Pannakitulag iti Nainkalintegan a Sab-ong

KAS idi panawen ti Biblia, kalikaguman ti dadduma a kultura ita ti sab-ong sakbay a pakasaran ti maysa a lalaki ti maysa a babai. “Agserbiakto kenka bayat iti pito a tawen gapu ken Raquel nga anakmo a babai nga inaudi,” kinuna ni Jacob iti agbalin a katuganganna a lalaki a ni Laban. (Genesis 29:18) Gapu iti panagayat ni Jacob ken Raquel, nangidiaya iti nangina a sab-ong​—ti kaibatogan ti sueldo iti pito a tawen! Inawat ni Laban ti diaya ngem inallilawna a maasawa nga umuna ni Jacob ti inauna nga anakna a ni Lea. Nagtultuloy a sinikapan ni Laban ni Jacob kadagiti simmagsaganad a panaglangenda. (Genesis 31:41) Ti panangipangpangruna ni Laban iti material a gunggona pinukawna ti panagraem dagiti annakna a babbai kenkuana. “Saankam aya a maibilang a ganggannaet kenkuana ta inlakonakami ket kinnanna met a namimpinsan amin a pirakmi?” inyimtuodda.​—Genesis 31:15.

Makapaladingit ta iti daytoy materialistiko a lubong, adu a nagannak ti kas ken Laban. Ket nakarkaro pay dagiti dadduma. Sigun iti maysa a pagiwarnak idiay Africa, sumagmamano a tulagan iti panagasawa ket “panguartaan laeng dagiti naagum nga amma.” Maysa pay a banag isu ti kinarigat ti panagbiag a mangsulisog iti dadduma a nagannak a mangmatmat kadagiti annakda a babbai kas pamay-an a panglakaganda a lumung-aw iti rigat.a

Dadduma a nagannak itantanda ti pannakayasawa dagiti annakda a babbai gapu ta agur-urayda iti kangatuan ti maisab-ongna. Mabalin a puon daytoy dagiti serioso a parikut. Insurat ti maysa a reporter ti warnakan a nakadestino idiay makindaya nga Africa: “Kaykayat dagiti babbaro ken babbalasang ti makitaray tapno mailisida kadagiti aglablabes a dote a kalikaguman dagiti nainget a pakaikamangan.” Maysa ti seksual nga imoralidad kadagiti parikut a patauden ti panagkalikagum iti nangina a sab-ong. Mainayon pay, kabaelan ti sumagmamano a babbaro ti gumatang iti asawa ngem nailumlomda met iti utang. “Nainkalintegan koma dagiti nagannak,” indagadag ti maysa a social worker a taga South Africa. “Dida koma kalikaguman ti dakkel a kantidad. Ti kakaskasar kasapulanda ti pagbiag . . . Apay ngarud nga ibusen ti kuarta ti nobio?”

Kasano a dagiti Kristiano a nagannak mapagulidananda no maipapan iti kinanainkalintegan iti pannakitulagda a mangbayad wenno mangawat iti sab-ong? Serioso a banag daytoy, ta ibilin ti Biblia: “Maammuan koma dagiti isuamin a tattao ti kina-nainkalinteganyo.”​—Filipos 4:5.

Dagiti Nainkalintegan a Prinsipio ti Biblia

Personal a pangngeddeng dagiti Kristiano a nagannak no ikeddengda ti agkiddaw iti sab-ong wenno saan. No pilienda nga adda sab-ong, dagita a pannakitulag ket rumbeng a maitunos kadagiti prinsipio ti Biblia. “Ti wagas ti panagbiag[yo] siwayawaya koma iti panagayat iti kuarta,” kuna ti Sao ti Dios. (Hebreo 13:5) No saan a nabatad daytoy a prinsipio kadagiti tulagan iti kasar, nalabit maiparangarang a saan a mapagulidanan ti Kristiano nga ama wenno ina. Dagiti lallaki nga addaan kadagiti responsable nga annongen iti kongregasion Kristiano ket rumbeng a “nainkalintegan,” “saan a managayat iti kuarta” wenno “naagum iti nakusit a gunggona.” (1 Timoteo 3:3, 8) Ti maysa a Kristiano a siaagum ken awanan panagbabawi a mangikkikil iti nangato a sab-ong ket mabalin pay ketdi a mailaksid iti kongregasion.​—1 Corinto 5:11, 13; 6:9, 10.

