Pagalagadan a Nabaliwan, Panagtalek a Nadadael
Idi kaaldawan ni Ari Henry I ti Inglatera (1100-1135), naibilang ti maysa a yarda kas “ti distansia manipud murdong ti agong ti Ari agingga iti tanganna no nakaunnat ti takiagna iti sanguananna.” Kasano kaeksakto dagiti pagrukod iti yarda dagiti iturayan ni Ari Henry? Naipapan a masinunuom laeng dayta no aktual a kasangom ti ari.
ITATTA, dagiti pagrukodan ket mas eksakto a maikeddeng sigun kadagiti estandarte. Gapuna, nadepinar ti metro kas ti distansia a daliasaten ti lawag iti maysa nga espasio iti uneg ti maysa a segundo sa madibidir iti 299,792,458. Tapno sigurado, addaan daytoy a lawag iti di agbaliw a wavelength ket patauden ti maysa nga espesial a klase ti laser. No adda alikamenda a makapataud iti kasta nga estandarte, masigurado dagiti tattao iti sadinoman nga agpapada ti pagrukodanda iti kaatiddog.
Kasano man ti kabassitna, makapataud iti panagduadua ti aniaman a panagbaliw iti pagrukodan, ket kasta unay ti panagreggetda a mangsaluad kadagita nga estandarte. Idiay Britania, kas pagarigan, ti pangrukodan iti kadagsen isu ti maysa a barreta ti napagtipon a platinum ken iridium a maysa a kilo ti kadagsenna. Naidulin daytoy a barreta idiay National Physical Laboratory. Ti polusion iti angin gapu kadagiti lugan ken aglabas nga eroplano inaldaw a nayonanna ti timbang ti pagsurotan a kilo. Nupay kasta, daytoy a barreta a metal, wenno cylinder, ket kopia laeng ti sangalubongan a pagsurotan a timbangan a naidulin iti uneg ti tallo a bell jar nga adda iti maysa a pagideposituan iti uneg ti daga. Masarakan dayta iti International Bureau of Weights and Measures idiay Sèvres, France. Ngem uray ti timbang daytoy a banag ket agbaliwbaliw kas resulta ti di madlaw (mikroskopiko) a kontaminasion. Agingga kadagitoy, awan pay ti napartuat dagiti metrologo iti lubong a mas mapangnamnamaan nga estandarte.
Nupay dagiti babassit a panagbalbaliw ket kasla awan aniamanna kadagiti gagangay a tattao, ti interamente a pannakabalbaliw ti estandarte ti mabalin a mangparnuay iti gulo. Idiay Britania, idi a ti opisial a pagsurotan a timbangan para iti dagsen (libra ken onsa) ket nasuktan iti metriko (kilo ken gramo), nangparnuay dayta iti dakkel a kinaawan ti panagtalek. Nakaaawat ti kasta a reaksion. Sumagmamano a nasikap nga agtagtagilako ti nanggundaway iti kinaignorante ti kaaduan iti dayta a baro a sistema tapno suitikenda dagiti kustomerda.
Ti Pagalagadan ti Pamilia ken iti Moral
Dagiti met ngay panagbaliw iti pagalagadan ti pamilia ken iti moral? Ad-adda pay a makadangran ti epekto dagiti kasta a panagbalbaliw. Adu ti maklaat a makadamag iti pannakarba ti pamilia, nalulok a kababalin iti sekso, ken nasaknap a panangabuso iti ubbing. Dagita a damag pasingkedanda nga agbibiagtayo iti panawen dagiti agrakrakayan a pagalagadan. Gapu iti panangilaksid dagiti tattao kadagiti maakseptar a pagalagadan, immadu dagiti pamilia nga addaan iti agsolsolo a nagannak, ubbing a padpadakkelen dagiti “nagannak” nga agkasekso, ken ti nakaal-alingget a seksual a panangabuso kadagiti ubbing a naitalek kadagiti lokal nga autoridad. Agbalbalin dagiti tattao nga ad-adda a ‘managayat iti bagbagida, . . . awanan nainkasigudan a panagayat, . . . awanan panagayat iti kinaimbag, . . . managayat iti ragragsak imbes a managayat iti Dios,’ kas impadto ti Biblia dua ribu a tawen ti napalabasen.—2 Timoteo 3:1-4.
Ti panagrakaya dagiti pagalagadan iti moral ket dakkel ti pannakainaigna iti awan pannakaseknanna a panangdadael iti panagtalek. Di pay nabayag, naibutaktak dagiti nalawag a panangsalungasing kadagiti pagalagadan dagiti mediko idiay Hyde, maysa nga ili iti makin-amianan nga Inglatera. Dagiti residente sadiay ket kimmamang kadagiti “respetado ken talken” a doktor ti pamiliada. Ngem nakaladladingit ta nadadael dayta a panagtalekda. Kasano? Dagiti report iti pannakabista impalgakda a nakapatay ti maysa a doktor iti di kumurang a 15 kadagiti pasientena a babbai. Kasapulan pay ketdi nga eksaminen manen dagiti polis ti nasurok a 130 pay a natay a nakainaigan dayta a doktor. Nagminar ti kinakaro ti pannakadadael ti panagtalek idi naukom ken nasentensiaan a maibalud dayta a doktor. Dua nga opisial iti pagbaludan, a dagiti nanangda ket nalabit pinapatay daytoy a doktor, ti nayalis iti sabali a trabaho tapno saan nga isuda ti mangasikaso iti dayta dakes ti pakasarsaritaanna a preso. Di pakasdaawan nga idi naireport dayta a kaso iti The Daily Telegraph, dineskribirna ti nagbasol a doktor a kas “‘Diablo’ a doktor.”
Gapu ta agbaliwbaliw ken agrakrakaya dagiti pagalagadan iti adu a tay-ak ti biag, siasino ti mapagtalkantayo buyogen ti kompiansa? Sadino ti pakasarakanyo kadagiti di agbaliw a pagalagadan, a suportado ti maysa nga autoridad nga addaan pannakabalin a mangitandudo kadagita? Ti sumaganad nga artikulo sungbatanna dagitoy a saludsod.