Apay nga Indadanes ni Saulo Dagiti Kristiano?

‘PUDNO NGA IMPAGARUPKO A REBBENG nga agaramidak iti adu nga ar-aramid nga ibubusor a maikaniwas iti nagan ni Jesus a Nazareno; nga, iti kinapudnona, inaramidko idiay Jerusalem. Adu kadagiti sasanto ti impupokko kadagiti pagbaludan, yantangay nakaawatak iti kinaturay manipud kadagiti panguluen a papadi. Idi mapapatay dagiti apostol, impaayko ti butosko a maibusor kadakuada. Babaen ti panangdusa kadakuada iti adu a daras kadagiti amin a sinagoga, pinadasko a puersaen ida a mangaramid iti panagtallikud. Gapu ta makaungetak unay idi a maibusor kadakuada, indadanesko ida uray pay agingga kadagiti siudad iti ruar.’​—Aramid 26:9-11.

KASTA ti nakuna ni Saulo a taga Tarso, a naawagan met nga apostol Pablo. Siempre, imbagana daytoy idi isu ket nagbalbaliwen. Saan idin a bumusbusor iti Kristianidad, no di ket nagbalinen a maysa kadagiti kareregtaan a manangitandudo iti dayta. Ngem ania ti nangtignay idi ken Saulo a mangidadanes kadagiti Kristiano? Apay nga impagarupna a ‘rumbeng nga aramidenna’ dayta? Ken adda kadi ti maadal iti kapadasan ni Saulo?

Ti Pannakaubor ni Esteban

Iti Biblia, nayam-ammo ni Saulo kas maysa kadagiti nangpapatay ken Esteban. “Kalpasan nga inruarda [ni Esteban] iti siudad, rinugianda nga uboren iti batbato. Ket dagiti saksi inkabilda dagiti makinruar a kawesda iti sakaanan ti maysa nga agtutubo a lalaki a managan Saulo.” “Ni Saulo, iti biangna, an-anamonganna idi ti pannakapapatayna.” (Aramid 7:58; 8:1) Ania ti nangituggod iti dayta a panangubor? Nakisupiat ken Esteban dagiti Judio, agraman dagiti dadduma a taga Cilicia, ngem dida nabaelan a sinupiat. Saan a naibaga no ni Saulo, a maysa met a taga Cilicia, ket karaman iti dayta. Aniaman ti kasasaad, nagaramatda kadagiti ulbod a saksi a nangakusar ken Esteban kas manangtabbaaw ket insaklangda iti Sanhedrin. (Aramid 6:9-14) Daytoy a grupo, nga indauluan ti nangato a padi, ti nagserbi kas korte suprema dagiti Judio. Kas kangatuan a korte ti relihionda, sinaluadan met dagiti miembrona ti impagarupda a kinasin-aw ti doktrinada. Iti biangda, maikari ni Esteban iti ipapatay yantangay inakusarna ida a di mangtungtungpal iti Linteg. (Aramid 7:53) Impakitada ngarud a tungtungpalenda ti Linteg babaen ti pananguborda kenkuana!

Ti pananganamong ni Saulo iti dayta a kapanunotan ket lohikal a bunga ti pammatina. Maysa idi a Fariseo. Impaannurot daytoy nabileg a sekta ti nainget a panangsurot kadagiti linteg ken tradision. Minatmatanda ti Kristianidad a makadadael kadagiti pagalagadanda. Mangisursuro ngamin ti Kristianidad iti baro a dalan a pakaisalakanan babaen ken Jesus. Ninamnama dagiti Judio idi umuna a siglo a ti Mesias ket maysa a nadayag nga Ari a mangluk-at kadakuada iti pammarigat ti Romano a turay. Karkarna, di maawat, ken makarimon iti kapanunotanda a daydiay kinondenar ti Naindaklan a Sanhedrin kas manangtabbaaw ken nailansa iti kayo a pagtutuokan kas nailunod a kriminal ket isu ti Mesias.

