Agtutubo​—Sanayenyo ti Pannakaawatyo!

“Ti nakired a taraon agpaay kadagiti nataengan a tattao, kadagidiay a babaen iti panangusar nasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawatda a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.”​—HEBREO 5:14.

1, 2. (a) Kasano nga umarngi ti kasasaadtayo ita iti kasasaad dagiti nagkauna a Kristiano idiay Efeso? (b) Aniada a galad ti mangsalaknib kadakayo iti peggad, ken kasanoyo a mapatanor dagitoy?

“ITULTULOYYO ti agaluad a siiinget a ti pannagnayo saan a kas kadagiti nakuneng no di ket kas kadagiti masirib a tattao, a gatangenyo ti nainggundawayan a tiempo maipaay iti bagbagiyo, agsipud ta dagiti aldaw nadangkesda.” (Efeso 5:15, 16) Nanipud idi insurat ni apostol Pablo dagita a sasao dua a ribu a tawenen ti napalabas, ‘dagiti nadangkes a tattao ken dagiti agpampammarang rimmang-ayda manipud dakes nga agturong iti dakdakes pay.’ Agbibiagtayo iti “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan,” wenno kas kuna ti sabali a patarus, tiempo a “napno iti peggad.”​—2 Timoteo 3:1-5, 13, Phillips.

² Nupay kasta, saandakayo a madangran dagiti peggad a nalabit agur-uray iti dalanyo no patanorenyo ti “kinamanakem, . . . pannakaammo ken kinaannad [“abilidad nga agpanunot,” ].” (Proverbio 1:4) Kuna ti Proverbio 2:10-12: “Ta ti sirib sumrekto dita pusom, ket ti pannakaammo makaay-ayonto ita kararuam; ti kinaannad saluadannakanto; ti pannakaawat igaganakanto: tapno ilisidaka iti dalan ti dakes, kadagiti tattao nga agsao kadagiti naulpit a bambanag.” Ngem kasanoyo a mapatanor dagitoy a galad? Kuna ti Hebreo 5:14: “Ti nakired a taraon agpaay kadagiti nataengan a tattao, kadagidiay a babaen iti panangusar nasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawatda a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.” Kas iti aniaman a paglaingan, ti nasigo a panangaramat iti pannakaawat kalikagumanna ti panagsanay. Ti Griego a sao nga inaramat ni Pablo literal a kaipapananna ‘nasanay a kas iti himnastiko (gymnast).’ Kasanoyo nga irugi ti kasta a panagsanay?

Panangsanay iti Pannakaawatyo

3. Kasanoyo a mausar ti pannakaawatyo no adda nasken a desisionanyo?

³ Imutektekanyo ta ti pannakaawat​—ti abilidadyo a mangilasin iti umiso ken di umiso​—ket masanay “babaen iti panangusar.” No adda nasken a desisionanyo, ti panangpugto, panagdarasudos, wenno basta panangsurot iti kaaduan manmano nga agresulta iti nainsiriban a pangngeddeng. Tapno nainsiriban dagiti desisionyo, nasken nga aramatenyo ti pannakaawatyo. Kasano? Umuna iti amin, babaen ti panangusig a naimbag iti kasasaad ken panangammo iti amin a banag a nainaig. Agsaludsodkayo no kasapulan. Panunotenyo dagiti pagpilianyo. Kuna ti Proverbio 13:16: “Amin a manakem a tao agaramid a siaammo.” Kalpasanna, mangpanunotkayo kadagiti linteg wenno prinsipio ti Biblia a nainaig iti dayta a banag. (Proverbio 3:5) Siempre, tapno maaramidyo daytoy, masapul nga adda pannakaammoyo iti Biblia. Dayta ti gapuna nga imparegta ni Pablo a mangipaunegtayo iti “nakired a taraon”​—nga ammuentayo ti “kaakaba ken kaatiddog ken kangato ken kauneg” ti kinapudno.​—Efeso 3:18.

