Pakasaritaan ti Biag

Sumilsilnag ti Naespirituan a Lawag Idiay Makintengnga a Daya

KAS INSALAYSAY NI NAJIB SALEM

Idi umuna a siglo K.P., ti lawag ti Sao ti Dios simmilnag manipud Makintengnga a Daya agingga kadagiti adayo a suli ti daga. Bayat ti maika-20 a siglo, nagsubli dayta a lawag tapno silawanna manen dayta a paset ti Makintengnga a Daya. Palubosandak a mangisalaysay no kasano a napasamak dayta.

NAIPASNGAYAK idi 1913 iti ili ti Amioun idiay makin-amianan a Lebanon. Dayta ti kaudian a tawen ti relatibo a kinatalged ken talna iti lubong, ta bimtak ti Gubat Sangalubongan I iti simmaganad a tawen. Idi nagpatingga ti gubat idi 1918, awan nagmamaayan ti ekonomia ken politika ti Lebanon, ti maaw-awagan idi a perlas ti Makintengnga a Daya.

Idi 1920, nangrugi manen ti serbisio ti koreo idiay Lebanon ket maawaten dagiti surat manipud kadagiti taga-Lebanon nga agnanaed iti sabali a pagilian. Karaman kadagiti nagsurat ket da ulitegko nga Abdullah ken George Ghantous. Nagsuratda iti amada, ni apongko a Habib Ghantous, nga impakaammoda kenkuana ti maipapan iti Pagarian ti Dios. (Mateo 24:14) Immanayen a nakaumsian ni apongko ti panangisalaysayna kadagiti kailianna ti linaon ti surat dagiti annakna. Insayangguseng dagiti umili nga iparparegta dagiti annak ni Habib nga ilakona ti dagana, gumatang iti asno, ket mapan mangasaba.

Ti Damo a Panagsaknap ti Lawag

Iti simmaganad a tawen, 1921, nagsubli ni Michel Aboud idiay Tripoli, Lebanon manipud Brooklyn, New York, E.U.A. a nagnaedanna. Nagbalin nga Estudiante ti Biblia, kas pannakaawag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Nupay kaaduan kadagiti gayyem ken kabagian ni Kabsat Aboud ket saan nga immawat iti mensahe ti Biblia, naginteres ti dua a nalatak a tao, da propesor Ibrahim Atiyeh ken ti dentista a ni Hanna Shammas. Kinapudnona, impausar ni Dr. Shammas ti balay ken klinikana a pakaangayan dagiti Nakristianuan a gimong.

Ubingak pay idi bimmisita da Kabsat Aboud ken Kabsat Shammas idiay Amioun, ti ili a pagnanaedak. Natignayak unay iti panagbisitada, ket rinugiak a kinadua ni Kabsat Aboud iti panangasaba. Regular a nagkaduakami iti ministerio iti 40 a tawen, agingga a pimmusay ni Kabsat Aboud idi 1963.

Bayat ti 1922 agingga 1925, nagwaras a nakasaksaknap ti lawag ti kinapudno ti Biblia kadagiti adu a purok iti makin-amianan a Lebanon. Adda dagiti aguummong a 20 agingga 30 a tattao tapno adalenda ti Biblia kadagiti pribado a pagtaengan, kas iti pagtaenganmi idiay Amioun. Dagiti klero ti mangibaon idi kadagiti ubbing a mangbatingting kadagiti lata, sada agpukkaw ken agikkis tapno singaenda ti panagtataripnongmi. Gapu iti dayta, agtitiponkami no dadduma iti kakaykaywan ti pino.

Idi ubingak, nabirngasanak iti Timoteo gapu iti regtak iti ministerio ken iti itatabunok iti tunggal Nakristianuan a gimong. Binilinnak ti direktor ti eskuelaan nga isardengko ti tumabuno iti inawaganna a “dagita a gimong.” Naikkatak iti eskuelaan idi nagkedkedak.

