Dagiti Katrabahuan ni Pablo​—Asinoda?

ITI libro ti Biblia nga Aramid ken kadagiti surat ni Pablo, nadakamat ti agarup sangagasut a kameng ti kongregasion Kristiano idi umuna a siglo a nakadkadua ti “apostol kadagiti nasion.” (Roma 11:13) Adu ti ammotayo maipapan iti sumagmamano kadakuada. Nalabit pamiliar kadakayo dagiti aktibidad da Apolos, Bernabe, ken Silas. Iti sabali a bangir, mabalin a bassit laeng ti maikunayo maipapan kada Arquipo, Claudia, Damaris, Lino, Persida, Pudente, ken Sopatro.

Iti nagduduma a panawen ken kasasaad, adu nga indibidual ti sipipinget a timmulong iti ministerio ni Pablo. Dagiti dadduma a kas kada Aristarco, Lucas, ken Timoteo nakibinnuligda iti apostol iti adu a tawen. Kaduana dagiti dadduma idi a sipupupok iti pagbaludan wenno bayat ti panagdaliasatna, a kaduana ida a nagbiahe wenno nangpasangbay kenkuana. Makapaladingit ta adda dagiti saan a nagtalinaed iti Nakristianuan a pammati, kas kada Alejandro, Demas, Hermogenes, ken Figelo.

No maipapan kadagiti sumagmamano a dadduma pay a gagayyem ni Pablo, kas kada Asincrito, Hermas, Julia, wenno ni Filologo, dagiti laeng naganda ti ammotayo. No maipanggep iti kabsat a babai ni Nereo wenno ti ina ni Rufo wenno dagidiay kabbalay ni Cloe, saantay nga ammo uray dagiti naganda laeng koma. (Roma 16:13-15; 1 Corinto 1:11) Nupay kasta, ti panangusig iti bassit nga ammotayo maipapan kadagitoy a sangagasut wenno nasursurok pay nga indibidual lawlawagannatayo maipanggep iti wagas a panagtrabaho ni apostol Pablo. Adda met maadaltayo maipapan iti pagsayaatan ti kaadda dagiti adu a kapammatian ken ti nasinged a pannakipagtrabaho kadakuada.

Dagiti Kaduana a Nagdaliasat ken Dagiti Nangpadagus Kenkuana

Tapno maitungpal ni apostol Pablo ti ministeriona, masansan idi nga agdaliasat. Pinattapatta ti maysa a mannurat nga agarup 16,000 a kilometro ti kawatiwat ti dinaliasatna iti takdang ken iti taaw kas nailanad iti Aramid laeng. Saan laeng a makabannog no di pay ket napeggad ti agbiahe kadagidi a tiempo. Karaman kadagiti nagduduma a peggad a nakaipasanguanna ti pannakarba ti barko, peggad kadagiti karayan ken tulisan, peggad iti let-ang, ken peggad iti taaw. (2 Corinto 11:25, 26) Maitutop ngarud a manmano nga agmaymaysa ni Pablo a napan iti nagduduma a lugar.

Dagiti kakadua ni Pablo ti katakunaynay, kapinnaregta, ken kabinnuligna iti ministerio. No dadduma, ibati ida ni Pablo tapno maasikasoda dagiti naespirituan a kasapulan dagiti baro a manamati. (Aramid 17:14; Tito 1:5) Ngem napateg la ketdi ti kaadda dagiti kakaduana tapno natalged ken adda tumulong kenkuana a mangtaming kadagiti narigat a kasasaad iti panagbiahena. No kasta, mabalin a napateg ti papel dagiti indibidual a kas kada Sopatro, Segundo, Gayo, ken Trofimo, nga ammotayo a kakadua ni Pablo a nagbiahe, iti panagballigi ti ministeriona.​—Aramid 20:4.