4. Apay a nasken ti pannakaammo kadagiti prinsipio ti Dios?

⁴ Nasken nga aramidentay dayta agsipud ta imperpektotayo, agduyostayo nga agbasol. (Genesis 8:21; Roma 5:12) “Ti puso manangallilaw a nakarkaro ngem dagiti amin a banag,” kuna ti Jeremias 17:9. No awan dagiti nadiosan a prinsipio a mangiwanwan kadatayo, mabalin a maallilawtayo, nga ipagaruptayo a naimbag ti dakes​—gapu laeng ta tarigagayan dayta ti lasagtayo. (Idiligyo ti Isaias 5:20.) Insurat ti salmista: “Ania ti pangdalusto ti agtutubo iti dalanna? Ti panangitaltalekna iti mayannurot iti saom. Gapu kadagiti bilbilinmo maragpatko ti pannakaawat: gapuna guraek ti amin a dalan nga inaallilaw.”​—Salmo 119:9, 104.

5. (a) Apay a dagiti di umiso a dana ti sursuroten ti dadduma nga agtutubo? (b) Kasano a tinagikua ti maysa nga agtutubo ti kinapudno?

⁵ Apay a dagiti di umiso a dana ti sinurot dagiti dadduma nga agtutubo a napadakkel kadagiti Kristiano a sangakabbalayan? Mabalin ngata a saanda a pulos ‘pinaneknekan iti bagbagida ti naimbag ken makaay-ayo ken perpekto a pagayatan ti Dios’? (Roma 12:2) Mabalin a kadua dagiti dadduma ti dadakkelda a makigimong ken kabesadoda dagiti kangrunaan a sursuro ti Biblia. Ngem no makiddawda a mangpaneknek kadagiti patpatienda wenno mangilawlawag kadagiti naun-uneg a banag iti Sao ti Dios, nakalkaldaang ta narabaw laeng ti pannakaammoda. Nalaka a maallilaw dagiti kasta nga agtutubo. (Efeso 4:14) No pudno daytoy kadakayo, apay a dikay ikeddeng ti agbalbaliw? Kinuna ti maysa nga agtutubo a kabsat a babai: “Nagsukisokak. Sinaludsodak ti bagik, ‘Kasanok nga ammo nga isu daytoy ti pudno a relihion? Kasanok nga ammo nga adda Dios nga agnagan Jehova?’”a Idi sinukimatna a naimbag ti Kasuratan, nakombinsir a talaga a pudno dagiti nasursurona kadagiti dadakkelna!​—Idiligyo ti Aramid 17:11.

6. Kasanoyo a ‘masigurado no ania ti makaay-ayo iti Apo,’ a ni Jehova?

⁶ No ammoyo dagiti prinsipio ni Jehova, nalaklakayo a ‘masigurado no ania ti makaay-ayo iti Apo.’ (Efeso 5:10) Ngem kasanon no diyo masierto no ania ti nasayaat nga aramidenyo iti partikular a situasion? Agpaiwanwankayo ken Jehova babaen ti panagkararag. (Salmo 119:144) Iyumanyo dagiti bambanag kadagiti dadakkelyo wenno iti maysa a nataengan a Kristiano. (Proverbio 15:22; 27:17) Makasarakkay met iti makatulong a balakad babaen ti panagsukimatyo iti Biblia ken kadagiti publikasion ti Watch Tower. (Proverbio 2:3-5) Maasa ti pannakaawatyo no ad-adda nga usarenyo dayta.

Usarenyo ti Pannakaawat No Maipapan iti Panaglinglingay

7, 8. (a) Kasanoyo nga usaren ti pannakaawatyo no dumar-aykayo iti maysa a panagtitipon wenno saan? (b) Ania ti panangmatmat ti Biblia iti panaglinglingay?

