Pinaraburan ni Jehova ni Napakumbaba a Josias

MABUTBUTENG la ketdi ti lima ti tawenna a prinsipe ti Juda a ni Josias. Agsangsangit ni Jedida nga inana gapu ta natayen ni Ari Manases nga apong ni Josias.​—2 Ar-ari 21:18.

Ni Amon nga ama ni Josias ti simmukat a kas ari ti Juda. (2 Cronicas 33:20) Dua a tawen kalpasanna (659 K.K.P.), ni Amon ket pinapatay dagiti adipenna. Pinapatay dagiti tattao dagiti traidor ket insaadda ni ubing a Josias kas ari. (2 Ar-ari 21:24; 2 Cronicas 33:25) Kabayatan ti panagturay ni Amon, naruamen ni Josias iti sayamusom ti insienso idiay Jerusalem gapu kadagiti adu nga altar iti tuktok dagiti balay a pagrukrukbaban dagiti umili kadagiti didiosen. Adda dagiti pagano a papadi nga agpagnapagna, ket dagiti pasurotda​—a pakairamanan pay ketdi ti sumagmamano nga agkunkuna nga agdaydayaw ken Jehova​—agsapsapatada iti nagan ti dios a ni Malcam.​—Sofonias 1:1, 5.

Ammo ni Josias a nagdakes ti inaramid ni Amon gapu iti panagdayawna kadagiti didiosen. Ad-adda met a naawatan ti agtutubo nga ari ti Juda dagiti mensahe ni Sofonias a propeta ti Dios. Idi agtawen ni Josias iti 15 (652 K.K.P.), maikawalo a tawenen ti panagarina ket determinado a mangipangag iti sasao ni Sofonias. Idi ubing pay, rinugian a sinapul ni Josias ni Jehova.​—2 Cronicas 33:21, 22; 34:3.

Nagtignay ni Josias!

Kalpasan ti uppat a tawen, rinugian ni Josias nga inikkat ti palso a relihion idiay Juda ken Jerusalem (648 K.K.P.). Dinadaelna dagiti ladawan, sagrado nga adigi, ken dagiti altar a pagpuoran iti insienso a naaramat iti panagdayaw ken Baal. Narumek agingga a timmapok ti ladladawan dagiti didiosen sa naiwaris iti tanem dagidiay nagdaton kadakuada. Natulawan sa narakrak dagiti altar a nausar iti rinuker a panagdayaw.​—2 Ar-ari 23:8-14.

Katibuk ti panangdalus ni Josias idi dimteng idiay Jerusalem (647 K.K.P.) ni Jeremias nga anak ti maysa a padi a Levita. Dinutokan ni Jehova a Dios ni agtutubo a Jeremias kas propetana, ket anian nga agkakadagsen ti panangipakaammona iti mensahe ni Jehova a maibusor iti palso a relihion! Agarup agkatawenan da Josias ken Jeremias. Ngem iti laksid ti natured a panangdalus ni Josias ken ti awanan buteng a panangpakdaar ni Jeremias, di nagbayag naigamer manen dagiti umili iti di umiso a panagdayaw.​—Jeremias 1:1-10.

Nagpateg a Takuat!

Naglabas ti agarup lima a tawen. Agarup 18 a tawenen nga agturturay ni Josias nga agtawen idin iti 25. Inayabanna da Safan a sekretariona, ni Maasias a panguluen ti siudad, ken ni Joacaz a rehistrador. Binilin ti ari ni Safan: ‘Ibagam ken Helcias a nangato a padi nga alaenna ti kuarta nga inur-or dagiti agay-aywan iti pagserkan ti templo manipud kadagiti umili ket iyawatna kadagiti trabahador tapno tarimaanenda koma ti balay ni Jehova.’​—2 Ar-ari 22:3-6; 2 Cronicas 34:8.

Binigbigatda nga inrugi a siaanep a tinarimaan ti templo. Sigurado a nagyaman ni Josias ken Jehova gapu ta matartarimaanen dagiti paset ti balay ti Dios a dinadael ti dadduma kadagiti nadangkes a kapuonanna. Bayat a matartarimaan ti templo, immay nagipadamag ni Safan. Ket adda iggemna a lukot! Imbagana a nasarakan ni Helcias a Nangato a Padi “ti libro ti linteg ni Jehova a naited iti pannakaaramat ni Moises.” (2 Cronicas 34:12-18) Anian a takuat​—awan duadua a daytoy ti orihinal a kopia ti Linteg!