Kuna ti Linteg a ti tao a naibitin iti kayo ket “inlunod ti Dios.” (Deuteronomio 21:22, 23; Galacia 3:13) Iti panangmatmat ni Saulo, “nalawag nga agaplikar ken Jesus dagitoy a sasao,” kinuna ni Frederick F.Bruce. “Natay nga adda iti babaen ti lunod ti Dios, ket ngarud narigat a patien nga isu ti Mesias, a no an-anagen, pakaisaadan ti naisangsangayan a bendision ti Dios. Panagtabbaaw ngarud ti panangikuna a ni Jesus isu ti Mesias; maikari iti dusa dagiti agkunkuna iti kasta kas manangtabbaaw.” Kas inamin ni Saulo kamaudiananna, ti panangpanunot a mismo a “nailansa ni Kristo [ket] kadagiti Judio pakaigapuan ti pannakaitibkol.”​—1 Corinto 1:23.

Kasta unay ti panagregget ni Saulo a mangbusor iti kasta a sursuro. Uray usarenna ti kinaranggas basta mapukaw daytoy a sursuro. Masiguradona a daytoy ti pagayatan ti Dios. No maipapan iti kababalinna idi, kinuna ni Saulo: “No maipapan iti regta, nangidadanes[ak] iti kongregasion; no maipapan iti kinalinteg a babaen ti linteg, maysa a pinaneknekanna ti bagina nga awan pakababalawanna.” “Agingga iti punto a panaglablabes nagtultuloyak a mangidadanes iti kongregasion ti Dios ken mangtalipupos iti dayta, ket dakdakkel idi ti irarang-ayko iti Judaismo ngem kadagiti adu a kasadarko iti pulik, yantangay adayo a naregregtaak idi kadagiti tradision dagiti ammak.”​—Filipos 3:6; Galacia 1:13, 14.

Numero Uno a Manangidadanes

Kalpasan ti ipapatay ni Esteban, saan laeng a nakipaset ni Saulo iti panangidadanes no di ket isu pay ketdi ti kangrunaan a manangidadanes. Kasta ti nagdindinamag a kinauyongna yantangay uray idi pagreggetanna ti makitipon kadagiti adalan kalpasan ti pannakakombertena, “nagbutengda amin kenkuana, agsipud ta saanda patien nga isu maysa nga adalan.” Idi napaneknekan nga isu ket talaga a Kristiano, nagrag-o ken nagyaman dagiti adalan gapu iti pannakakombertena. Saan a gapu iti panagbalbaliw ti basta maysa a dati a bumusbusor, no di ket gapu ta “ti tao a nangidadanes idi kadatayo idekdeklarana itan ti naimbag a damag maipapan iti pammati a tinalipuposna idi.”​—Aramid 9:26; Galacia 1:23, 24.

Ti Damasco ket agarup 220 a kilometro​—pito wenno walo nga aldaw a pagnaen​—manipud Jerusalem. Nupay “mangiyes-esngaw pay laeng ti pammutbuteng ken panangpapatay a maibusor kadagiti adalan,” napan ni Saulo iti nangato a padi ket dimmawat kadagiti surat para kadagiti sinagoga idiay Damasco. Apay? Tapno parautan ni Saulo nga ipan idiay Jerusalem ti asinoman a masarakanna a kameng “Ti Dalan.” Idi naanamongan ti dawatna, ‘rinugianna a pakilangenan a sidadawel ti kongregasion, a sinerrekna ti tunggal balay, nga inruarna agpadpada dagiti lallaki ken babbai tapno iyawatna ida iti pagbaludan.’ Dagiti dadduma ‘pinasaplitna kadagiti sinagoga,’ ket ‘imbutos[na]’ (iti literal, “bassit a bato a pagbutos[na]”) ti pannakapapatayda.​—Aramid 8:3; 9:1, 2, 14; 22:5, 19; 26:10, footnote iti Reference Bible.