Gapu kadagiti parikut a patauden ti kinaagum, nangipaulog dagiti dadduma a gobierno kadagiti linteg a manglimitar iti sab-ong. Kas pagarigan, kuna ti maysa a linteg idiay Togo, maysa a pagilian iti West Africa, a ti sab-ong “mabalin a bayadan iti maysa a banag wenno iti kuarta wenno agpada.” Innayon pay ti linteg: “Iti ania man a kasasaad, ti gatad ket saan a lumbes iti 10,000 F CFA (US$20.00).” Maulit-ulit nga imbilin ti Biblia kadagiti Kristiano a tungpalenda dagiti linteg kas umili. (Tito 3:1) Uray pay saan nga ipatungpal ti gobierno ti kasta a linteg, ti pudno a Kristiano kayatna ti agtulnog. Iti kasta mataginayonna ti nadalus a konsiensia iti imatang ti Dios ken saan a pakaitibkolan dagiti dadduma.​—Roma 13:1, 5; 1 Corinto 10:32, 33.

Siasino ti Rebbeng a Makitulag?

Kadagiti dadduma a kultura, ti wagas ti pannakitulag iti sab-ong ket nalabit maisalungasing iti sabali pay a napateg a prinsipio. Sigun iti Biblia, ti ama ti addaan rebbengen kadagiti maar-aramid iti uneg ti sangakabbalayanna. (1 Corinto 11:3; Colosas 3:18, 20) Gapuna, dagidiay addaan kadagiti responsable nga annongen iti kongregasion ket lallakida a “mangidadaulo iti nasayaat a pamay-an kadagiti annak ken kadagiti bukodda a sangakabbalayan.”​—1 Timoteo 3:12.

Nupay kasta, nalabit kadawyan iti komunidad a dagiti napateg a tulagan iti panagkasar maipabiangda kadagiti kabagian ti ulo ti pamilia. Ket dagitoy a kakabagian kayatda ti makibingay iti sab-ong. Ditoy a masubok dagiti Kristiano a sangakabbalayan. Gapu ta nakayugalianen, ipalubos dagiti dadduma nga ulo ti pamilia dagiti di manamati a kakabagian ti agbirok iti dakkel a sab-ong. Agresulta daytoy no dadduma iti pannakiasawa ti maysa a Kristiano a babai iti di manamati. Maikaniwas dayta iti balakad a dagiti Kristiano agasawada koma ‘laeng iti Apo.’ (1 Corinto 7:39) Ti ulo ti pamilia a mangipalubos kadagiti di manamati a kakabagian nga agdesision iti makadangran iti espiritualidad dagiti annakna ket saan a mamatmatan kas “mangidadaulo iti bukodna a sangakabbalayan iti nasayaat a pamay-an.”​—1 Timoteo 3:4.

Kas iti kasasaad ti managbuteng-Dios a patriarka a ni Abraham, kasanon no ti maysa a Kristiano nga ama saan a direktamente a makiraman iti pannakitulag iti panagasawa ti maysa kadagiti annakna? (Genesis 24:2-4) No adda sabali a mapusgan a mangaramid iti daytoy, rebbeng a siguraduen ti Kristiano nga ama a ti mangalbasia surotenna dagiti instruksion a maitunos kadagiti nainkalintegan a prinsipio ti Biblia. Mainayon pay, sakbay a maaramid ti aniaman nga addang iti pannakitulag iti sab-ong, dagiti Kristiano a nagannak rebbeng a tingitingenda a siaannad dagiti bambanag ket dida ipalubos a maiguyodda kadagiti di nainkalintegan a kannawidan wenno kidkiddawen.​—Proverbio 22:3.