Panangasaba Kadagiti Daga a Nadakamat iti Biblia

Di nagbayag kalpasan ti pannakabautisarko idi 1933, inrugik ti nagpayunir, kas panangawag dagiti Saksi ni Jehova iti amin-tiempo a ministerio. Nupay manmanokami la idi, saankami laeng a nangasaba iti kaaduan a purok iti makin-amianan a paset ti Lebanon no di ket dinanonmi met ti Beirut ken dagiti kaparangetna agingga iti makin-abagatan ti Lebanon. Kadagidi a tawen, masansan a magmagna wenno agsakaykami iti asno, kas iti inaramid ni Jesu-Kristo ken dagiti adalanna idi umuna a siglo.

Idi 1936, nagsubli tapno bumisita idiay Lebanon ni Yousef Rahhal, maysa a Saksi a taga Lebanon nga adun a tawen a nagnanaed idiay Estados Unidos. Nangitugot iti sound equipment ken dua a ponograpo. Impuestomi dayta nga alikamen iti lugan, maysa a 1931 Ford, ket nagdaliasatkami iti intero a Lebanon ken Siria, nga indanonmi ti mensahe ti Pagarian kadagiti naiputputong a lugar. Babaen ti amplifier, mangngeg ti timekmi agingga iti kaadayo a nasurok a sangapulo a kilometro. Immuli dagiti tattao kadagiti atep ti balbalayda tapno denggenda dagiti inawaganda a timek manipud langit. Pinanawan dagiti mannalon ti trabahoda tapno umayda agdengngeg.

Maysa kadagiti kaudian a pannakikuyogko ken ni Yousef Rahhal ket idiay Aleppo, Siria, iti panawen ti lam-ek idi 1937. Nagbiahekami met a napan idiay Palestina sakbay ti panagsublina idiay Estados Unidos. Sadiay binisitami ti siudad ti Haifa ken Jerusalem, agraman dagiti purok iti dayta a pagilian. Maysa kadagiti nadanonmi ni Ibrahim Shehadi, nga immunan a naam-ammok babaen ti surat. Rimmang-ay ti pannakaammo ni Ibrahim maipapan iti Biblia nga uray la nakiraman kadakami a nangasaba idi simmarungkarkami.​—Aramid 20:20.

Magagaranak met idi a makita ni Propesor Khalil Kobrossi, maysa a napeklan a Katoliko a makipagad-adal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova babaen ti surat. Kasano a naalana ti address dagiti Saksi idiay Lebanon? Bueno, iti maysa a tiendaan idiay Haifa, papel a napigis manipud kadagiti publikasion dagiti Saksi ni Jehova ti pinangbalkot ti aglaklako iti dadduma kadagiti ginatang ni Khalil. Nailanad iti dayta a papel ti address-mi. Naragsak ti panagkitami a dua, ket idi agangay, idi 1939, immay ni Khalil idiay Tripoli tapno mabautisaran.

Idi 1937, simmangpet idiay Tripoli da Petros Lagakos ken ti asawana. Kadagiti simmaganad a sumagmamano a tawen, winanasmi a tallo ti kaaduan a paset ti Lebanon ken Siria, nga indanonmi ti mensahe ti Pagarian kadagiti tattao kadagiti pagtaenganda. Idi pimmusay ni Kabsat Lagakos idi 1943, naisaknapen dagiti Saksi ti naespirituan a lawag iti kaaduan a siudad ken purok ti Lebanon, Siria, ken Palestina. No dadduma, agarup 30 kadakami ti mangrugi nga agbiahe iti kotse wenno bus iti alas tres iti parbangon tapno makadanonkami kadagiti nasulinek a lugar.

Idi dekada 1940, impatarus ni Ibrahim Atiyeh Ti Pagwanawanan iti Arabe. Kalpasanna, agaramidak idi kadagiti uppat a naisurat iti ima a kopia dayta a magasin ket ipatulodko kadagiti Saksi idiay Palestina, Siria, ken Egipto. Bayat ti Gubat Sangalubongan II, nakaro ti ibubusor iti panangasabami, ngem intultuloymi ti nakikomunikar kadagiti managayat iti Naimbibliaan a kinapudno idiay Makintengnga a Daya. Personal a nagaramidak iti mapa dagiti siudad ken kabangibang a purpurok, ket inkagumaanmi nga indanon ti naimbag a damag kadakuada.

Idi 1944, bayat a nadawel pay laeng ti Gubat Sangalubongan II, inkasarko ni Evelyn, ti anak ti kaduak a payunir a ni Michel Aboud. Naaddaankami idi agangay iti tallo nga annak, maysa a babai ken dua a lallaki.