Gapu iti pannakaedukar ni Saulo babaen ken Gamaliel, agraman ti impluensiana, patien dagiti dadduma nga eskolar a saan laeng a basta inadal ni Saulo ti Linteg no di ket rimmang-ay agingga a naaddaan iti autoridad iti Judaismo. Adda pay nagkuna a nalabit nagbalin ni Saulo a mannursuro iti sinagoga idiay Jerusalem. Nupay kasta, ditay masierto no ania ti kaipapanan ti ‘panagbutos’ ni Saulo​—kas maysa a miembro iti korte wenno panangkanunong laeng iti pannakapapatay dagiti Kristiano.a

Yantangay bin-ig a Judio wenno proselita a Judio dagiti immuna a nagbalin a Kristiano, impagarup ni Saulo a ti Kristianidad ket maysa a panagapostasia iti uneg ti Judaismo, ket ngarud, imbilangna a rebbengen ti opisial a Judaismo nga ilinteg dagiti pasurotna. Kuna ti eskolar a ni Arland J.Hultgren a, “saan a mabalin a binusor ni manangidadanes a Pablo ti Kristianidad gapu ta nakitana a naiduma daytoy a relihion iti Judaismo, maysa a kakompetensia. Minatmatanna ketdi ken dagiti dadduma a ti bunggoy dagiti Kristiano ket sakup pay laeng ti Judio a kinaturay.” No kasta, panggepna a pagsublien dagiti simiasi a Judio iti nakaisigudanda a relihion, nga inusarna amin a pamuspusan. (Aramid 26:11) Panangibalud ti maysa a pamuspusanna. Kasta met ti panangsaplit kadagiti sinagoga, a gagangay a pamay-an ti panangdisiplina kadagiti sumupring iti autoridad dagiti rabbi. Maibanag daytoy iti uray ania a lokal a korte nga addaan tallo nga ukom.

Siempre, nagpatingga amin dagitoy idi nagparang ni Jesus ken Saulo iti dalan nga agturong idiay Damasco. Bigla a nagbalin ni Saulo a napasnek a manangitandudo iti Kristianidad nupay dati a bumusbusor iti dayta. Ginandat ngarud a patayen dagiti Judio idiay Damasco. (Aramid 9:1-23) Iti kasumbangirna, idi nagbalinen a Kristiano, sinagaba ni Saulo dagiti pammarigat nga inar-aramidna idi kas manangidadanes, isu a nakunana sumagmamano a tawen kalpasanna: “Kadagiti Judio naminlima nga immawatak iti uppat a pulo a pannakasaplit agkurang maysa.”​—2 Corinto 11:24.

Ti Kinapasnek Mabalin a Di Umiso ti Pannakaaramatna

“Maysaak idi a managtabbaaw ken manangidadanes ken nakuspag a tao,” insurat ni Saulo kalpasan ti pannakakombertena, idi isu ket mas am-ammo iti nagan a Pablo. “Nupay kasta, naipakitaanak ti asi, agsipud ta awan pannakaammok idi ken nagtignayak a buyogen ti kinakurang ti pammati.” (1 Timoteo 1:13) Ti ngarud kinapasnek ken kinaaktibo ti maysa iti relihionna ket saan a garantia nga adda kenkuana ti anamong ti Dios. Naregta ken inaramid ni Saulo ti ipagarupna a nasayaat, ngem di namagbalin dayta kenkuana nga umiso. Ti kasta unay a kinapasnekna di umiso ti pannakaaramatna. (Idiligyo ti Roma 10:2, 3.) Pagpanunotennatay koma dayta.

Adu ti mamati ita nga umdasen iti Dios ti kinasingpetda. Ngem kasta kadi? Nasayaat no ipangag ti tunggal maysa ti pammagbaga ni Pablo: “Siguraduenyo dagiti isuamin a bambanag; kumpetkayo a siiirut iti nasayaat.” (1 Tesalonica 5:21) Kaipapanan dayta ti pananggun-od iti umiso a pannakaammo iti kinapudno ti Sao ti Dios ken panagbiag a maitunos iti dayta. No iti panangusigtayo iti Biblia maamiristayo nga adda dagiti nasken a balbaliwantayo, agtignaytayo koma a dagus. Nalabit sumagmamano laeng kadatayo ti nagbalin a managtabbaaw, manangidadanes, wenno nasabrak a kas idi ken Saulo. Nupay kasta, kas ken Pablo, babaen laeng ti panagtignay mayannurot iti pammati ken umiso a pannakaammo a magun-odantayo ti anamong ti Dios.​—Juan 17:3,17.

[Footnote]