Panawen ken Kinaagnanayon—Ania a Talaga ti Ammotayo Maipapan Kadagita?
TI PANAWEN ket kasla maysa kadagiti misterioso unay a banag iti biag ti tao,” kuna ti maysa nga encyclopedia. Wen, gistay imposible a depinaren iti simple a termino no ania ti panawen. Mabalin a kunatayo nga “aglabas,” “pumanaw,” ken “agpukaw” ti panawen, ken maisurottayo pay ketdi a mismo iti “agus ti panawen.” Ngem ditay talaga ammo no ania ti tuktukoyentayo.
Nadepinar ti panawen kas “ti distansia a nagbaetan ti dua a pasamak.” Nupay kasta, iti kapadasantayo, kasla awan pakainaigan ti panawen kadagiti pasamak; agparang nga agtultuloy dayta, mapasamak man ti maysa a banag wenno saan. Kuna ti maysa a pilosopo nga iti kinapudnona, awan ti panawen no di ket adda laeng iti imahinasion. Mabalin aya a parnuay laeng ti imahinasiontayo ti banag a nainaig iti nakaad-adu a pagteng iti biagtayo?
Ti Panangmatmat ti Biblia iti Panawen
Saan nga ilawlawag ti Biblia no ania ti panawen. Ipasimudaag daytoy a nalabit di maawatan a naan-anay ti tao no ania ti panawen, kas iti awan pagpatinggaanna a law-ang, a ditay met matukod. Nabatad a maysa ti panawen kadagiti banag a ti laeng Dios ti naan-anay a makatarus, ta isu laeng ti ‘manipud kinaagnanayon agingga iti kinaagnanayon.’—Salmo 90:2.
Nupay saan nga ilawlawag ti Biblia no ania ti panawen, ipakitana a talaga nga adda panawen. Umuna, kunaen kadatayo ti Biblia a ti Dios pinarsuana dagiti “silsilaw”—ti init, bulan, ken dagiti bituen—kas pangtanda iti panawen, tapno ‘agserbida kas pagilasinan ken maipaay iti pampanawen ken maipaay iti al-aldaw ken tawtawen.’ Adu a pasamak a nailanad iti Biblia ti sititibker a naipasdek iti agus ti panawen. (Genesis 1:14; 5:3-32; 7:11, 12; 11:10-32; Exodo 12:40, 41) Kuna pay ti Biblia a ti panawen ket banag nga usarentay koma a nainsiriban tapno maikaritayo a paraburan ti Dios iti awan inggana a panawen—ti namnama a panagbiag nga agnanayon.—Efeso 5:15,16.
Biag nga Agnanayon—Nakapapati Kadi?
Makariribuk a tarusan no ania a talaga ti panawen, ngem adu a tao ti ad-adda a marikutan iti ideya maipapan iti biag nga awan inggana, wenno panagbiag nga agnanayon. Ti nalabit maysa a makagapu ket gagangayen kadatayo ti pannakayanak, panagdakkel, panaglakay, ken ipapatay. Kasta la a kanayon ti mapaspasamak iti panaglabas ti panawen. Dayta ti gapuna nga inaigtayo ti panaglabas ti panawen iti panaglakay a mismo. Para kadagiti adu, ti aniaman a sabali a kapanunotan ket saan a maitunos iti mismo a konsepto maipapan iti panawen. ‘Apay koma a maipuera dagiti tattao iti daydiay mapasamak kadagiti amin a dadduma pay a sibibiag a parsua?’ mabalin nga isaludsodda.
Ti masansan a saanda a maamiris iti kastoy a panagrasrason ket adu ti nakaidumaan dagiti tattao kadagiti amin a sabsabali a parsua. Kas pagarigan, awan kadagiti animal ti abilidad dagiti tattao nga agpanunot. Nupay adda dagiti agkuna nga adda nakem dagiti animal, dagiti laeng naikasigudan a maaramidda ti kabaelanda. Awan artistiko a sagudayda. Saan a kas kadagiti tattao, awan kapasidadda a mangipakita iti ayat ken panagyaman. No naikkan dagiti tattao kadagitoy a nagadu a galad ken abilidad a mamagbalin iti biag a makagunggona, apay koma nga imposible a naikkanda iti at-atiddog a panawen no maipapan iti biag a mismo?
Iti sabali a bangir, saan kadi a karkarna a dagiti dadduma a kayo, a di makapagpanunot, ket rinibu a tawen ti kapaut ti biagda, idinto ta 70 agingga iti 80 a tawen laeng ti mabalin a gagangay a kapaut ti biag dagiti nasaririt a tattao? Saan kadi a karkarna a dagiti pag-ong, a di makapagparnuay wenno awanan kadagiti artistiko a saguday, ket mabalinda ti agbiag iti nasurok a 200 a tawen, idinto ta awan pay kagudua dayta a tawen ti kapaut ti biag dagiti tattao, a sibabaknang a naparaburan kadagitoy nga abilidad?
Nupay saan a naan-anay a matarusan ti tao ti panawen ken ti kinaagnanayon, ti kari a biag nga agnanayon ket kaskasdi a maysa a namnama a sititibker a naibatay iti Biblia. Iti Biblia, agarup 40 a daras a naaramat ti termino a “biag nga agnanayon.” Ngem no panggep ti Dios nga agbiag nga agnanayon dagiti tattao, apay a saan pay met a natungpal dayta? Mausig daytoy a saludsod iti sumaganad nga artikulo.