Pannakipagtrabaho Kadagiti Misionero

Di nagbayag kalpasan daydi a gubat, simmangpet idiay Lebanon dagiti immuna a nagturpos a misionero iti Gilead School. Kas resultana, nabuangay ti umuna a kongregasion idiay Lebanon, ket nadutokanak a company servant. Kalpasanna, idi 1947, bimmisita idiay Lebanon da Nathan H. Knorr ken ni Milton G. Henschel a sekretariona, ket kasta unay ti panangparegtada kadagiti kakabsat. Di nagbayag, ad-adu pay a misionero ti simmangpet, ket dakkel ti naitulongda iti pannakaorganisar ti ministeriomi ken pannakaidaulo dagiti gimong ti kongregasion.

Iti naminsan a panagdaliasatmi iti maysa a nasulinek a lugar idiay Siria, binusornakami ti maysa nga obispo sadiay. Inakusardakami a mangiwarwaras kadagiti inawaganna a Zionistic a publikasion. Ti rigatna, masansanen nga akusarannakami dayta a klero iti “Komunista” sakbay pay ti 1948. Iti dayta a gundaway, inaresto ken pinalutpotdakami iti uneg ti dua nga oras, a bayat dayta nakaipaaykami iti nagsayaat a pammaneknek.

Idi kamaudiananna, kastoy ti indeklara ti ukom a nangusig iti kaso: “Nupay kondenarek ti nangidarum [ti obispo] kadakayo, agyamanak kenkuana ta inikkannak iti gundaway a makasangokayo ken maammuak ti maipapan iti sursuroyo.” Kalpasanna, nagpadispensar gapu iti rigatmi.

Sangapulo a tawen kalpasanna, bayat a nakalugankami iti bus a mapan idiay Beirut, nakisaritaak iti kaabayko a lalaki, maysa nga inheniero iti agrikultura. Kalpasan ti sumagmamano a minuto a panagdengngegna iti patpatienmi, kinunana a nakangngeg idin iti kasta iti gayyemna idiay Siria. Siasino ti gayyemna? Ti ukom a nangusig iti kasomi sangapulo a tawenen ti napalabas!

Bayat ti dekada 1950, binisitak dagiti Saksi idiay Iraq ken nakikaduaak kadakuada a nangasaba iti binalaybalay. Namin-adu metten a nagdaliasatak idiay Jordan ken West Bank. Idi 1951, maysaak kadagiti uppat a Saksi a napan idiay Betlehem. Tinabunuanmi sadiay ti Pangrabii ti Apo. Iti dayta nga aldaw, amin a timmabuno iti okasion ket immunan a naggapu idiay Karayan Jordan babaen ti bus, a sadiay 22 ti nabautisaran kas simbolo ti dedikasionda ken Jehova. Kada busorendakami iti dayta a lugar, kunaenmi: “Immaykami tapno ibagami a maysa a kailianyo ti agbalin nga Ari iti intero a daga! Apay a marurodkayo? Rumbeng koma a maragsakankayo!”

Panangasaba iti Laksid Dagiti Pakarigatan

Kaaduanna a nasingpet, napakumbaba, ken managpadagus dagiti tattao iti Makintengnga a Daya. Adu ti dumngeg iti mensahe ti Pagarian ti Dios. Pudno nga awan ti ad-adda a makapabang-ar ngem iti panangammo nga asidegen a matungpal daytoy a kari ti Biblia: “Ti Dios a mismo addanto iti [ilina]. Ket punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot.”​—Apocalipsis 21:3, 4.

Naammuak a kaaduan a tattao a bumusbusor iti aktibidadmi ket saanda a talaga a maawatan ti trabahomi ken ti idandanonmi a mensahe. Adu a panangpadakes ti inaramid dagiti klero ti Kakristianuan kadakami! Gapuna, naipasango dagiti Saksi iti adu a pakarigatan bayat ti gerra sibil a nangrugi idiay Lebanon idi 1975 ken nagpaut iti nasurok 15 a tawen.