Maapresiar met ti tulong nga impaay dagiti nangpadagus kenkuana. No sumangpet ni Pablo iti maysa a siudad a panggepna a pangasabaan wenno tapno laeng agpalabas iti rabii, mapan mangbirok nga umuna iti umyananna. Nakaad-adu ken nadumaduma a pagiddaan ti mapadasan a pagturogan ti asinoman idi nga agbiahe iti nadumaduma a lugar a kas ken Pablo. Mabalinna ti umyan iti pagdagusan, ngem sigun kadagiti historiador, “napeggad ken saan a makaay-ayo a lugar” dagitoy, isu a nalabit nakidagus ni Pablo kadagiti kapammatianna no addada a masarakanna.

Ammotayo ti nagan dagiti dadduma a nangpasangbay ken Pablo​—Aquila ken Prisca, Gayo, Jason, Lidia, Mnason, Filemon, ken Felipe. (Aramid 16:14, 15; 17:7; 18:2,3; 21:8, 16; Roma 16:23; Filemon 1, 22) Idiay Filipos, Tesalonica, ken Corinto, nagserbi dagiti nagdagusan ni Pablo kas sentro a nangorganisaranna iti aktibidadna kas misionero. Idiay Corinto, pinasangbay met ni Ticio Justo ti apostol tapno maituloyna ti panangaskasabana.​—Aramid 18:7.

Nagadu a Gagayyem

Kas manamnama, malaglagip ni Pablo dagiti nakalangenna iti nagduduma a pamay-an gapu iti nadumaduma a kasasaad a nakaam-ammuanna kadakuada. Kas pagarigan, da Maria, Persida, Febe, Trifena, ken Trifosa, ket bin-ig a babbai a kapammatianna a napadayawan gapu iti panagbannog ken napinget a panagtrabahoda. (Roma 16:1, 2, 6, 12) Binautisaran ni Pablo da Crispo, Gayo, ken ti sangakabbalayan ni Estefanas. Idiay Atenas, inawat da Dionisio ken Damaris ti mensahe ti kinapudno nga inkasabana. (Aramid 17:34; 1 Corinto 1:14, 16) Naawagan a ‘padana a kayaw’ da Andronico ken Junias, “lallaki nga agdindinamag kadagiti apostol” nga immun-una a nagbalin a manamati ngem ni Pablo. Nalabit adda idi gundaway a kaduana ida a naibalud. Dagitoy a dua, kas kada Herodion, Jason, Lucio, ken Sosipatro, ket dinakamat met ni Pablo kas ‘kakabagianna.’ (Roma 16:7, 11, 21) Nupay mabalin a “kailian” ti kaipapanan ti Griego a sao a naaramat ditoy, ti kangrunaan a kaipapananna ket “kabagian a nagtaud iti pareho a kapuonan.”

Adu kadagiti gagayyem ni Pablo ti nagdaliasat gapu iti naimbag a damag. Malaksid kadagiti nalalatak a kakaduana, adda met da Acaico, Fortunato, ken Estefanas, a nagbiahe manipud Corinto a nagturong idiay Efeso tapno makisaritada ken Pablo maipapan iti naespirituan a kasasaad ti kongregasionda. Nakasagana idi da Artemas ken Tiquico a danonen ni Tito, nga agserserbi iti isla ti Creta, ket kumuyog ni Zenas ken Apolos nga agbiahe.​—1 Corinto 16:17; Tito 3:12, 13.

Adda sumagmamano ken makapainteres a detalye a dinakamat ni Pablo maipapan kadagiti dadduma. Kas pagarigan, maysa ni Epeneto nga “umuna a bungbunga iti Asia,” ni Erasto ti “mayordomo ti siudad” sadi Corinto, maysa ni Lucas a mangngagas, ni Lidia ket aglaklako iti purpura, ken ni Tercio ti pinagsurat ni Pablo iti suratna kadagiti taga Roma. (Roma 16:5, 22, 23; Aramid 16:14; Colosas 4:14) Makapainteres ti kinaababa dagitoy a babassit a detalye para iti asinoman a mayat a mangammo iti ad-adu pay maipapan kadagita nga indibidual.