Panangliklik Kadagiti Di Nakristianuan a Kababalin

Kondenaren ti Biblia ti kinapalangguad ken “ti panangiparammag iti panagbiag.” (1 Juan 2:16; Proverbio 21:4) Nupay kasta, adda tattao a naitimpuyog iti kongregasion Kristiano a nangiparangarang kadagitoy a kababalin iti pannakitulagda iti kasar. Dagiti dadduma tuladenda ti lubong babaen ti panangiparammagda iti mayawat a kuarta wenno panangawat iti dakkel a sab-ong. Iti kasumbabangirna, inreport ti maysa kadagiti sanga nga opisina ti Watch Tower Society idiay Africa: “Adda sumagmamano nga assawa a lallaki a saan a nangipakita iti panagraem no ti nakaikamangan ket mapnekdan kadagiti kidkiddawenda, a matmatanda dagiti babbaketda kas nagatang a kagatad ti ‘kalding.’”

Ti pananggamgam iti nangina a sab-ong inimpluensiaanna ti sumagmamano a Kristiano ket nakalkaldaang dagiti imbungana. Kas pagarigan, usigenyo daytoy a report manipud sabali pay a sanga nga opisina ti Watch Tower Society: “Kadawyanna a narigat para kadagiti babbaro a kakabsat ti mangasawa wenno kadagiti babbalasang ti makiasawa. Ti resultana ket umad-adu dagiti mailaklaksid gapu iti seksual nga imoralidad. Mapan dagiti sumagmamano a kakabsat a lallaki kadagiti pagminasan tapno agkalida iti balitok wenno diamante a mabalinda nga ilako tapno maaddaanda iti umdas a kasapulan a pagkasar. Nalabit agpaut daytoy iti dua wenno tallo a tawen wenno naun-unday pay, ket kadawyan a kumapuyda iti naespirituan gapu iti pannakayadayoda kadagiti kakabsat ken iti kongregasion.”

Tapno maliklikan dagiti kasta a nakalkaldaang a pagbanagan, rebbeng a suroten dagiti Kristiano a nagannak ti ulidan dagiti natataengan iti kongregasion. Nupay saan idi nga ama, natimbeng ti pannakilangen ni apostol Pablo kadagiti kapammatianna. Naannad idi tapno saan nga agbalin a dadagsen iti siasinoman. (Aramid 20:33) Wen, nasken nga utoben dagiti Kristiano a nagannak ti di agimbubukodan nga ehemplo ni Pablo no mapanda dumanon. Kinapudnona, pinaltiingan ti Dios ni Pablo a mangisurat iti kastoy: “Agkaykaysakayo nga agbalin a tumutulad kaniak, kakabsat, ket matmatanyo dagidiay magmagna iti wagas a maitunos iti ulidanmi nga adda kadakayo.”​—Filipos 3:17.

Dagiti Ulidan iti Kinanainkalintegan

No maipapan kadagiti tulagan iti kasar, adu a Kristiano a nagannak ti nangipaay iti nasayaat a pagwadan iti kinanainkalintegan. Usigenyo ni Jose ken ti asawana, ni Mae, nga agpada nga agserserbi kas amin-tiempo nga ebanghelisador.b Agnanaedda iti maysa kadagiti isla ti Solomon Islands a no dadduma parikut sadiay ti pannakitulag iti sab-ong. Tapno maidianda ti kakasta a parikut, inyurnos da Jose ken Mae a makiasawa ti anakda a babai a ni Helen iti taga kabangibang nga isla. Kasta met la ti inaramidda iti maysa pay nga anakda a babai, ni Esther. Immanamong met ni Jose a mangipaay ti manugangna a ni Pedro iti sab-ong a nababbaba ngem iti nainkalintegan a maakseptar. Idi a napagimtuodan no apay nga inaramidna daytoy, inlawlawag ni Jose: “Diak kayat a padagsenan ti manugangko a payunir.”