Naminsan, adda mannakimisa a pamilia nga iyad-adalak iti Biblia. Nasuron dagiti klero idi rimmang-ay ti panagadalda kadagiti kinapudno iti Biblia. Kas resultana, adda naminsan a rabii a maysa a lokal a relihioso a grupo ti nangsugsog kadagiti miembroda tapno darupenda ti pagtagilakuan ti pamilia, ket pinuoranda ti tagilako nga aggatad iti agarup $10,000, U.S. Iti dayta met laeng a rabii, pinilitdak nga innala. Ngem nakirinnasonak iti liderda, nga inlawlawagko a no talaga a Kristianoda, saanda koma a barbariko. Gapuna, pinasardengna ti lugan ket pinaruarnak.

Adda pay tiempo nga uppat a militante ti nangkidnap kaniak. Kalpasan ti adu a pammutbuteng, nawayawayaanak gapu iti kellaat a panagbaliw ti panunot ti lider a nangibaga a paltogannak. Dua kadagitoy a lallaki ti nakabaluden gapu iti pammapatay ken naranggas a panagtakaw, ken dagiti dua a sabali pay ti nadusa iti ipapatay.

Dadduma a Gundaway a Mangasaba

Masansan nga adda gundawayko idi a mapan iti nadumaduma a pagilian. Iti naminsan a panageroplanok manipud Beirut nga agturong idiay Estados Unidos, nakatugawko ni Charles Malek, maysa a taga Lebanon a sigud a foreign affairs minister. Dimngeg a naimbag, nga ap-apresiarenna ti tunggal bersikulo nga ibasak kenkuana manipud iti Biblia. Kalpasanna, kinunana a nagadal daytoy iti maysa nga eskuelaan idiay Tripoli ket maestrona ni Ibrahim Atiyeh, ti lalaki a kinasabaan idi ti katugangak! Kinuna ni Mr. Malek nga insuro ni Ibrahim kenkuana a raemenna ti Biblia.

Iti sabali pay a panagluganko iti eroplano, nakatugawko ti maysa a pannakabagi ti Palestina iti Naciones Unidas. Nagundawayak nga ikasaba kenkuana ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Idi agangay, inyam-ammonak iti pamilia ti kabsatna idiay New York, ket masansan a bisitaek ida sadiay. Adda met ti kabagiak a nagtrabaho iti pasdek ti Naciones Unidas idiay New York. Maysa nga aldaw, nagpaut ti panagbisitak iti opisinana iti tallo nga oras, ket nakasabaak maipapan iti Pagarian ti Dios.

Walopulo ket walo ti tawenko itan, ket kabaelak pay laeng ti aktibo a mangibaklay kadagiti annongen iti kongregasion. Kaduak pay laeng nga agserserbi ken Jehova ti asawak a ni Evelyn. Nakikallaysa ti anakmi a babai iti maysa nga agdaldaliasat a manangaywan dagiti Saksi ni Jehova, nga agserserbi itan a panglakayen iti maysa a kongregasion idiay Beirut. Saksi met ti anakda a babai. Saksi ti buridek nga anakmi ken ti asawana, agraman ti anakda a babai. No maipapan iti inauna a lalaki nga anakmi, naipapuso kenkuana ti Nakristianuan a pammati, ket namnamaek nga alagadennanto dayta.

Idi 1933, nadutokanak nga agserbi kas payunir​—ti umuna a nagpayunir idiay Makintengnga a Daya. Awanen ti ammok a nasaysayaat koma a nangusarak iti biagko ngem iti panagserbik ken Jehova kas maysa a payunir kadagiti naglabas nga 68 a tawen. Ket determinadoak pay laeng nga agtultuloy nga agpaidalan iti naespirituan a lawag nga ipapaayna.

Ladawan iti panid 23]

Ni Najib idi 1935

Ladawan iti panid 24]

Ti luganmi nga addaan iti sound equipment idiay Kabambantayan ti Lebanon, idi 1940

Dagiti Ladawan iti panid 25]

Agpakannawan manipud makinngato a kannigid: Najib, Evelyn, ti anakda a babai, Kabsat Aboud ken ti inauna nga anak a lalaki ni Najib, idi 1952

Iti baba (makinsango nga intar): da Kabsat a Shammas, Knorr, Aboud, ken Henschel iti pagtaengan ni Najib, idiay Tripoli, idi 1952

Ladawan iti panid 26]

Ni Najib ken ni Evelyn nga asawana