Nakaawat ti dadduma kadagiti kakadua ni Pablo iti personal a mensahe, a nailanad itan iti Biblia. Kas pagarigan, iti suratna kadagiti taga Colosas, binagbagaan ni Pablo ni Arquipo: “Itultuloymo nga aluadan ti ministerio nga inawatmo iti Apo, a tungpalem dayta.” (Colosas 4:17) Adda la ketdi di nagkinnaawatan da Euodia ken Sintique a nasken a marisut. Dayta ti gapuna a binagbagaan ida ni Pablo babaen ti maysa a di nainaganan a “kasinnangol” idiay Filipos nga “agmaymaysa koma ti panunotda iti Apo.” (Filipos 4:2, 3) Nalawag a maysa daytoy a nasayaat a balakad para kadatayo amin.

Sisusungdo a Tinulonganda Idi a Sipupupok iti Pagbaludan

Namin-adu a naibalud ni Pablo. (2 Corinto 11:23) Kadagidi a gundaway, dagiti Kristiano nga adda iti lugar a nakaibaludanna, no adda man, inkagumaanda la ketdi a tinulongan tapno makapagibtur. Iti damo a pannakaibalud ni Pablo idiay Roma, napalubosan a mangabang iti bukodna a balay iti dua a tawen ken mabalin a bisitaen dagiti gagayyemna. (Aramid 28:30) Iti kaaddana sadiay, sinuratanna dagiti kongregasion idiay Efeso, Filipos, ken Colosas, ken kasta met ni Filemon. Adu ti ipalnaad kadatayo dagitoy a surat maipapan kadagidiay nadekket ken Pablo bayat ti pannakaibaludna.

Kas pagarigan, ti naglibas nga adipen ni Filemon a ni Onesimo kinaduaanna ni Pablo idiay Roma, kas ken Tiquico, a nangkuyog ken ni Onesimo nga agsubli iti apona. (Colosas 4:7-9) Adda met dita ni Epafrodito, a nagbiahe iti nawatiwat manipud Filipos nga adda awitna a sagut a naggapu iti kongregasionna ken nagsakit idi. (Filipos 2:25; 4:18) Sisisinged a nakipagtrabaho met ken ni Pablo idiay Roma da Aristarco, Marcos, ken Jesus a managan Justo. Maipapan kadakuada, kinuna ni Pablo: “Dagitoy laeng ti katrabahuak maipaay iti pagarian ti Dios, ket dagitoy a mismo nagbalinda a makapabileg a tulong kaniak.” (Colosas 4:10, 11) Malaksid pay kadagitoy a matalek a katrabahuan, adda da Timoteo ken Lucas nga agpada a nalatak, kasta met ni Demas, a nangpanaw ken Pablo idi agangay gapu iti panagayatna iti lubong.​—Colosas 1:1; 4:14; 2 Timoteo 4:10; Filemon 24.

Agparang nga awan kadagitoy ti taga Roma, ngem addada iti sibay ni Pablo. Nalabit napan sadiay dagiti dadduma tapno laeng tulonganda ni Pablo bayat ti kaaddana iti pagbaludan. Awan duadua a nagserbi a babaonenna dagiti dadduma, sa adda dagiti naibaon nga agserbi kadagiti adayo a lugar, ket adda met dagidiay diniktaran ni Pablo a mangisurat kadagiti suratna. Anian a nagsayaat a pammaneknek iti kinasinged ken kinasungdo amin dagitoy ken ni Pablo ken iti trabaho ti Dios!

Kadagiti paggibusan ti dadduma kadagiti surat ni Pablo, maammuantayo a mabalin nga adu dagiti Kristiano a kakabsat a nakadkaduana, malaksid pay kadagidiay sumagmamano nga ammotayo ti nagnaganda. Iti nagduduma a gundaway, insuratna: “Isuamin dagiti sasanto ipaw-itda dagiti kablaawda kadakayo” ken “Amin dagidiay kakaduak ipaw-itda dagiti kablaawda kenka.”​—2 Corinto 13:13; Tito 3:15; Filipos 4:22.