⁷ Intay usigen ita no kasanoyo a mausar ti pannakaawatyo iti sumagmamano nga espesipiko a situasion. Ipapantayo, kas pagarigan, a naawiskayo iti maysa a panagtitipon. Mabalin a nakaawatkayo pay ketdi iti polieto a mangipakpakaammo iti dayta a panagtitipon. Naammuanyo nga adunto dagiti agtutubo a Saksi a dumar-ay. Ngem adda bayadanyo a pangsupusop iti magastos. Mapankayto kadi?

⁸ Bueno, usarenyo ti pannakaawatyo. Umuna, ammuenyo dagiti bambanag. Kasano kadakkel daytoy a panagtitipon? Siasino ti addanto sadiay? Ania nga oras a mangrugi? Ania nga oras a malpas? Ania dagiti naiplano nga aktibidad? Kasano ti pannakaimatonna? Kalpasanna, agsukimatkayo. Kitaenyo ti “Social Gatherings,” ken “Entertainment” iti Watch Tower Publications Index.b Ania ngata ti matakuatanyo? Ti maysa a masigurado, saan a kondenaren ni Jehova ti panagtitipon ken panagragragsak. Kinapudnona, kuna ti Eclesiastes 8:15 a malaksid pay iti napinget a panagtrabaho, “ti maysa a tao awanan naim-imbag a banag iti baba ti init, ngem ti pannangan ken yiinum, ken panagrag-ona.” Uray ni Jesu-Kristo a mismo dimmar-ay idi kadagiti padaya ken nakiboda. (Lucas 5:27-29; Juan 2:1-10) No natimbeng, makagunggona ti panaglalangen.

9, 10. (a) Aniada a peggad ti mabalin nga idatag ti dadduma a panagtitipon? (b) Aniada a saludsod ti mabalinyo nga iyimtuod iti bagiyo sakbay nga ikeddengyo no tumabunokay iti maysa a panagtitipon wenno saan?

⁹ Nupay kasta, mabalin nga adda pagdaksanna dagiti panagtitipon a saan a nasayaat ti pannakaorganisarda. Iti 1 Corinto 10:8, mabasatayo no kasano a ti di nainsiriban a pannakitimtimpuyog nagtungpal iti pannakiabig ken pannakapapatay ti “duapulo ket tallo a ribu [a di matalek nga Israelita] iti maysa nga aldaw.” Ti maysa pay a nainget a ballaag ket masarakan iti Roma 13:13: “Kas iti aldaw magnatayo koma a sitatakneng, saan a kadagiti naariwawa a panagragragsak ken panagbibinnartek, saan nga iti maiparit a pannakidenna ken nalulok a kababalin, saan nga iti ringgor ken imon.” (Idiligyo ti 1 Pedro 4:3.) Pudno, awan ti naikeddeng a bilang no mano ti mabalin a dumar-ay iti maysa a panagtitipon. Ngem ipakita ti kapadasan a no dakdakkel ti panagtitipon, narigrigat nga imatonan. Dagiti babbabassit, nasayaat pannakaimatonna a panagtitipon ket saan a nalaka nga agbalin a “naariwawa a panagragragsak.”​—Galacia 5:21, Byington.

¹⁰ Awan duadua a mangpataud ti panagsukimatyo kadagiti kanayonan a saludsod, kas iti: Addanto kadi dumar-ay a natataengan a Kristiano? Siasino a talaga ti organisador? Panggep kadi ti panagtitipon nga itandudo ti nasayaat a panaglalangen wenno agpaay a pakagunggonaan ti maysa a tao? Mapili kadi no siasino dagiti mabalin a tumabuno? No maangay ti panagtitipon iti ngudo ti lawas, malpas kadi dayta iti rasonable nga oras tapno dagidiay dumar-ay mabalinda ti makiraman iti Nakristianuan a ministerio iti kabigatanna? No adda musika ken panagsasala, maitunos kadi dayta kadagiti Nakristianuan a pagalagadan? (2 Corinto 6:3) Mabalin a saan a nalaka nga isaludsod dagitoy. Ngem mamakdaar ti Proverbio 22:3: “Ti manakem a tao madlawna ti dakes, ket aglemmeng; ngem ti nanengneng aglayon laeng ket agsagaba.” Wen, maliklikanyo dagiti napeggad a kasasaad babaen ti panangusaryo iti pannakaawatyo.