Magagaran ni Josias a dumngeg iti amin a sao a nailanad iti libro. Bayat nga ibasbasa ni Safan, ut-utoben ti ari no kasano nga agaplikar kenkuana ken kadagiti umili ti tunggal bilin. Nangnangruna a nakatukay iti riknana ti panangipaganetget ti libro iti pudno a panagdayaw ken ti panangipakpakaunana iti didigra ken pannakakayaw a lak-amen dagiti umili no makiramanda iti palso a relihion. Idi mabigbigna a saan nga amin a bilin ti Dios ket matungtungpal, rinay-ab ni Josias ti kawesna sana binilin da Helcias, Safan, ken dadduma pay: ‘Umumankayo ken ni Jehova maipapan iti sao daytoy a libro; ta dakkel ti pungtot ni Jehova a simged a maibusor kadatayo, agsipud ta dagiti ammatayo dida impangag ti sasao daytoy a libro.’​—2 Ar-ari 22:11-13; 2 Cronicas 34:19-21.

Naipakaammo ti Sao ni Jehova

Napan dagiti mensahero ni Josias ken Hulda a propetisa idiay Jerusalem sada nagsubli tapno ipadamagda ti napasamak. Impakaammo ni Hulda ti sao ni Jehova, nga imbagana a sagabaento ti apostata a nasion dagiti didigra a nailanad iti libro a natakuatanda. Ngem gapu ta nagpakumbaba ni Josias iti imatang ni Jehova a Dios, dinanto makita ti didigra. Maitiponto kadagiti ammana ket maitanem a sitatalna.​—2 Ar-ari 22:14-20; 2 Cronicas 34:22-28.

Natungpal aya ti padto ni Hulda idinto ta natay ni Josias iti paggugubatan? (2 Ar-ari 23:28-30) Wen, ta ti pannakaitanemna iti “kinatalna” ket maigidiat iti “didigra” a dumteng iti Juda. (2 Ar-ari 22:20, NW; 2 Cronicas 34:28) Natay ni Josias sakbay a dimteng ti didigra idi 609-607 K.K.P., idi inalikubkob ken dinadael dagiti taga Babilonia ti Jerusalem. Ti ‘pannakaitipon kadagiti amma’ dina ipuera ti naranggas a pannakatay. Naaramat ti umasping a balikas a mainaig nga agpadpada iti naranggas ken di naranggas a pannakatay.​—Deuteronomio 31:16; 1 Ar-ari 2:10; 22:34, 40.

Rimmang-ay ti Pudno a Panagdayaw

Inummong ni Josias dagiti umili ti Jerusalem idiay templo ket imbasana kadakuada ‘dagiti sasao ti tulag nga adda a naisurat iti libro’ a nasarakan iti balay ni Jehova. Kalpasanna nangaramid iti tulag “iti pannagnana a siaannurot ken ni Jehova, ken ti panangsalimetmetna kadagiti bilbilinna, ken kadagiti pampaneknekna, ken kadagiti ipaannurotna, iti isuamin a pusona, ken iti isuamin a kararuana, tapno paneknekanna dagiti sasao ti tulag nga adda a naisurat iti daytoy a libro.” Inkari dagiti amin a tattao a salimetmetanda ti tulag.​—2 Ar-ari 23:1-3.

Nangisayangkat ni Ari Josias iti maysa pay ken nalabit nasaksaknap a kampania maibusor iti idolatria. Naikkat iti saad dagiti papadi idiay Juda nga agserserbi kadagiti didiosen. Dagiti papadi a Levita a nakiraman iti rinuker a panagdayaw napukawda ti pribilehio nga agserbi iti altar ni Jehova, ket narebba dagiti nangato a disso a pagdaydayawanda a nabangon kabayatan ti panagturay ni Ari Solomon. Nairaman a nadalusan ti teritoria ti sigud a pagarian ti Israel a buklen ti sangapulo a tribu, a pinarmek idi dagiti Asirio (740 K.K.P.).