Iti maikadua a kritikal a pannakaibalud ni Pablo idiay Roma idi nga asidegen ti pannakamartirna, silalagip unay ni Pablo kadagiti katrabahuanna. Aktibo pay laeng idi a mangimatmaton ken mangor-organisar kadagiti aktibidad ti sumagmamano kadakuada. Adda mision a nakaibaonan da Tito ken Tiquico, napan ni Crescente idiay Galacia, nagtalinaed ni Erasto idiay Corinto, nabati ni Trofimo idiay Mileto ta masakit, ngem mapan kenkuana da Marcos ken Timoteo. Nupay kasta, adda ni Lucas iti denna ni Pablo, ket iti maikadua a surat ti apostol ken ni Timoteo, adda sumagmamano a dadduma pay a manamati a nangipaw-it kadagiti kablaawda, a pakairamanan da Eubulo, Pudente, Lino, ken Claudia. Awan duadua nga inaramidda ti kabaelanda a tumulong ken ni Pablo. Kinablaawan met ni Pablo a mismo da Prisca ken Aquila ken ti sangakabbalayan ni Oniseforo. Nupay kasta, nakalkaldaang ta iti dayta a tiempo ti rigat, isu ket pinanawan ni Demas, ket adu ti dakes nga inaramid kenkuana ni Alejandro.​—2 Timoteo 4:9-21.

“Dakami ket Katrabahuan ti Dios”

Manmano idi nga agmaymaysa ni Pablo bayat ti panangaskasabana. Kuna ti komentarista a ni E.Earle Ellis: “Kas misionero, agparang a nakaad-adu ti kakaduana. Kinapudnona, manmano dagiti gundaway nga awan kakadua ni Pablo.” Iti panangiwanwan ti nasantuan nga espiritu ti Dios, nabalinan ni Pablo a pinagtignay ti adu a tao ken nangorganisar kadagiti naballigi a kampania kas misionero. Nalikmut kadagiti nasinged a kakadua, temporario a katulongan, sumagmamano nga addaan nabileg a personalidad, ken adu a napakumbaba nga adipen. Ngem saan a basta katrabahuan dagitoy. Kasano man kaadu ti naaramidanda a nakipagtrabaho wenno nakikadua ken Pablo, di pagduaduaan ti Nakristianuan nga ayat ken panaggagayyem iti nagbabaetanda.

Nalaing ni apostol Pablo a makigayyem. Adu ti nagapuananna a nangidanon iti naimbag a damag kadagiti nasion, ngem saanna a ginay-at nga aramiden dayta iti kabukbukodanna. Nakikooperar ken inaprobetsarna a naimbag ti organisado a kongregasion Kristiano. Saan nga impannakkel ni Pablo dagiti gapuananna no di ket sipapakumbaba a binigbigna nga isu ket maysa nga adipen ket rumbeng a ti Dios ti maitan-ok ta isu ti nangparang-ay kadagiti bambanag.​—1 Corinto 3:5-7; 9:16; Filipos 1:1.

Naiduma ti panawentayo iti panawen a nagbiagan ni Pablo, ngem uray pay kasta, di koma panunoten ti asinoman iti kongregasion Kristiano ita a mabalinna ti agmaymaysa wenno kasapulan nga aramidenna dayta. Imbes ketdi, kanayon koma a makipagtrabahotayo iti organisasion ti Dios, iti kongregasion a nakaitimpuyogantayo, ken kadagiti kapammatiantayo. Kasapulantayo ti tulong, suporta, ken panangandingayda iti tiempo ti nam-ay ken rigat. Addaantayo iti napateg a pribilehio nga agbalin a paset ti ‘intero a timpuyog dagiti kakabsat ditoy lubong.’ (1 Pedro 5:9) No simamatalek ken siaayat a makibinnulig ken makikooperartayo kadakuada amin, kas ken Pablo, maikunatayo met a “da[tayo] ket katrabahuan ti Dios.”​—1 Corinto 3:9.

[Dagiti Ladawan iti panid 31]

APOLOS

ARISTARCO

BERNABE

LIDIA

ONESIFORO

TERCIO

TIQUICO