Pannakaawat no Maipapan iti Panangiplano iti Edukasionyo

11. Kasano nga usaren dagiti agtutubo ti pannakaawatda iti panangiplano iti masakbayanda?

¹¹ Kunaen ti Biblia a nainsiriban ti agplano para iti masanguanan. (Proverbio 21:5) Napagsasaritaanyo kadin kadagiti dadakkelyo ti maipapan iti masakbayanyo? Nalabit planoyo ti sumrek iti amin-tiempo a ministerio kas payunir. Pudno unay, awanen sabali a karera a makaited iti dakdakkel a pannakapnek. No suksukayenyo dagiti nasayaat nga ugali iti panagadal ken patanorenyo dagiti abilidadyo iti ministerio, agsagsaganakayo para iti daytoy a makapagagar a karera. Napanunotyo kadin no kasanoyonto a suportaran ti bagiyo iti ministerio? No ikeddengyonto ti agpamilia iti masanguanan, kabaelanyonto ngata nga ibaklay dayta a kanayonan a responsabilidad? Ti panangaramid iti natimbeng, realistiko a desision maipapan kadagita a banag kalikagumanna ti panangusar iti pannakaawat.

12. (a) Kasano a nakibagay dagiti dadduma a pamilia iti agbaliwbaliw a kasasaad ti ekonomia? (b) Ti kadi panangala iti kanayonan nga edukasion kaipapananna a dikay makapagpayunir? Ilawlawagyo.

¹² Iti dadduma a lugar, posible ti mangala iti on-the-job training iti makatulong a paglaingan wenno propesion. Adda dagiti agtutubo a makasursuro iti negosio ti pamilia wenno sansanayen dagiti nataengan a gagayyemda nga addaan kadagiti negosio. Dagiti dadduma mangalada kadagiti kurso iti eskuelaan a makatulongto iti panagsapulda iti pagbiagda. Kadagiti lugar nga awan dagiti kasta nga oportunidad, kalpasan ti naannad a panangtingitingda kadagiti bambanag, mabalin a pageskuelaen pay dagiti nagannak ti annakda kalpasan ti haiskul. Ti kastoy a panagplano tapno maibaklayto dagiti agtutubo dagiti rebbengenda inton nataengandan ken nangnangruna tapno makapagpayunirda iti mabayag ket saan a maikontra iti panangyun-una iti Pagarian ti Dios. (Mateo 6:33) Ket ti kanayonan a panagadal dina kayat a sawen a saankayon a makapagpayunir. Kas pagarigan, nabayag a tinartarigagayan ti maysa nga agtutubo a Saksi ti agpayunir. Idi nagturpos iti haiskul, dagiti dadakkelna​—a regular pioneer a mismo​—intuloyda a pinagadal. Nakapagpayunir bayat nga ages-eskuela, ket ita addan ammona a trabaho a pangsuportana iti bagina bayat nga agpaypayunir.

