ti naidamdamag iti kinamannakabalin iti daga.” (Genesis 10:8) Mannakigubat, naranggas a tao ni Nimrod. Isu ti kaunaan a nangituray iti tao kalpasan ti Layus, a pinagbalinna ti bagina a kas ari. Manangibangon met idi ni Nimrod. Kuna ti Biblia nga adda walo a siudad a binangonna, agraman ti Babel.—Genesis 10:10-12.
No kasta, ni Nimrod—a bumusbusor iti Dios, ari ti Babel, ken manangbangon kadagiti siudad—ket awan duadua a nakiraman iti pannakaibangon ti torre ti Babel. Saan kadi a nakaaramid iti nadayaw a naganna? Maipapan iti nagan a Nimrod, insurat ni Orientalist E. F. C. Rosenmüller: “Naited ti nagan ken Nimrod manipud [ma·radhʹ], ‘nagrebelde,’ ‘timmallikud,’ segun iti Hebreo a kaipapananna.” Kalpasanna inlawlawag ni Rosenmüller a “nakairuaman dagiti taga Oriente a panagananda dagiti nalatak a tattao kadagiti nagan a maited kalpasan ti ipapatay, a no dadduma nakaskasdaaw ti panagtutunos dagiti nagan ken dagiti bambanag a naaramid.”
Patien ti sumagmamano nga eskolar a ti nagan a Nimrod ket di naipanagan idi pannakaipasngayna. Imbes ketdi, patienda a naipanagan dayta kalpasanna tapno maibagay iti rebelioso a kababalinna kalpasan ti pannakaiparangarangna. Kas pagarigan, kuna ni C. F. Keil: “Ti mismo a nagan a Nimrod nagtaud iti [ma·radhʹ], ‘umalsakaminto,’ ipasimudaagna ti naranggas a panangbusor iti Dios. Naisalsalumina unay dayta yantangay dagiti laeng kapanawenanna ti nangipanagan iti dayta, ket iti kasta nagbalin a personal a nagan.” Iti footnote, inadaw ni Keil ti insurat ni historiador Jacob Perizonius: “Mamatiak a daytoy a tao [Nimrod], kas narungsot a mangnganup ken nakaad-adu ti kakaduana, tapno magutugotna nga agrebelde dagiti dadduma pay, sangkasaona ken inulit-ulitna ti sao a ‘nimrod, nimrod,’ kayatna a sawen, ‘Agrebeldetayo! Agrebeldetayo!’ Iti kasta, idi agangay, ninaganan dagiti dadduma, uray ni Moises a mismo, iti dayta a sao kas personal a nagan.”
Nalawag, di nakaaramid ni Nimrod iti nadayaw a naganna. Nabatad nga awan makaammo iti agpaypayso a naganna. Saan a nairekord iti historia, a kas met iti nagnagan dagiti pasurotna. Awan ti nabati a putotna a nagawit iti naganna. Imbes nga umawat iti tan-ok ken dayaw, nakawesan iti dakes a pakasarsaritaan. Ti nagan a Nimrod ket agnanayon a nangipabigbig kenkuana kas nakuspag a rebelde a simamaag a nangkarit ken Jehova a Dios.