Kas kaitungpalan ti sasao nga insawang ti di nainaganan a “lalaki ti pudno a Dios” 300 a tawen sakbayna, pinuoran ni Josias ti tultulang dagiti papadi ni Baal iti rabaw ti altar a binangon ni Ari Jeroboam I idiay Bethel. Nadadael dagiti nangato a disso sadiay ken iti dadduma pay a siudad, ket napapatay dagiti idolatroso a papadi iti rabaw dagiti mismo nga altar a nagserbianda.​—1 Ar-ari 13:1-4, NW; 2 Ar-ari 23:4-20.

Naangay ti Naindaklan a Paskua

Inanamongan ti Dios ti panangitandudo ni Josias iti nadalus a panagdayaw. Kabayatan ti panagbiagna, nagyaman ti ari iti Dios gapu ta dagiti tattao “saanda a simmina iti isusurotda ken Jehova a Dios dagiti ammada.” (2 Cronicas 34:33) Ken kasano a malipatan ni Josias ti makaparagsak nga okasion a naangay iti maika-18 a tawen ti panagarina?

Binilin ti ari dagiti umili: ‘Ngilinenyo ti paskua ken ni Jehova a Diosyo, a kas naisurat iti daytoy a libro ti tulag [a nabiit pay a natakuatan].” (2 Ar-ari 23:21) Naragsakan ni Josias gapu ta nagtungpal dagiti umili. Para iti daytoy nga okasion, nangted a mismo iti 30,000 nga animal a maidaton iti Paskua ken 3,000 a baka. Anian a Paskua! No maipapan kadagiti daton, nasayaat ti pannakaiplanona nga urnos, ken kaadu dagiti managdaydayaw, inartapan daytoy a Paskua ti aniaman a Paskua a naangay manipud idi kaaldawan ni propeta Samuel.​—2 Ar-ari 23:22, 23; 2 Cronicas 35:1-19.

Dinung-awanda iti Kasta Unay Idi Pimmusay

Iti las-ud ti 31 a tawen a panagarina (659-629 K.K.P.), nagturay ni Josias kas naimbag nga ari. Iti tartaraudi ti panagturayna, naammuanna a panggep ni Faraon Necao ti lumasat idiay Juda tapno lapdanna dagiti buyot ti Babilonia ket iti kasta tulonganna ti ari ti Asiria idiay Carcemis iti asideg ti Karayan Eufrates. Iti di ammo a rason, napan nakigubat ni Josias iti Egipcio. Pinaibaga ni Necao kenkuana: “Idiam ti panangbiangmo iti Dios, isu nga adda kaniak, tapno dinaka dadaelen.” Ngem nanglimlimo ni Josias ket inkagumaanna a pasublien dagiti Egipcio idiay Megiddo.​—2 Cronicas 35:20-22.

Asi pay ti ari ti Juda! Napuntaan iti pana dagiti kabusor. Iti kasta, binilinna dagiti adipenna: “Yadayodak; ta nasugatanak iti nakaro.” Indissaagda ni Josias iti karuahena a pakigubat, inkabilda iti sabali a karuahe, sada impan idiay Jerusalem. Natay ni Josias sadiay wenno iti dalan nga agturong iti siudad. “Ket isu natay, ken naitabon kadagiti pagtaneman dagiti ammana,” kuna ti naipaltiing a salaysay, “ket amin a Juda ken Jerusalem nagdung-awda gapu ken Josias.” Dinung-awan ni Jeremias, ket dagiti tattao dungdung-awanda pay laeng idi ti ari kadagiti naisangsangayan nga okasion kalpasanna.​—2 Cronicas 35:23-25.

Wen, dakkel a biddut ti pannakigubat ni Ari Josias kadagiti Egipcio. (Salmo 130:3) Nupay kasta, pinaraburan ti Dios gapu iti kinapakumbaba ken kinatibkerna no maipapan iti pudno a panagdayaw. Anian a nagsayaat ti panangiladawan ti pakasaritaan ni Josias a ni Jehova paraburanna dagiti napudno ken napakumbaba nga adipenna!​—Proverbio 3:34; Santiago 4:6.

[Ladawan iti panid 29]

Sipapasnek a sinapul ni agtutubo nga Ari Josias ni Jehova

[Ladawan iti panid 31]

Dinadael ni Josias dagiti nangato a disso ken intandudona ti pudno a panagdayaw