Adu kadagiti Saksi ni Jehova idiay Africa ti nangipaay met iti nasayaat nga ulidan iti kina-nainkalintegan. Iti dadduma a lugar, kadawyanna nga inanamaen dagiti asideg a miembro ti pamilia a makaawatda iti dakkel a kantidad kas pauna iti pannakitulag maipapan iti aktual a sab-ong. Ket tapno makaasawa, nalabit mainanama nga ikari ti nobio nga isunto ti makaammo iti sab-ong ti adien a lalaki ti nobiana.

Iti kasupadina, usigenyo ti ehemplo ni Kossi ken ti asawana, ni Mara. Ti balasangda, ni Beboko, nabiit pay a nakiasawa iti agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova. Sakbay ti kasarda, pinilit dagiti kakabagian dagiti nagannakna a maibingayanda iti dakkel a sab-ong. Nupay kasta, natibker ti takder dagiti dadakkelna ket saanda nga immannugot iti kakasta a kalikagum. Imbes ketdi, nakitulagda a mismo iti agbalin a manugangda, a nagkiddawda iti bassit laeng a sab-ong maipaay iti balasangda ket kalpasanna insublida ti kaguduana iti agngayangay nga agassawa a gastosenda iti panagsagana iti aldaw ti panagkallaysada.

Ti maysa pay nga ehemplo iti dayta met la a pagilian ket maipapan iti agkabannuag a Saksi a managan Itongo. Idi damo, nagkiddaw ti pamiliana iti kalalainganna a sab-ong. Ngem dagiti kakabagianna inkalikagumda a maingato ti gatadna. Nairteng ti kasasaad, ket kasla maalada ti kayatda dagitoy a kakabagian. Nupay managbabain, timmakder ni Itongo ket siraraem nga imbagana a determinado a makiasawa iti naregta a Kristiano nga agnagan Sanze, sigun iti napagtitinongan. Kalpasanna, kinunana a situtured, “Mbi ke” (kayatna a sawen, “Natinongen amin”) sa nagtugaw. Kinanunongan ti Kristiano a nanangna, ni Sambeko. Nagsardengen ti panagsasarita, ket nagkasar ti dua kas damo a naiplano.

Saan laeng a ti personal a pagimbagan nga itden ti sab-ong ti pakaseknan dagiti naayat a Kristiano a nagannak. Inlawlawag ti maysa nga asawa a lalaki idiay Cameroon: “Ap-aprobetsaren ni katugangak a babai ti tunggal gundaway nga aniaman nga itedko kenkuana a sab-ong, rebbeng nga aramatek maipaay kadagiti kasapulan ti balasangna.” Dagiti naayat a nagannak maseknanda met iti naespirituan a pagimbagan dagiti annakda. Kas pagarigan, usigenyo da Farai ken Rudo nga agnanaed idiay Zimbabwe ken mangbusbusbos iti adu a tiempo iti trabaho a panangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Nupay awan panggedanda, impakasarda ti dua nga annakda iti gatad a nababbaba nga amang ngem iti masansan a makalikaguman. Ti rasonda? Kayatda a magunggonaan dagiti annakda iti pannakiasawa kadagiti lallaki a pudpudno a mangipatpateg ken Jehova. “Napatpateg kadakami ti espiritualidad agpadpada dagiti babbalasang ken manugangmi,” inlawlawagda. Anian a makapabang-ar! Mapadayawan unay dagiti nakaikamangan a mangipakita iti naayat a pannakaseknan iti naespirituan ken material a pagimbagan dagiti naasawaan nga annakda.

Dagiti Gunggona ti Kinanainkalintegan

Naparaburan da Jose ken Mae a taga Solomon Islands maigapu iti nabuslon ken naannad a panangtamingda kadagiti kasar dagiti annakda a babbai. Gapuna, saan a nailumlom iti utang dagiti manugangda. Imbes ketdi, nabalinan ti dua a pagassawaan ti nangbusbos iti adu a tawen iti amin-tiempo a trabaho a panangiwaragawag iti mensahe ti Pagarian. Iti pananglagipna, kuna ni Jose: “Dagiti pangngeddeng nga inaramidko ken ti pamiliak nagbunga kadagiti nabaknang a bendision. Pudno a no dadduma adu ti panangpilit manipud kadagiti saan a makaawat, ngem addaanak iti nasayaat a konsiensia ken pannakapnek iti pannakakitak kadagiti annakko nga okupado ken nabileg nga agserserbi ken Jehova. Naragsakda met, ket ad-adda ti ragsakmi ken baketko.”