13. Kasano koma a tingitingen dagiti pamilia ti ramanen ti kanayonan nga edukasion?

¹³ Maipapan iti kanayonan nga edukasion, adda kalintegan ken responsabilidad ti tunggal pamilia a mangaramid iti bukodda a desision. No nasayaat ti pannakatingiting ti kasta nga edukasion, mabalin a makatulong. Ngem mabalin a maysa a palab-og dayta. No pampanunotenyo ti kasta nga edukasion, ania ti kalatyo? Tapno kadi nakasaganakayto a mangibaklay a sitatakneng kadagiti rebbengenyo inton nataengankayon? Wenno, ‘sapsapulenyo dagiti dadakkel a bambanag a maipaay iti bagiyo’? (Jeremias 45:5; 2 Tesalonica 3:10; 1 Timoteo 5:8; 6:9) Ti ngay kanayonan a panageskuela iti adayo iti pagtaenganyo, a nalabit agdaguskayo iti kampus ti eskuelaan? Nainsiriban kadi dayta no panunotentayo ti ballaag ni Pablo a “dagiti dakes a pannakitimpuyog dadaelenda dagiti makagunggona nga ug-ugali.” (1 Corinto 15:33; 2 Timoteo 2:22) Laglagipenyo met a “ti tiempo a nabati ket napaababa.” (1 Corinto 7:29) Kasano kapaut ti panageskuelayo? Ibusenna kadi ti kaaduan a tawen ti kinaagtutuboyo? No kasta, kasanoyo nga iyaplikar ti pammaregta ti Biblia a ‘lagipem ti Namarsua kenka kadagiti aldaw ti kinaagtutubom’? (Eclesiastes 12:1) Maysa pay, dagiti kadi kurso nga alaenyo palubosannakayo a makiraman kadagiti napateg a Nakristianuan nga aktibidad kas iti pannakigimong, panangasaba, ken personal a panagadal? (Mateo 24:14; Hebreo 10:24, 25) No naasa ti pannakaawatyo, pulos a diyo malipatan dagiti naespirituan a kalat bayat nga iplanoyo ken dagiti dadakkelyo ti masakbayanyo.

Pagtalinaedenyo a Nadayaw ti Panaginnarem

14. (a) Aniada a prinsipio ti mangiwanwan koma kadagiti agnobio no maipapan iti panangyebkas iti panagpinnategda? (b) Kasano a dagiti dadduma nga agnobio saanda a nagannad iti daytoy a banag?

¹⁴ Ti maysa pay a benneg a nasken a pangaramatan iti pannakaawatyo isu ti panaginnarem. Gagangay laeng a kayatyo nga iyebkas ti ayatyo iti tao nga ipatpategyo. Dagiti natakneng nga agnobio iti Kanta ni Solomon nabatad a nangipakitada iti sumagmamano nga ebkas ti pammateg sakbay a nagkasarda. (Kanta ni Solomon 1:2; 2:6; 8:5) Iti tiempotayo, adda dagiti agnobio a nalabit ipagarupda a maitutop ti panagkinnibin, panaginnungngo, ken panaginnarakup, nangruna no asidegdan nga agkasar. Ngem laglagipenyo: “Ti agkammatalek iti pusona met laeng maag.” (Proverbio 28:26) Nakalkaldaang ta adda dagiti agnobio a saan a nagannad babaen ti panangikabilda iti bagbagida kadagiti makapakompromiso a kasasaad. Nakaro ken di magawidan ti panaglinnailoda; nagtungpal daytoy kadagiti narugit nga aramid ken nangituggod pay ketdi iti seksual nga imoralidad.

15, 16. Aniada a nainkalintegan a panagannad ti mabalin nga aramiden ti agnobio tapno sigurado nga agtalinaed a nadayaw ti panaginnaremda?

¹⁵ No ag-date-kayo, nainsiriban a liklikanyo a duduakay laeng iti agbalinto nga asawam kadagiti di maitutop a kasasaad. Isu a mabalin a kasayaatan no adda kakaduayo wenno kadagiti publiko a lugar ti pagpasiaranyo. Adda tsaperon dagiti dadduma. Maysa pay, usigenyo ti sasao ti Oseas 4:11: “[Ti] arak ken ti baro nga arak ipanawda ti pannakaawat.” Ti arak mabalin a ballikugenna ti husto a panagpampanunot ken maituggodna ti agnobio nga agaramid iti pagbabawyandanto.

¹⁶ Kuna ti Proverbio 13:10: “Gapu iti kinatangsit umay la ti riri; ngem kadagiti managsakbay [“agiinnuman,” ] adda ni sirib.” Wen, ‘aginnumankayo’ ket pagsaritaanyo no kasano ti panagtignayyo. Limitaranyo ti panaglinnailoyo. Raemenyo ti rikrikna ken konsiensia ti tunggal maysa. (1 Corinto 13:5; 1 Tesalonica 4:3-7; 1 Pedro 3:16) Iti damo, mabalin a narigat a pagsaritaan daytoy a sensitibo a banag, ngem malapdanna dagiti serioso a problema a nalabit tumaudto.

Nasursuruan ‘Manipud Kinaubing’

17. Kasano a ni David pinagbalinna ni Jehova a ‘pagtalkanna nanipud kinaubingna,’ ket ania ti maadal iti daytoy dagiti agtutubo iti tiempotayo?

¹⁷ Ti panangliklik kadagiti silo ni Satanas kalikagumanna ti naynay a panagsalukagyo​—ket no dadduma, kasta unay a tured. Kinapudnona, mabalin nga adda dagiti tiempo a busorendakayo, saan laeng a dagiti kapatadanyo, no di ket ti intero a lubong. Inkararag ni salmista a David: “Sika ti inanamak, O Jehova: pagtalkak manipud kinaubingko. O Dios, sika insuronak nanipud kinaagtutubok; ket agpapan ita ipalpalawagko dagiti nakaskasdaaw nga ar-aramidmo.” (Salmo 71:5, 17)c Nalatak ni David gapu iti kinaturedna. Ngem kaanona a napatanor dayta? Idi agtutubo pay laeng! Uray idi sakbay ti nagdinamag a pannakirangetna ken Goliat, nangipakita ni David iti naisangsangayan a tured idi sinalaknibanna dagiti arban ni amana​—a pinatayna ti maysa a leon ken oso. (1 Samuel 17:34-37) Nupay kasta, naan-anay a binigbig ni David a ni Jehova ti nangted kenkuana iti tured, nga inawaganna ni Jehova a “pagtalkak manipud kinaubingko.” Naparmek ni David ti aniaman a suot a nakaipasanguanna gapu iti panagpannurayna ken Jehova. No agpannuraykayo met ken Jehova, patureden ken pabilgennakayo tapno ‘maparmekyo ti lubong.’​—1 Juan 5:4.

18. Ania ti maibalakad kadagiti nadiosan nga agtutubo iti tiempotayo?

¹⁸ Rinibu nga agtutubo a kas kadakayo ti naaddaan iti tured ket agserserbida ita kas bautisado nga agibumbunannag iti naimbag a damag. Agyamankami iti Dios gapu iti pammati ken turedyo, dakayo nga agtutubo! Agtalinaedkayo a determinado a di agpatulaw iti lubong. (2 Pedro 1:4) Itultuloyyo nga aramaten ti sinanay-Biblia a pannakaawatyo. No aramidenyo ti kasta, masalaknibankayo iti didigra ita ken sigurado a maisalakankayto. Kinapudnona, mapagbalinyo a naballigi ti biagyo, kas ipakita ti maudi nga artikulo.

[Footnotes]

Dagiti Pangrepaso a Saludsod

◻ Kasano a maasa ti maysa nga agtutubo ti pannakaawatna?

◻ Kasano a mausar ti maysa nga agtutubo ti pannakaawatna no maipapan iti itatabuno kadagiti Nakristianuan a taripnong?

◻ Ania dagiti mabalin nga ikonsiderar iti panangiplano iti edukasion?

◻ Kasano a maliklikan dagiti agnobio ti silo ti seksual nga imoralidad?

[Ladawan iti panid 15]

Ti panagsursuro nga agsukimat tulongannakayo a mangasa iti pannakaawatyo

[Ladawan iti panid 16]

Nalaklaka nga imatonan dagiti babbabassit a panagtitipon ken saan a nalaka nga agtungpal iti nalabes a panagragragsak

[Ladawan iti panid 16]

Rebbeng a tulongan dagiti nagannak ti annakda a mangiplano iti edukasionda

[Ladawan iti panid 17]

Maysa a salaknib ti panag-date a kaduayo ti maysa a grupo