Ti sabali pay a gunggona isu ti nasayaat a relasion iti nagbaetan dagiti nakaikamangan ken naikamang. Kas pagarigan, da Zondai ken Sibusiso ken kasta met dagiti assawada, nga agkabsat iti lasag, boluntario nga agtartrabahoda iti sanga nga opisina ti Watch Tower Society idiay Zimbabwe. Ti katuganganda a lalaki, ni Dakarai, ket amin-tiempo nga ebanghelisador ken awan panggedanna. Idi pagtutulaganda ti sab-ong, kinunana nga akseptarenna ti aniaman a kabaelanda nga ited. “Ipatpategmi unay ti katuganganmi,” kuna da Zondai ken Sibusiso, “ket aramidenmi amin a kabaelanmi a tumulong kenkuana no agkasapulan.”

Wen, ti kinanainkalintegan iti pannakitulag iti sab-ong mangnayon iti kinaragsak ti pamilia. Kas pagarigan, saan a makautang dagiti kakaskasar, ket iti kasta agbalin a nalaklakada a makaataday iti biag ti naasawaan. Nakatulong daytoy iti adu nga agkabannuag a pagassawaan a manggun-od kadagiti naespirituan a parabur, kas iti amin-tiempo a panagserbi iti naganat a trabaho a panangasaba ken panangaramid-adalan, a pakaidayawan ti naayat a Namunganay iti panagasawa, ni Jehova a Dios.​—Mateo 24:14; 28:19, 20.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 27]

INSUBLIDA TI SAB-ONG

Iti dadduma a komunidad, maipababa ti nobia ken ti dadakkelna no bassit ti sab-ong. Gapuna, ti kinapalangguad ken panagtarigagay a mangiparammag iti kabaelan ti pamilia ti dadduma a motibo iti pannakitulag iti dakkel a gatad. Maysa a pamilia idiay Lagos, Nigeria, ti nangipaay iti makapabang-ar a panamagduma. Inlawlawag ti manugangda a lalaki a ni Dele:

“Ti pamilia ti asawak pinalag-anandak kadagiti adu a gastos a kakuyog ti kannawidan a seremonia ti sab-ong, kas iti panaggatang kadagiti nabalor a kawes. Uray idi indatag ti pamiliak ti sab-ong kadakuada, inyimtuod ti albasiadorda: ‘Awatenyo kadi daytoy a babai kas asawa wenno kas anak?’ Nagkaykaysa nga insungbat ti pamiliak: ‘Awatenmi kas anak.’ Kalpasan dayta, naisubli ti sab-ong kadakami iti isu met la a sobre.

“Agingga itatta, ap-apresiarek ti panangtaming dagiti nakaikamangak iti kasarmi. Impaayannak daytoy iti dakkel a panagraem kadakuada. Gapu iti nagsayaat a naespirituan a paniriganda, ibilangko ida kas nakadekdekket a kabagian. Dakkel met ti epektona daytoy iti panangmatmatko ken baketko. Napatanorko ti nauneg nga apresasion kenkuana gapu iti wagas a panangtratar kaniak ti pamiliana. No adda dimi pagkinnaawatan, diak ipalubos nga agtinnag a parikut dayta. Basta malagipko ti nagtaudanna a pamilia, ti dimi pagkinnaawatan bumassit.

“Nagbalin a nasinged nga aggagayyem ti pamiliak ken ti pamiliana. Uray ita, dua a tawenen kalpasan ti kasarmi, mangipatpatulod pay laeng ni tatang kadagiti regalo ken makmakan iti pamilia ni baketko.”